کامران کرمی: در اوج تنش‌ها میان ایران و عربستان سعودی، همچنان شاهد تلاش‌ها برای میانجیگری میان این دو قدرت منطقه‌ای هستیم. در این ارتباط، پاکستان در ادامه تلاش‌های خود برای آشتی دادن تهران و ریاض، خواستار میانجیگری میان طرفین و همچنین پیوستن ایران به ائتلاف اسلامی ضدداعش شده است. نواز شریف نخست‌وزیر پاکستان ماه گذشته به «اشتر آصف علی» دادستان کل پاکستان، ماموریت ویژه‌ای داد تا به عربستان سفر کند و با مقامات آن درباره پیوستن ایران به ائتلاف اسلامی ضدداعش گفت‌وگو کند. قرار است دادستان پاکستان این ماموریت ویژه را در روزهای آینده به منظور ثبات منطقه و تقویت وحدت جهان اسلام در ایران پیگیری کند. پیش‌تر در بهمن ماه ۱۳۹۴، محمد نواز شریف نخست‌وزیر به همراه ژنرال راحیل شریف فرمانده وقت ارتش پاکستان با هدف میانجیگری و کمک به حل مسائل میان ایران و عربستان، به ترتیب به ریاض و تهران سفر کردند، اما با وجود قدردانی و استقبال تهران از این ابتکار پاکستان، طرف سعودی گام‌های لازم را برای به نتیجه رسیدن این ابتکار اسلام‌آباد برنداشت.

ماموریت جدید

نخست‌وزیر پاکستان به دادستان کل این کشور ماموریت ویژه داده که بین ایران و عربستان میانجیگری کرده و روابط این دو کشور اسلامی و متحد پاکستان را به هم نزدیک کند. به گزارش «روسیا الیوم»، اسلام‌آباد تلاش می‌کند تا روابط ایران و عربستان را به هم نزدیک کند،‌ زیرا نبود تنش میان ایران و عربستان کار پاکستان را آسان‌تر خواهد کرد. در همین خصوص، پاکستان در ۶ هفته گذشته فعالیت دیپلماسی زیادی داشت به خصوص از طریق «قمر جواد باجوا» فرمانده کنونی ارتش پاکستان، که به منظور بحث و تبادل نظر درباره این مساله دو بار با سفیر ایران دیدار کرد. «اشتر آصف‌علی» دادستان کل پاکستان ماه گذشته به ریاض سفر کرده و در آنجا با مقاماتی از عربستان سعودی از جمله «محمدبن ‌سلمان» وزیر دفاع و نایب ولیعهد عربستان سعودی دیدار و گفت‌وگو کرده است. بر اساس گزارش «اکسپرس تریبیون» این حقوقدان ۶۰ساله پاکستانی و معتمد خاص نخست‌وزیر این کشور، قرار است در روزهای آینده نیز به ایران سفر کند. این سفر همچنین علاوه بر تلاش‌های میانجیگرانه، به منظور ارائه اطمینان به مقامات تهران مبنی بر عدم تاثیر پذیرفتن رابطه حسنه اسلام‌آباد - تهران، از موضوع عضویت پاکستان در ائتلاف تحت رهبری عربستان سعودی است.

