نویسنده: آنا بروچوسکایا

خیزش ملی‌گرایی راست‌گرا و بیگانه‌هراسی همزمان، در جامعه روسیه احساس طرد شدن را در مسلمانان روسیه به وجود آورده است. رسانه‌های تبلیغاتی داعش با زیرکی این گرایش‌ها را برجسته می‌کنند و از آنها به‌عنوان ابزار سربازگیری به منظور دشمن‌سازی برای حکومت روسیه و حمایت از ایده‌های پان اسلامی، استفاده می‌کنند. داعش همچنین با مهارت احساسات ایدئولوژیک را به بازی می‌گیرد تا افراد موفق خانواده‌های ثروتمند را که شکایتی از حکومت روسیه ندارند، جذب کند.

این کار تاثیر عمیقی داشته است. روسی، پس از عربی و انگلیسی محبوب‌ترین زبان تبلیغاتی داعش شده است. به گفته ایگور مالاشنکو، از اتاق فکر کارنگی در مسکو، داعش پیام‌های خود را از طریق ده‌ها هزار اکانت و سایت اینترنتی، ازجمله سایت‌های روسی زبان مانند رسانه اجتماعی اودنوکلاسنیک که نسخه روسی فیس‌بوک است، منتشر می‌کند. مالاشنکو معتقد است این شبکه‌های سربازگیری به«ساختار اسلامگرایی تمام روسیه» تبدیل شده است. داعش حتی در سال 2015 اقدام به چاپ مجله در روسیه کرد. این شبکه‌ها همچنین به‌عنوان ابزاری برای جا‌به‌جایی به کار می‌روند؛ به‌طوری که برخی مسلمانان روسی که تحت تلقین‌های تبلیغاتی داعش قرار گرفته‌اند، ترغیب می‌شوند روسیه را ترک کنند و به داعش در خاورمیانه بپیوندند. برآورد از تعداد تروریست‌های قفقاز شمالی در عراق و سوریه به‌طور قابل‌توجهی متفاوت است و از صدها تا هزاران نفر را دربر می‌گیرد. اندکی قبل از مداخله روسیه در سوریه، دولت روسیه اعلام کرد بین 2 هزار تا 5 هزار شبه‌نظامی به داعش پیوسته‌اند. اما چند هفته بعد از حضور روسیه در سوریه اعلام شد 7 هزار نفر از کشورهای شوروی سابق عضو داعش هستند که اکثر آنها شهروندان روسیه هستند. البته اثبات درستی این ادعای دولت روسیه کار دشواری است. علاوه براین، مشخص نیست که آیا همه تروریست‌های چچنی که در سوریه و عراق حضور دارند مستقیما از این منطقه آمده‌اند یا از کل کشورهای اروپایی یا اینکه آیا همه آنها لزوما برای داعش می‌جنگند یا خیر. به گفته روزنامه‌نگارانی که از سوریه درباره داعش گزارش تهیه می‌کنند، افسانه حضور جنگجویان سرسخت چچنی در خاورمیانه، تشخیص واقعیت از دروغ را دشوار کرده است. با وجود این، شواهد داستان گونه اشتباه نیستند: داعش بر گروه‌هایی از مسلمانان روسیه و برخی دیگر از مسلمانان آسیای مرکزی اعمال نفوذ می‌کند. در این میان، مداخله روسیه در سوریه فقط احساسات ضد روسی را در میان مسلمانان این کشور افزایش داده است. این در شرایطی است که بسیاری از مسلمانان این کشور هم‌اینک به دلیل سیاست‌های مسکو احساس طردشدن می‌کنند. تردیدهای فراوانی درمورد تعداد واقعی مسلمانان روسی عضو داعش و دیگر گروه‌های افراطی فعال در سوریه و عراق وجود دارد. با وجود این مشخص است که نفوذ داعش در روسیه درحال افزایش است. درصورت ظهور یک گروه افراطی برجسته دیگر یا افول داعش، این مساله تغییر خواهد کرد. اما این واقعیت که برخی از اعضای جامعه مسلمان روسیه هم‌اکنون پذیرای ایده‌های گروه‌های اسلام‌گرای افراطی هستند، کاملا مشهود است. حقیقت این است که مقامات روس با واکنش‌های‌شان مقصر این مساله هستند. روزنامه نوایا گازتا، یکی از معدود روزنامه‌های مستقل روسیه، مدعی شده است سرویس‌های اطلاعاتی مختلف روسیه در کمک به شبه‌نظامیان مسلمان برای پیوستن به داعش دست داشته‌اند. آنها این کار را به این دلیل انجام داده‌اند که برای کرملین خارج کردن این شبه‌نظامیان از روسیه در اولویت قرار دارد و نه برطرف کردن عوامل اصلی افراط‌گرایی. نابرابری‌های اقتصادی و اجتماعی عامل اصلی نارضایتی مسلمانان است. اکنون عوامل سیاسی نیز به این عوامل اجتماعی- اقتصادی اضافه شده است. تصمیم دولت روسیه برای مداخله در سوریه موجب افراط‌گرایی بیشتر در این کشور و پیوستن گسترده به گروه‌های افراطی، داعش و دیگر گروه‌ها شده است. ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، خود را به‌عنوان رهبری که علیه تروریسم جهانی می‌جنگد، نشان داده است، اما اغلب حملات هوایی که نیروهای روسی انجام داده‌اند فقط داعش را هدف قرار نداده، بلکه همه مخالفان مسلح سوری، ازجمله گروه‌های مورد حمایت غرب را نشانه گرفته است. این مداخله موجب افزایش هجوم پناه‌جویان سنی شده است و زمینه بیشتری را برای افراط‌گرایی فراهم کرده است. تحت این شرایط، درنظر گرفتن کرملین به‌عنوان یک شریک قابل اعتماد دشوار است، چه رسد به یک رهبر در جنگ علیه تروریسم. درعوض، به نظر می‌رسد کرملین محرک بی‌ثباتی و افراط‌گرایی در کشور خود و فراتر از آن است.