چگونه در مورد هزینه‌های R&D تصمیم‌گیری کنید؟

مترجم: مریم رضایی

منبع: Strategy + Business

بخش نخست

جهانی‌تر شدن برنامه‌های تحقیق و توسعه، در حال تغییر چشمگیر رد پای جغرافیایی نوآوری است. طبق تحقیقی موسوم به «نوآوری جهانی ۱۰۰۰ شرکت» در سال ۲۰۱۵ که به تحلیل سالانه هزینه‌های R&D هزار شرکت مطرح دنیا در این زمینه می‌پردازد، درصد قابل‌توجهی از بزرگ‌ترین نوآوران دنیا (۹۴درصد) اکنون عناصر برنامه‌های R&D خود را خارج از کشور خود پیاده می‌کنند. این شرکت‌ها سرمایه‌گذاری نوآوری خود را به سوی کشورهایی تغییر می‌دهند که فروش و تولیدشان در آنها به سرعت در حال رشد است و می‌توانند به استعدادهای فنی مناسب دسترسی داشته باشند. تعجبی ندارد که از زمان تحقیقات ما در سال ۲۰۰۸ هزینه‌های نوآوری در چین و هند افزایش یافته است. در حقیقت، روی هم رفته R&D اکنون در آسیا بیشتر از آمریکای شمالی یا اروپا صورت می‌گیرد.

شاید موضوع غیرقابل انتظار این باشد که با وجود افزایش هزینه‌های R&D شرکت‌های آمریکایی در آسیا، هزینه‌های نوآوری در خود آمریکا هم تقریبا ثابت مانده است. دلیل آن تا حدی این است که شرکت‌هایی از کشورهای دیگر فعالیت‌های R&D خود را در آمریکا افزایش می‌دهند و منطقه سیلیکون‌ولی به‌طور خاص منبع قدرتمند جذب R&D بوده است. در مقابل، هزینه‌های نوآوری در اروپا آرام‌تر و متغیرتر افزایش یافته است، به طوری که برخی کشورها مانند فرانسه و بریتانیا با کاهش هزینه‌های R&D داخلی از سال ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۵ مواجه بوده‌اند. بیشتر شرکت‌های اروپایی ترجیح می‌دهند فعالیت‌های R&D خود را خارج از کشور خود - چه در کشورهای کم‌هزینه آسیایی و چه کشورهای گرانی مانند آمریکا - توسعه دهند. اجرای یک استراتژی نوآوری جهانی برای شرکت‌های پیشتاز دنیا، به نتایج خوبی منجر می‌شود. نتیجه تحقیقات ما نشان می‌دهد شرکت‌هایی که تمایل دارند ردپای R&D جهانی‌تری داشته باشند، از رقبای معمولی خود که چندان جهانی نیست، از جنبه‌های مختلف مالی عملکرد بهتری دارند. این موضوع مهم است، چون همانند سال‌های گذشته، هیچ نشانه‌ آماری مشخصی نیافتیم که تضمین کند هرچه سطح هزینه بالاتر باشد، نتایج بهتری به‌دست می‌آید. بنابراین مهم نیست چقدر صرف R&D می‌کنید، بلکه چگونه صرف کردن آن اهمیت دارد. همچنین این موضوع که کجا این هزینه‌ها را صرف می‌کنید، مشخص‌کننده موفقیت شما است. تحقیقات ما در سال ۲۰۱۵ نشان می‌دهد تصمیم‌گیری در مورد مکان R&D این روزها تفاوت بسیار زیادی با یک دهه گذشته دارد. (شکل ۱)

