شوک افزایش قیمت به بازار کتاب

طبق گزارشی که موسسه خانه کتاب به تازگی منتشر کرده، نرخ رشد قیمت کتاب در آبان ماه امسال در مقایسه با آبان سال گذشته بیش از ۲۶ درصد بوده است. میانگین قیمت کتاب در آبان پارسال ۱۵ هزار و ۸۲۳ تومان بوده که این مبلغ در آبان امسال به ۱۹ هزار و ۸۹۹ تومان رسیده است. این افزایش قیمت ناگهانی پرسش‌برانگیز است. البته می‌توان افزایش ناگهانی قیمت کاغذ را در یکی، دو ماه گذشته از جمله دلایل این گرانی عنوان کرد اما به هر حال ۲۶ درصد رشد ناگهانی قیمت، تحلیل دقیق‌تری را می‌طلبد. در آبان ماه سال ۹۶ تعداد ۸ هزار و ۲۷۷ عنوان کتاب منتشر شده که در مقایسه با ۷ هزار و ۸۵۱ عنوان کتاب منتشر شده در زمان مشابه سال گذشته رشد ۵ درصدی را تجربه کرده است. این در حالی است که کتاب‌های عمومی در بازه زمانی مورد بررسی با کاهش ۵ درصدی رو به رو شده است.

بیشترین کتاب‌های منتشر شده در آبان ماه سال جاری به کتاب‌های کمک درسی اختصاص دارد و موضوعات علوم عملی و ادبیات هر دو با هزار و ۱۰۳ عنوان در جایگاه دوم و حوزه کودک و نوجوان با ۹۷۷ عنوان در جایگاه سوم بیشترین عناوین کتاب‌های منتشر شده این ماه هستند. البته تاکنون نرخ رشد قیمت کتاب در آذرماه منتشر نشده است اما با این وجود می‌توان انتظار داشت که بازار در مقایسه با آبان‌ماه تغییر چندان محسوسی نکرده باشد. در هر حال با فرض ثابت ماندن میانگین قیمت کتاب‌ها در همین حدود و در بازه ۱۸ تا ۲۰ هزار تومان، می‌توان نرخ رشد قیمت کتاب در آذر ماه را نیز دست کم بین ۲۰ تا ۲۵ درصد تخمین زد.

رشد نرخ کتاب در سال ۹۵

سال گذشته متوسط رشد قیمت کتاب‌ها در طول ۱۲ ماه سال حدود ۱۳ درصد گزارش شد. قیمت متوسط کتاب در اسفند ماه سال ۹۵، نسبت به بازه زمانی مشابه در سال ۹۴ افزایش داشت و از ۱۴ هزار تومان به ۱۵ هزار و ۸۴۴ تومان رسید و افزایش ۱۳ درصدی را نشان داد. رشد ۱۳ درصدی قیمت کتاب در سال ۹۵ اگرچه کم نبود اما با توجه به نرخ تورم عمومی در کشور چندان عجیب و غریب هم نبود. با این حال شمارگان کتاب‌ها در سال ۹۵ نسبت به سال قبلش به‌طور میانگین کاهش ۱۷ درصدی را نشان می‌داد. در سال ۹۵ میانگین قیمت کتاب‌های عمومی حدود ۱۴ هزار تومان و میانگین کتاب‌های درسی ۱۷ هزار تومان بود. کتاب‌های کودک نیز با میانگین قیمت ۵ هزار و ۵۰۰ تومانی به فروش رسیدند. میانگین قیمت هر صفحه کتاب در سال ۹۴ حدود ۸۵ تومان گزارش شده بود که این شاخص در سال ۹۵ به ۹۶ تومان هم رسید. به بیان دیگر نسبت رشد قیمت در کتاب‌های کم‌حجم بیشتر از رشد قیمت در کتاب‌های پرحجم بوده است.

سرعت رشد قیمت کتاب

سال ۹۰ متوسط قیمت کتاب در ایران ۵۶۰۰ تومان بود. این شاخص در سال بعد به بیش از هفت هزار و ۷۰۰ تومان رسید. در سال ۹۲میانگین قیمت کتاب چهار رقمی شد و رکورد ۱۰ هزار و ۷۰۰ تومانی را ثبت کرد و در سال ۹۳ به ۱۳ هزار تومان هم رسید. اما این افزایش قیمت‌ها متناسب با نرخ تورم چندان جای تعجبی هم نداشت. در جدول همراه می‌توانید میانگین نرخ رشد قیمت کتاب و نرخ تورم هر سال را مشاهده کنید.

واکنش به افزایش قیمت

در نخستین روز آذرماه امسال رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران، روش قیمت‌گذاری کتاب در ایران را سنتی و ناکارآمد دانست. محمود آموزگار در برنامه «اقتصاد حوالی فرهنگ» رادیو اقتصاد ضمن اشاره به بحث تعیین قیمت کتاب و همین‌طور سهم بندی قیمت کتاب نسبت به مشاغل و حرفه‌های مختلف مربوط به تولید کتاب گفت: روشی که هم‌اکنون در مورد تعیین قیمت کتاب استفاده می‌شود، یک روش غیرعلمی است. وی افزود: با توجه به اینکه نشر هم یک تولید است، طبق قاعده باید از حسابداری صنعتی پیروی کند تا قیمت تمام شده کتاب مشخص شود. رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران گفت: برای نزدیک شدن به قیمت واقعی پشت جلد کتاب، رعایت مولفه‌های مختلفی از جمله توجه به ارزش اجاره محل کار، خواب و سود سرمایه ناشی از پرداخت طولانی مدت به ناشران، همه و همه باید مد نظر قرار گیرد.

آموزگار در ادامه ضمن اشاره به سهم حضور حرفه‌های مختلف دیگر در تولید کتاب افزود: کتابفروشان مهمترین بخش در این حوزه قلمداد می‌شوند. وی ضمن اشاره به اختصاص تخفیف ۲۵ درصدی به کتابفروشان در کشور گفت: این سهم در سایر ممالک جهان بیشتر است. برای مثال سهم مزبور در اروپا ۳۳ درصد، در فرانسه ۳۵ درصد، در اندونزی ۴۰ درصد و... است. رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران افزود: این مقوله موجب می‌شود کتابفروشان بتوانند از سهمی که از فروش کتاب بر اساس قیمت پشت جلد دریافت می‌کنند، هزینه‌های خود را به خوبی پوشش دهند. وی همچنین با تاکید بر لزوم بازنگری نسبت به سهم کتابفروشان در رابطه با قیمت پشت جلد کتاب در کشور گفت: تعیین قیمت کتاب و نیز سهم‌بندی قیمت کتاب نسبت به مشاغل و حرفه‌های مختلف مربوط به تولید کتاب موضوع بسیار جدی است. آموزگار یادآور شد: برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌گذاری‌ها در این حوزه باید به نحوی باشد که بتوان موجبات صنعت نشر، رونق فروش کتاب و رشد سرانه مطالعه را در مملکت بیش از پیش فراهم کرد.