بهره‌برداری از فناوری‌های جدید

دکتر منوچهر تکین

کارشناس حوزه اقتصاد نفت

در ابتدا لازم است یادآوری کنم که قرار‌دادهای جدید نفتی ایران (IPC) یک موضوع بااهمیت برای صنعت نفت کشور به‌شمار می‌رود. عموما در اکثر کشورها متخصصان نفت و گاز کمتر اشتیاقی به حضور کمپانی‌های خارجی و مقایسه شدن با استانداردهای آنان دارند. اما ممکن است تعداد متخصصان آن کشور برای سطح تولید در نظر گرفته شده دولت، کافی نباشد و از آن مهم‌تر، نیاز به سرمایه برای بخش نفت و گاز معمولا بسیار قابل‌توجه است. ممکن است یک کشور تصمیم به استفاده از سرمایه موجود و محدودش برای بهداشت، آموزش، زیرساخت، دفاع و دیگر اولویت‌های ملی بگیرد و شرکت‌های خارجی سرمایه موردنیاز برای بخش نفت و گاز را ارائه کنند؛ همچنین این شرکت ریسک عملیات را نیز تحمل می‌کند.

شناخت فناوری‌های جدید در بخش نفت و گاز و همچنین به‌دست آوردن تجربه در اجرای پروژه‌های بزرگ نیز نکته مهم دیگری برای کشور میزبان است.اینکه ایران چقدر شرکت‌های خارجی را در صنایع نفت و گاز مشارکت دهد، توسط دولت و سایر نهادهای قانونی کشور باید تصمیم‌گیری شود، هرچند به‌شخصه علاقه زیادی به ورود سرمایه‌های خارجی به این صنعت دارم و یکی از دغدغه‌های من است. با این وجود خالی از لطف نیست به‌خاطر داشته باشیم که این‌گونه قراردادهای نفتی اولین‌بار نیست که بین ایران با شرکت‌های خارجی منعقد می‌شود. دولت ایران و مجلس این کشور برای اولین‌بار در سال ۱۹۹۰ میلادی، شرکت‌های خارجی را در بخشی از پروژه‌ها مشارکت دادند. این پروژه‌ها بخشی از برنامه‌های پنج ساله توسعه بوده و بودجه‌های ملی سالانه‌ای برای آنها در نظر گرفته شده بود.

مدل بیع‌متقابل در راستای مطابقت با قانون اساسی و شرع اسلام ایجاد شد و البته با گذشت زمان اصلاح شد.

جالب است یادآوری کنیم که ایران برای اولین‌بار توافق با شرکت‌های خارجی را با شرکت آمریکایی «کونوکو» آغاز کرد و سپس با بسیاری از شرکت‌های دیگر قراردادهایی منعقد شد. تعدادی از پروژه‌های بزرگ اکتشاف و توسعه میدان تحت مدل بیع‌متقابل بسته شدند و در مجموع ۲۵ تا ۳۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری انجام شد که منجر به کشف و توسعه بسیاری از میادین شد.

تایید یا رد چنین قراردادهایی باید با توجه به جزئیات آنها و برای هر مورد به‌صورت جداگانه صورت بگیرد. این جزئیات شامل پاداش واقعی سرمایه‌گذار از هر بشکه و میزان و نوع مخارج برای استخراج هر بشکه است. برای محاسبه این هزینه‌ها ‌باید هزینه‌های مالی از جمله هزینه‌های عملیات بانکی و بسیاری از مولفه‌های دیگر نیز لحاظ شود. هرکدام از این جزئیات می‌تواند قراردادها را از منظرکشور میزبان و همچنین سرمایه‌گذار تبدیل به قرارداد خوب یا بد کند.یک نکته مهم هرگز نباید فراموش شود: کشور میزبان ‌باید حتما تیمی از متخصصان خود یا خبرگانی مستقل را در تمامی حوزه‌ها، مسوول نظارت از نزدیک بر عملیات شرکت خارجی کند و همه قراردادها الگوی برد-برد داشته باشند و هر دو طرف از انعقاد آن سود کسب کنند.اگرچه بنده از بسیاری از قوانین اسلامی و پیچیدگی‌های قانونی اطلاعات کاملی ندارم اما امیدوارم آنچه ذکر شد، سودمند واقع شود.