بایدها و نبایدهای پهپادها

عاقله ترابی: سرعت پیشرفت تکنولوژی حالا دیگر همه را مجاب کرده که روزانه اخبار جدید و جالبی از دنیای فناوری بشنویم. یکی از مواردی که مدتی است دنیای تکنولوژی را متحول کرده و بخش جالب‌توجهی از این حوزه را به خود اختصاص داده، پهپادها یا همان هواپیماهای بدون‌ سرنشین است تا جایی که پیش‌بینی شده است فروش سخت‌افزار پهپاد از ۲۵۷ میلیون یورو در سال ۲۰۱۵، به بیش از سه و نیم میلیارد یورو در سال ۲۰۲۵ برسد.

رشد استفاده از پهپاد کار را به جایی رسانده که چین مدرسه‌هایی را تنها به این هدف اختصاص داده است. در این مدارس که تعدادشان به بیش از ۴۰ مورد می‌رسد، دانشجویان یاد می‌گیرند که چگونه این وسیله‌ها را پرواز دهند و هدایتشان کنند. این دانشجویان پس از اتمام دوره و کسب نمره قبولی در آزمون، گواهینامه‌ای را دریافت می‌کنند که بر اساس آن می‌توانند با پهپادهای سنگین‌تر از ۷کیلوگرم و پهپادهایی که در ارتفاع بیش از ۱۲۰ متر پرواز می‌کنند، کار کنند. البته استفاده از هواپیماهای بدون سرنشین مخالفان و منتقدانی هم دارد و همواره موضوعی جنجالی بوده است. به طور مثال یک عده از مخالفان بر این باورند که استفاده از این هواپیماها، بارها موجب کشته شدن افراد غیر نظامی شده است، بنابراین نباید از آنها استفاده کرد. در همین راستا و برای مقابله با آسیب‌زدن این پهپادها به افراد مختلف، یک کارخانه بلژیکی به نام فلیه ( Fleye) روبات پرنده‌ای عرضه کرده که ادعا می‌کنند ایمن‌ترین پهپاد دنیا است، زیرا ملخ‌های آن پوشیده شده و در بدنه آن جای داده شده‌اند. به گفته مدیر این شرکت، فلیه برای کسانی که کارشان در ارتباط نزدیک با مردم، محیط سربسته، یا در کنار تجهیزات و ساختمان‌های گرانقیمت است، مناسب است. پس از پروژه‌های شگفت‌آور برای ارسال بار، خرید و حتی دارو برای امور امدادی با پهپادها، بالاخره امسال اتفاقی که بسیاری انتظارش را می‌کشیدند، افتاد و در نمایشگاه CES ۲۰۱۶ یک نمونه پهپاد برای حمل انسان به نمایش درآمد. این پرنده کوچک که ۸ موتور (دو موتور در هر گوشه) دارد، می‌تواند ۱۴۲ اسب بخار قدرت تولید کند و به گفته شرکت سازنده، تا ۲۳ دقیقه امکان پرواز دارد. این پهپاد که بدون خلبان پرواز می‌کند، برای حمل یک مسافر انسانی در مسیرهای کوتاه و متوسط ساخته شده است. حالا دیگر بسیاری از کشورها از پهپادها برای اهداف مختلفی استفاده می‌کنند. برای نمونه پلیس امارات در دبی برای کنترل ترافیک و رصد کردن آن و همچنین رسیدگی به تصادفات از پهپادها استفاده می‌کند.

مانند هر ابزار تکنولوژی از این پهپادها هم استفاده منفی و خلاف قانون شده است. یکی از این موارد پهپادهای حاوی مواد مخدر است که سعی در عبور از مرز آمریکا دارند تا محموله‌های خود را به مشتریان آمریکایی برسانند. چندی پیش پلیس تیجوانا (شهری در مرز مکزیک وآمریکا) پهپاد سقوط‌کرده‌ای را پیدا کرد که حامل ۱۰ کیلوگرم مواد مخدر بود.طبق اعلام اداره امنیت عمومی کشور مکزیک، برخی پهپادها در هر سفر می‌توانند تا ۱۰۰ کیلوگرم کوکائین با خود حمل کنند. به گفته این مرکز،‌ هر کیلو کوکائین که در کلمبیا ۱۷۰۰ دلار و در مکزیک ۸ هزار دلار قیمت دارد، ‌در آمریکا ۳۰ هزار دلار به فروش می‌رسد،‌ بنابراین در صورتی که یک پرواز موفق از سوی این پهپادها انجام شود، سودی معادل ۲ میلیون دلار به همراه دارد.به این ترتیب مبارزه با مواد مخدر به‌ویژه در مرزهای آمریکا و مکزیک که همواره رواج داشته و از دغدغه‌های دولت این کشورها بوده است وارد فاز جدیدی شده و تکنولوژی این بار برای راحت‌کردن کار، دولت‌ها را به مخاطره انداخته است. در سال ۲۰۱۴ هم اخباری منتشر شد مبنی بر اینکه در آمریکا به وسیله این پهپادها مواد مخدر به داخل زندان‌ها فرستاده می‌شد. همچنین مافیای روسیه با کمک پهپادها سیگار قاچاق وارد کشورشان می‌کنند. هک‌شدن پهپادها هم از طرفی موضوعی است که اخیرا استفاده از این ابزارها را با نگرانی همراه کرده است و چالش بزرگی برای توسعه هواپیماهای بدون سرنشین به شمار می‌رود. البته پهپادهای بخش نظامی سامانه‌های امن‌تری دارند و طبیعتا گران‌قیمت‌تر هم هستند. یکی از روش‌های مطرح برای هک‌کردن پهپادها که امروزه در اغلب محافل مربوط به این حوزه از آن سخن روش Spoofing یا همان جعل مسیریاب جغرافیایی است. به این صورت که در این حمله‌ها، هکر خود را به جای یک شخص یک برنامه معرفی می‌کند و با جعل داده‌ها مسیر پهپاد را تغییر می‌دهد و به هدف خود می‌رسد. هر هواپیمای بدون سرنشین دارای گیرنده مسیریاب جغرافیایی ‌(GPS) است که با ماهواره‌های خارج از مدار ارتباط دارد. درواقع اساس کار این GPS‌ها ارسال سیگنال به یک دریافت‌کننده است و مدت‌زمانی که سیگنال به هواپیمای بدون سرنشین می‌رسد نوعی سیگنال زمانی است که نشان‌دهنده موقعیت آن است. آسیب‌پذیری همین گیرنده‌ها دربرابر پارازیت‌ها و حمله‌ها است که باعث هک‌شدن آنها می‌شود.