مطابق نتایج تحقیق «نوآوری جهانی ۱۰۰۰ شرکت» هزینه R&D شرکت‌ها در سال ۲۰۱۵ با رشد ۱/ ۵ درصدی به ۶۸۰ میلیارد دلار رسیده است که بیشترین رشد را در سه سال اخیر نشان می‌دهد. شرکت‌هایی که دفاتر آنها در آمریکا، اروپا و ژاپن واقع است، بیشترین سهم را در هزینه‌های نوآوری به خود اختصاص می‌دهند، به طوری که در سال ۲۰۱۵ سهم آنها ۸۶ درصد بوده است. اما مسلما تحلیل نوآوران جهانی صرفا براساس محل دفاتر مرکزی آنها نشان‌ نمی‌دهد کار نوآوری واقعی کجا صورت می‌گیرد. برای تحلیل جریان هزینه R&D در مناطق و کشورهای مختلف، فعالیت‌های نوآوری ۲۰۷ شرکت را در ۲۳ کشور مختلف که در بیش از ۲۰۰۰ مکان در بیش از ۶۰ کشور R&D انجام داده بودند، مورد تحقیق و بررسی قرار دادیم. این نمونه از نوآوران بزرگ ۷۱ درصد کل هزینه‌های «نوآوری جهانی ۱۰۰۰ شرکت» را تشکیل می‌دهند. برای سهولت توصیف مکان و جریان هزینه نوآوری، از اصطلاحات هزینه‌های «درون‌کشوری» (یا درون منطقه‌ای)، «صادرات» و «واردات» به‌طور خلاصه استفاده می‌کنیم. بنابراین تصور می‌شود یک شرکت چندملیتی که یک‌سوم بودجه R&D خود را خارج از دفاتر مرکزی خود در کشور اصلی صرف می‌کند، ۳۳ درصد هزینه R&D خود را صادر کرده است. معایب استفاده از این اصطلاح این است که مفاهیم واردات و صادرات با مفهوم یک شرکت چندملیتی که کسب‌وکار جهانی دارد، نه منطقه‌ای، در تضاد است. با این حال، این نوع تحلیل سنجش دقیقی از محل انجام نوآوری در سراسر دنیا ارائه می‌کند و می‌گوید مدیریت شرکت چگونه در مورد سرمایه‌گذاری‌های R&D تصمیم‌گیری می‌کند. همچنین روشی برای طراحی دستاوردها و ضررهای نسبی در کشورها و مناطق مختلف ارائه می‌دهد. برای تکمیل تحقیقات‌مان، از مدیران نوآوری جهانی در مورد تجربیاتی که شرکت‌های آنها در مورد نوآوری موفق داشته‌اند، سوال کردیم. ۳۶۹ نفر از پاسخ‌دهندگان را شرکت‌هایی تشکیل می‌دادند که روی هم بیش از ۱۰۶ میلیارد دلار صرف R&D می‌کنند، همچنین مصاحبه‌هایی با گروه منتخبی از رهبران ارشد نوآوری انجام دادیم تا بدانیم مدل نوآوری جهانی از ابتدا چگونه شکل گرفته است. با توجه به قدرت شیوع نوآوری جهانی و بهینه‌سازی عملکرد بر اثر جهانی‌ شدن، مزایای این موضوع برای شرکت‌ها مشخص است. اما اجرای این استراتژی با چالش‌هایی همراه است و مجموعه اقدامات خوبی ظهور کرده تا به رهبران نوآوری کمک کند این استراتژی‌ها را مدیریت کنند. فیلیپه کریر (Philippe Keryer)، مدیر ارشد نوآوری و استراتژی در شرکت مخابراتی آلکاتل، می‌گوید: «یکی از درس‌هایی که در طول سال‌ها یاد گرفته‌ایم این است که نوآوری مرز ندارد و باید مراقب باشیم، چون نسل بعدی تکنولوژی مخل از همان جایی نمی‌آید که نسل قبلی آمده بود.»