دردسرهای فرماندهی ژنرال شریف

ماه گذشته ژنرال راحیل شریف، ژنرال بازنشسته پاکستانی از سوی محمد بن سلمان وزیر دفاع و جانشین ولیعهد عربستان به‌عنوان فرمانده ائتلاف اسلامی ضدتروریسم موسوم به ناتوی اسلامی منصوب شد. این اقدام که برخی آن را نزدیکی بیش از پیش اسلام‌آباد به ریاض می‌دانستند موجبات دلخوری تهران را فراهم آورد. در همین خصوص مقامات ایران مراتب اعتراض خود را به پاکستان انتقال دادند و این اقدام را برخلاف حسن همجواری و روابط همسایگی میان دو کشور خواندند. به نوشته «اکسپرس تریبیون»، جمهوری اسلامی ایران نگران سوءاستفاده طرف سعودی از ائتلاف مبارزه با تروریسم است و بیم آن دارد که مقامات سعودی این ائتلاف را به یک ائتلاف طایفه‌ای تقلیل داده و از آن برای گسترش تقابل طایفه‌ای و مذهبی در منطقه بهره بگیرند، به همین خاطر مقامات پاکستانی به طرف سعودی هشدار داده‌اند در صورت تحقق چنین امری از ائتلاف بیرون خواهند رفت. این دغدغه باعث شده تا مقامات پاکستان با بیان اینکه این اقدام صرفا در چارچوب مبارزه با تروریسم است و علیه ایران نیست، سعی در تلطیف فضای موجود به‌عمل آورند. از این‌رو مقامات اسلام‌آباد از همان زمان انتصاب راحیل شریف به‌عنوان فرمانده ائتلاف اسلامی درصدد برآمده‌اند تا با سفرهای مختلف به تهران، نقش مصالحه‌جویانه خود را نشان دهند. در همین خصوص، دولت پاکستان به منظور کاستن از تبعات منفی این اقدام در روابط دوجانبه با ایران، اقداماتی را انجام داده و از جمله ژنرال «قمر جواد باجوا» فرمانده کنونی ارتش پاکستان در مدت ۶ هفته گذشته دو مرتبه به دیدار «مهدی هنردوست» سفیر جمهوری اسلامی ایران در اسلام‌آباد رفته است. همزمان یک مقام مطلع پاکستانی به روزنامه اکسپرس تریبیون گفته است: «ما در حال تلاش برای تسهیل ایجاد رابطه حسنه بین تهران و ریاض هستیم.» این مقام پاکستانی تاکید کرده آوردن دو قدرت رقیب خاورمیانه‌ای به میز مذاکره به اندازه کافی ماموریتی دشوار و نفسگیر خواهد بود، ولی کاهش تنش در روابط عربستان سعودی و ایران موقعیت دشوار کنونی دولت اسلام‌آباد را بهبود خواهد بخشید.

سیاست دووجهی اسلام‌آباد

با این حال به نوشته «تریبیون» پاکستان، ژنرال راحیل شریف ماموریتی دشوار در پیش‌رو دارد چون مقامات عربستانی یکی از ماموریت‌های جدی ائتلاف مبارزه با تروریسم را حمله به حوثی‌ها (انصارالله) که به‌زعم این رسانه تحت حمایت ایران در یمن قرار دارد، می‌دانند و از این حیث در روزها و هفته‌های آینده تشدید تقابل بین ائتلاف نظامی تحت فرماندهی نظامی راحیل شریف با حوثی‌های یمن می‌تواند باعث ایجاد تنش بیشتر در روابط اسلام‌آباد - تهران شود. پیش‌تر نیز نشریه «نشنال اینترست» نوشته بود که ریاست شریف بر ائتلاف نظامی اسلامی می‌تواند نقش متوازن‌کننده پاکستان در برابر ایران و عربستان را مختل کند و موجب انحراف جزئی پاکستان از موضع بی‌طرفانه در برابر رقابت منطقه‌ای ایران و عربستان شود. اما در تحلیل دقیق‌تر باید گفت که این مساله نشان‌دهنده استقبال پاکستان از تعامل دوسویه با ریاض و تهران است. به‌نظر می‌رسد که با تلاش‌های مقامات پاکستان در سفر به ایران، تهران را از موضع مخالفت با این مساله، به سمت تطبیق با آن هدایت کرده است. در واقع اگر چین می‌تواند همزمان هم از برنامه موشکی تهران حمایت کند و هم به صورت مشترک با عربستان پهپاد نظامی تولید کند و اگر هند می‌تواند خود را به‌عنوان یک ضامن امنیتی بالقوه برای کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس مطرح کند و در عین حال به همکاری‌های نزدیک نظامی با ایران ادامه دهد، پاکستان نیز می‌تواند در ائتلاف نظامی اسلامی مشارکت کند و همزمان روابط خوب خود به‌خصوص در حوزه‌های اقتصادی با ایران را نیز ادامه دهد. ایران و پاکستان بنادر چابهار و گوادر را خواهرخوانده نامیده‌اند، نه رقیب یکدیگر. این دو کشور در بهار امسال مذاکرات درباره خطوط لوله انتقال گاز طبیعی را از سر می‌گیرند. همچنین ایران به بلوک چین-روسیه-پاکستان با هدف حمایت از یافتن راه‌حل سیاسی برای جنگ افغانستان خواهد پیوست. حتی مقامات نظامی پاکستان تمایل دارند ایران را وارد کریدور اقتصادی‌ کنند که با چین ایجاد کرده‌اند. پاکستان قصد دارد به‌عنوان دروازه تجارت ایران با چین عمل کند و به ایران به چشم کریدور تجارت با ترکیه و اروپا می‌نگرد. بنابراین آغاز به کار ائتلاف نظامی اسلامی به ریاست شریف حوزه‌های همکاری به‌وجود آمده بین ایران و پاکستان در سال‌های اخیر را از میان نخواهد برد.