دکتر محمدعلی محمدی
مدیرعامل سازمان مدیریت صنعتی

در شرایط امروز بنگاه‎ها به منظور اجرای استراتژی جهانی شدن نیاز مبرم به توسعه مدیران با قابلیت‎ها و دیدگاه‎های جهانی دارند. بسیاری از بنگاه‎ها دچار کمبود وجود مدیران با چنین قابلیت‎هایی هستند که این به محدودیت‎های سرمایه‎‎ای آنان بر نمی‎گردد. پیش‎بینی می‎شود که رقابت برای به‌کارگیری مدیران ارشدی با چنین استعداد و قابلیت‎هایی در آینده در بنگاه‎های جهانی فزونی یابد. برای مثال 85درصد از 500 شرکت برتر فورچون اذعان کرده‎اند که به حد کفایت دارای مدیران جهانی نیستند. به رغم این واقعیات، بسیاری از مطالعات نشان داده است که بنگاه‎ها، استراتژی جهانی شدن را در سیستم‎های مالی، عملیات تولید و بازاریابی اتخاذ کرده‎اند اما در رابطه با مدیرانی با قابلیت‎های جهانی اقدامات موثری انجام نداده‎اند.

در این راستا، سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران نیز به منظور ایفای ماموریت و اهداف خویش در زمینه کمک به توسعه صنعتی کشور و نیز به دلیل اهمیت حضور روزافزون در عرصه‎های مختلف منطقه‎ای، بین‎المللی و جهانی، با نگرشی استراتژیک به تربیت کادر مدیریت و توسعه مدیران با کمک سازمان مدیریت صنعتی، اقدام به تدوین و اجرای برنامه‎ای تحت عنوان «پرورش و توسعه مدیران در تراز جهانی» کرده است. هدف این طرح، اجرای برنامه پرورش و توسعه حرفه‎ای مدیران بنگاه‎های کشور براساس شایستگی‎های مورد نیاز جهت هدایت بنگاه‎ها در تراز جهانی است، به گونه‎ای که قادر به ایجاد و توسعه کسب و کار با استانداردهای جهانی بوده و در بازارهای رقابتی امروز قادر به تعاملات بین‎المللی موثر و موفق با دنیا باشند. جامعه هدف در این پروژه، مدیران سازمان‌ها و بنگاه‎های فعال در حوزه‌های صنعتی و خدماتی است که ظرفیت بالفعل و بالقوه کارآفرینی و توسعه فعالیت در سطح بین‎المللی را دارند. این گونه بنگاه‎ها غالبا به مناسبت ماهیت کسب‎وکار و دامنه جهانی فعالیت‎ها درگیر مراودات و معاملات تجاری با همتایان خود در سایر کشورها هستند. در فرآیند انتخاب و تعیین مدل مفهومی شایستگی‎های مورد نیاز مدیران در تراز جهانی، ابتدا مفاهیم مرتبط با موضوعات جهانی شدن و فرآیند آن، مدیریت جهانی، رویکردهای تعیین شایستگی‎ها و طبقه‎‎بندی آنها، طراحی مدل‎های شایستگی مدیریتی که از سوی منابع مختلف از جمله پژوهشگران و صاحب‎نظران، مشاوران مدیریت و مجریان برنامه‎های آموزش و پرورش مدیران بنگاه‎های جهانی، بنگاه‎های موفق فعال در عرصه کسب‎وکار جهانی و چند سازمان و بنگاه‎ ایرانی معرفی شده است؛ بررسی و در مجموع 775 شایستگی برای مدیران شناسایی شد. یافته‎های تحقیق در این مرحله نشان داد که بسیاری از شایستگی‎های مدیران در مدل‎های مختلف عموما مشابه بوده و به‎رغم تفاوت‎هایی که در مفهوم‎سازی، عنوان‎‎بندی یا طبقه‎بندی وجود دارد، می‎توانند مشترک و دارای کاربرد جهانی باشند و تفاوت‎ آنها فقط به اولویت و میزان اهمیت این شایستگی‎ها در محیط‎های مختلف بر می‎گردد، لذا در مرحله اول عناوین مشترک کلیه این شایستگی‎ها تجمیع و طبقه‎بندی شد. در مرحله بعد به منظور انتخاب و اولویت‎بندی شایستگی‎ها، از خبرگان و متخصصان ذی‌ربط نظرخواهی شد (170 نفر از خبرگان). براساس یافته‎های این بخش از پژوهش، شایستگی‎های کلیدی این گونه مدیران تعیین و «مدل مفهومی شایستگی مدیران بنگاه‎های ایران در تراز جهانی» طراحی شد. همچنین روش‎های انتخاب و ارزیابی مدیران جهانی، مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت و با توجه به فهرست شایستگی‎ها، روش‎های ارزیابی مناسب با هدف پژوهش تعیین شد. سپس، روش‎های مورد استفاده برای اجرای برنامه‎های توسعه مدیران تراز جهانی در سطح دنیا شناسایی و تفاوت روش‎های عمومی و روش‎های خاص پرورش این گونه مدیران و نیز اثربخشی روش‎ها بررسی، تجزیه و تحلیل شد و طبقه‎بندی روش‎ها و چارچوب طراحی برنامه‎های توسعه مدیران تعیین شد. طراحی و تدوین برنامه پیشنهادی طی فرآیندی چند مرحله‎ای صورت گرفته است؛ در مرحله نخست، روش‎های آموزشی و توسعه حرفه‎ای مدیران با توجه به ویژگی‎های پرورش مدیران کسب و کار بین‎المللی مورد شناسایی و بررسی قرار گرفت. هدف این بررسی آن بود که با استفاده از تجارب موفق جهانی در زمینه پرورش مدیر باید و نبایدهای عمومی این فرآیند براساس نتایج حاصل از تجارب سازمان‎های دیگر مشخص شده و مورد استفاده طراحان برنامه‎ قرار گیرد. به منظور کاربردی کردن مدل شایستگی به دست آمده، عناصر آن از لحاظ چگونگی توسعه و انتقال دانش، مهارت آفرینی رفتاری و دستیابی به سایر توانمندی‎های قابل توسعه با آموزش، تجزیه و تحلیل شد. این مدل از طریق تجزیه، تحلیل و دسته‎بندی شایستگی‎های عمومی مدیریت کسب و کار در فضای بین‎المللی از 110 مدل تجربی و پژوهشی و تعیین و اولویت هر یک برای آماده‎سازی مدیران بنگاه‎های موفق کشور، برای کار در محیط بین‎المللی تعریف شده است. برای تعیین اولویت و ضرورت هر یک از شایستگی‎ها ضمن مراجعه به تجارب جهانی از نظرات گروهی از خبرگان مدیریت کشور نیز استفاده شده است. در طراحی برنامه پیشنهادی نوآوری‎های ویژه‎ای صورت گرفته است که آن را از برنامه‎های مشابه مراکز آموزشی دیگر متمایز می‎کند:

الف) ‎برنامه پیشنهادی براساس شایستگی‎هایی که طی فرآیند پژوهش، شناسایی و تعریف شد، طراحی شده است. هدف پژوهش‎ مذکور تعیین شایستگی‎هایی است که ایجاد و تقویت آن در مدیران ایرانی داوطلب کار در محیط‎های بین‎المللی کسب‎وکار ضروری است. برای این منظور ساختار برنامه به نحوی مدل‎سازی شد که ضمن برخورداری از منطقی ساده و قابل فهم، زمینه را برای دستیابی به شایستگی‎های تعریف شده فراهم کند. ب) برنامه‎های متعارف آموزش مدیریت کسب و کار بین‎المللی معمولا متمرکز بر انتقال اطلاعات و دانش کسب‎وکار بین‎المللی است، اما در این دوره ضمن کوشش برای تقویت قابلیت‎های مورد نیاز جهت مدیریت کسب‎وکار بین‎المللی با اتخاذ تدابیری، توجهی خاص به توسعه حرفه‎ای و تقویت شایستگی‎های رفتاری شرکت‎کنندگان در برنامه شده است. ج) تاکید بر روش‎های یادگیری فعال نظیر روش یادگیری مساله محور و نتیجه‎گرا با استفاده از مسائل واقعی مدیریت و رهبری و روش‎های شبه تجربی نظیر مورد کاوی و شبیه‎سازی موقعیت‎های واقعی به کمک نرم‎افزار. د) اجرای برنامه‎ریزی شده تبادل دانش و تجربه و آموزش‎های برون مرزی به منظور شناخت محیط‎های عمومی و ویژه کسب‎وکار بین‎المللی و تقویت قابلیت‎های ارتباطی و تیم‌سازی و شبکه‎سازی. ه) اجرای برنامه‎های کار گروهی در محیط‎های چند فرهنگی به منظور کمک به ایجاد مدل ذهنی بین‎المللی، تقویت شایستگی‎های کار تیمی و رهبری گروه در محیط بین‎المللی و تمرین مهارت شبکه‎سازی. امید است اجرای درست این برنامه پرورشی و توسعه‌ای مهم برای کشور، به بهبود نظام مدیریت و ارتقای سطح رقابت پذیری و توانمندی مدیران ایرانی، کمک کند. در نظر داشته باشیم که پرورش مدیران تراز جهانی، یک فرآیند بلندمدت است که نه با اجرای دوره آموزشی شروع می‌شود و نه در پایان دوره آموزشی خاتمه می‌یابد و در عین حال علاوه بر بحث‌های آموزشی و پرورشی، باید به سایر اقتضائات، الزامات و عوامل کلیدی موفقیت نیز توجه دقیق و اساسی کرد.