شکوفایی R&D در آسیا

چشمگیرترین تغییری که در جریان هزینه‌های نوآوری جهانی رخ داده، پیشرفت آسیا به‌عنوان مکان شماره یک R&D شرکتی بوده است. در سال ۲۰۱۵ آسیا ۳۵ درصد کل هزینه‌های R&D جهانی را به خود اختصاص داده بود و آمریکای شمالی (۳۳ درصد) و اروپا (۲۸ درصد) را پشت سر گذاشت. این هزینه‌ها، هزینه R&D «درون‌منطقه‌ای» است که هم هزینه‌های شرکت‌های محلی و هم هزینه‌های وارد شده از مناطق دیگر را دربرمی‌گیرد. در سال ۲۰۰۷ عمده هزینه R&D در آسیا، آمریکای شمالی و اروپا، مربوط به شرکت‌های داخلی در هر منطقه بوده است. در سال ۲۰۱۵ آسیا در میان این سه منطقه، تنها منطقه‌ای بود که موازنه را به نفع خود تغییر داد. ۵۲ درصد هزینه R&D این منطقه مربوط به شرکت‌هایی است که دفاتر مرکزی آنها در مناطق دیگری واقع شده است. فعالیت‌های نوآوری در چین و هند مهم‌ترین عامل رشد آسیا در این زمینه بوده است. بین سال ۲۰۰۷ و ۲۰۱۵، هزینه R&D در چین ۱۲۰ درصد افزایش یافته و به ۵۵ میلیارد دلار رسیده و با پشت سر گذاشتن ژاپن و آلمان (با مبالغ ۵۰ و ۳۲ میلیارد دلار به‌ترتیب)، این کشور در R&D شرکتی جایگاه دوم را به دست آورده است. اگرچه آمریکا با ۱۴۵ میلیارد دلار هنوز جایگاه اول خود را حفظ کرده، اما روندی کاهشی را طی می‌کند. در سال ۲۰۰۷ R&D در چین ۲۳ درصد کل هزینه R&D در آمریکا بود. در سال ۲۰۱۵ این میزان به ۳۸ درصد کل هزینه آمریکا رسید. واردات R&D چین از شرکت‌های چند ملیتی که دفتر مرکزی آنها در کشورهای دیگر واقع است، در سال ۲۰۱۵ معادل ۴۴ میلیارد دلار بوده است. این رقم در سال ۲۰۰۷ و زمانی که کل R&D چین وارداتی بود، ۲۵ میلیارد دلار بوده است. در آن زمان تنها یک شرکت چینی نوآور برتر محسوب می‌شد و تا سال ۲۰۱۵، ۱۱ شرکت چینی دیگر به این نمونه پیوستند. این ۱۲ شرکت روی هم ۱۰ میلیارد دلار صرف R&D می‌کنند. در سال ۲۰۱۵ آمریکا بزرگ‌ترین صادرکننده R&D به چین بوده و ژاپن و آلمان در رده‌های بعدی قرار می‌گیرند. شرکت‌کنندگان در نظرسنجی ما نزدیکی به بازاری پررشد، نزدیکی به مکان‌های تولیدی کلیدی، نزدیکی به عرضه‌کنندگان اصلی و هزینه‌های پایین توسعه را دلایل اصلی روی آوردن R&D به چین عنوان کرده‌اند. زیگفراید راسوارم (Siegfried Russwurm)، مدیر تکنولوژی و عضو هیات‌مدیره شرکت زیمنس آلمان می‌گوید «باید اذعان کنیم که چین میز کار دنیا است. ما برای حضور در این بازار امیدبخش، تصمیم آگاهانه‌ای گرفتیم.»

شرکت‌های چینی همچنین در صادرات R&D فعال هستند. اگرچه کل صادرات R&D چین در سال ۲۰۱۵ تقریبا ۲ میلیارد دلار بوده، اما برخی شرکت‌های پیشتاز این کشور به برندهای جهانی تبدیل شده‌اند. به‌عنوان مثال، شرکت لوازم خانگی حایر بعد از خرید سانیو از پاناسونیک در سال ۲۰۱۱ یک مرکز R&D در ژاپن تاسیس کرده است. پس از آن، این شرکت مراکزی در آلمان و آمریکا راه‌اندازی کرده است. پیشرفت هند نیز به‌عنوان یک نیروی مطرح R&D تاثیرگذار بوده است. کل R&D شرکتی انجام شده در هند بین سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۵ با افزایش ۱۱۵ درصدی مواجه بوده و به ۲۸میلیارد دلار رسیده است. این رشد عمدتا به واسطه هزینه R&D از سوی کشورهای دیگر بوده است. تعجبی ندارد که هند بزرگ‌ترین مقصد R&D نرم‌افزار است. شرکت‌های چندملیتی که به این کشور روی آورده‌اند، دلایل متعددی را برای این اقدام خود عنوان کرده‌اند که پایین بودن هزینه جزو دلایل اصلی آنها نیست. دنیس راموسف، مدیرعامل شرکت آمریکایی ITT می‌گوید: «دسترسی به استعدادهای فنی که در نزدیکی مشتریان منطقه‌ای ما بود، بالاترین اولویت ما محسوب می‌شود. این واقعیت که نیروی کار در این کشور ارزان است، مطلوبیت دارد اما محرک اصلی ما نبوده است.» دیگر کشور آسیایی که بین سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۵ با افزایش ۹۸ درصدی R&D درون‌کشوری مواجه بوده کره‌جنوبی است. ژاپن نیز با وجود رشد ۲۴ درصدی جایگاه دوم خود را از دست داده و یک پله سقوط کرده است.