در روش Spoofing هکر با جا زدن یک سیگنال به جای سیگنال دریافتی اصلی سیستم کنترل آن را بر عهده می‌گیرد. البته از این روش پیش از این در هک‌کردن ایمیل‌ها و IP وب‌ها نیز استفاده شده است که حالا برای هک‌کردن پهپادها استفاده می‌شود. البته این اتفاق برای هر وسیله‌ای که GPS داشته باشد می‌افتد و به همین سبب مقامات دولتی کشورهای مختلف در این زمینه نگرانی‌های بزرگی برای وسایل نقلیه دیگر از قبیل خودروها، کشتی‌ها و هواپیماهای مسافربری دارند که هریک در نوع خود خطر بزرگی به شمار می‌آید. در همین رابطه چندی پیش یکی از محققان امنیت داده‌ها در اجلاس امنیت اطلاعات RSA با ارائه چند اسلاید و توضیحات جالب توجهی ثابت کرد که می‌توان حتی پهپادهای پیشرفته پلیس را از فاصله یک مایلی هک کرد و کنترل آن را به دست گرفت. نکته جالب توجه در این میان این بود که به گفته او تنها ابزارهای لازم برای رسیدن به این هدف، یک لپ‌تاپ و یک چیپ رادیویی USB است. همچنین او گفت که سخت‌افزارهای لازم برای این کار هزینه چندانی ندارد و با پرداخت ۴۰ دلار می‌توان آنها را تهیه کرد. با توجه به این مشکلات مقامات دولتی کشورها به فکر مقابله با این مشکل افتاده‌اند. هرچند از هر روشی هم نمی‌توان در امنیت پهپادها اقدام کرد چراکه اگر آمار و اطلاعات پرواز را رمزگذاری کنند موضوع حفظ حریم خصوصی مطرح می‌شود. درواقع اگر سازمان هواپیمایی بتواند به اطلاعات پرواز پهپادها دسترسی داشته باشد و بداند که شما پهپاد خود را در چه مکان‌هایی پرواز داده‌اید مشکل بزرگی سر راه حفظ حریم خصوصی افراد ایجاد می‌شود. البته سخت‌افزارهایی هم هست که می‌توان از آنها در مقابله با هک پهپادها استفاده کرد. در همین راستا اداره هوانوردی فدرال آمریکا چندی پیش در آستانه سال نو میلادی اعلام کرد افرادی که پهپاد می‌خرند باید موضوع را به اطلاع دولت برسانند. این اداره توصیه‌ها و دستورالعمل‌هایی را نیز برای به پرواز درآوردن پهپادها منتشر کرد تا استفاده تفریحی از آنها منجر به نقض حریم شخصی دیگران نشود.

ثبت مشخصات پهپادها نزد دولت باعث می‌شود تا اطلاعات مربوط به آنها در پایگاه داده ملی خاصی درج شود تا پیگیری نحوه استفاده از هر یک از آنها ممکن باشد. دولت آمریکا پیش از این استفاده تجاری از پهپادها برای حمل و نقل کالا و تحویل محموله‌ها را محدود کرده بود و حالا استفاده تفریحی از آنها را نیز قاعده‌مند کرده است. بر اساس قوانین جدید به هر پهپاد یک شماره ثبت دولتی اختصاص می‌یابد و مشخصات فردی شامل اسم و آدرس مالک پهپاد هم ثبت می‌شود. افرادی که با استفاده از پهپادهای خود برای دیگر شهروندان یا نهادهای دولتی و عمومی مشکل ایجاد کنند هم با جریمه‌های سنگینی که از ۲۵ هزار دلار فراتر خواهد رفت روبه‌رو خواهد شد.طبق قوانین فرانسه کسی که بخواهد در این کشور از پهپاد استفاده کند، باید فعالیت خود را به هواپیمایی کشوری فرانسه اطلاع دهد و از تجهیزات مورد تایید این بخش استفاده کند و چنانچه بخواهد از هواپیمای بدون سرنشین در مناطق پر جمعیت استفاده کند، باید مجوز مربوط را دریافت کند.به طور کلی قواعد اصلی و جهانی استفاده از هواپیمای بدون سرنشین به این صورت است که به پرواز درآوردن آنها در مناطق پرجمعیت ممنوع است، نمی‌توان از آنها در شب استفاده کرد و حداکثر تا ارتفاع ۱۵۰ متری می‌توان آنها را بالا برد.