آمریکا، پیشتاز R&D دنیا

آمریکا جایگاه خود را به‌عنوان مکان شماره یک نوآوری دنیا حفظ کرده، به طوری که در سال ۲۰۱۵ هزینه R&D درون کشوری آن ۱۴۵ میلیارد دلار بوده است؛ با وجود اینکه شرکت‌هایی که دفاتر مرکزی آنها در خود آمریکا است، ۱۲۱ میلیارد دلار در خارج از این کشور صرف R&D کرده‌اند. بیشتر هزینه‌های R&D صادراتی در کشورهای کم‌هزینه، به‌ویژه در آسیا صرف شده است. هند و چین اصلی‌ترین مقاصد صادرات R&D آمریکا بوده‌اند و هر کدام ۱۵ درصد از هزینه کل را به خود اختصاص داده‌اند. این میزان در مقایسه با سال ۲۰۰۷ تغییر قابل‌توجهی کرده است. در آن سال بریتانیا مقصد اصلی صادرات R&D آمریکا بود و فرانسه نیز جزو ۱۰ مقصد اول بود. برای اینکه دریابیم مزیت نسبی بین این کشورها از سال ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۵ چه تغییری کرده، باید نگاهی به تغییر هزینه‌های R&D درون‌کشوری هر کشور در مقایسه با آمریکا بیندازیم. در سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۵ کل هزینه صرف شده درون‌ کشوری برای R&D در آمریکا به واسطه فعالیت شرکت‌های آمریکایی ۴۱ درصد افزایش داشته است. اما طی یک دهه گذشته، برخی سیاست‌گذاران، تحلیلگران و رهبران کسب‌وکار، در مورد خروج بی‌رویه R&D به سوی کشورهای کم هزینه، به همان شیوه‌ای که صنعت تولید آمریکا در طول دهه ۲۰۰۰ برون‌سپاری شد، اظهار نگرانی کرده‌اند. و اگرچه آمریکا صادرات R&D خود را افزایش داده، اما اثر آن به واسطه بالا رفتن واردات تعدیل شده است. بیشترین واردات از سوی شرکت‌های اروپایی بوده که سرمایه‌گذاری قابل توجهی در آمریکا داشته‌اند و ۶۳ درصد کل R&D این کشور را در سال ۲۰۱۵ به خود اختصاص داده‌اند. به‌عنوان مثال، بین سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۵ هزینه R&D آلمان در آمریکا ۱۲۱ درصد افزایش داشته است. افزایش واردات R&D آمریکا از اروپا تاکیدی است بر این واقعیت که برای تصمیم‌گیری در مورد محل انجام R&D هزینه محرک اصلی محسوب نمی‌شود، چرا که آمریکا کشور بسیار گرانی در این خصوص است. شرکت‌های اروپایی به‌دلیل مجاورت آمریکا به بازارهای مورد نظرشان، دسترسی به تکنولوژی و استعدادهای برتر و بهره بردن از فرهنگ نوآوری آمریکا به این کشور روی آورده‌اند. ادامه این مطلب را در مورد هزینه‌های R&D در اروپا و مدیریت جهانی این موضوع، شنبه هفته آینده در همین صفحه بخوانید.