انتخاب یک عمل‌گرا

جان گامبرل
تحلیلگر آسوشیتدپرس

در ده سال اخیر، روحانی چه در مقام رئیس‌جمهوری و چه در قامت دبیر شورای‌عالی امنیت ملی با تحدید فعالیت‌های هسته‌ای سعی کرد، تحریم‌های ایران را از بین ببرد. او کم‌کم به‌عنوان یک عملگرا تلاش کرد روابط ایران و غرب را بازسازی کند، اما توافق هسته‌ای ایران تنها بخشی از هویت این سیاستمدار ۶۸ ساله است. او یکی از همراهان آیت‌الله خمینی[(ره)] در مبارزات انقلاب اسلامی بوده و در دوره جنگ ایران و عراق رئیس کمیسیون دفاع در مجلس شورای اسلامی بود.

روحانی روابط ایران و غرب را بازسازی کرد؛ اما بخش‌هایی از ساختار قدرت دست او نیست. او وعده تغییرات گسترده در کشور نداده، اما اصولگرایان را به‌‌‌شدت مورد نقد قرار داده و نشان داده که موازنه قدرت در کشور را نشانه رفته است.

روحانی در دور اول گفته بود: «خوب است چرخ سانتریفیوژها بچرخد؛ اما باید چرخ کشور هم بچرخد.» روحانی در شهر سرخه در استان سمنان به دنیا آمده، پدر او از خانواده‌ای مذهبی است که در یک عطاری کار می‌کرد و یکی از اولین کسانی بود که موفق شد در روستای خود به حج برود. روحانی در همان سال‌ها به‌زودی به انقلابیون پیوست و در حلقه نزدیک به آیت‌الله خمینی جای گرفت. او در سن ۱۶ سالگی سخنگوی آیت‌الله خمینی شد. روحانی در دانشگاه تهران رشته حقوق خواند و برای ادامه تحصیل به دانشگاه گلاسکو لندن رفت. روحانی خیلی زود سمت‌های مهمی در جمهوری اسلامی گرفت. او چند دوره نماینده مجلس بوده و در بازسازی نیروهای نظامی ایران نقش مهمی داشته است. بعد از جنگ تحمیلی روحانی مناصب متعددی در شورای‌عالی امنیت ملی و نیروی هوایی ایران داشت. او مشاور امنیت ملی آیت‌الله‌ هاشمی رفسنجانی هم بوده است. در سال ۲۰۰۲ و زمانی که جورج بوش ایران را محور شرارت در منطقه خواند، به‌عنوان دبیر شورای‌عالی امنیت ملی انتخاب شد و مذاکرات هسته‌ای ایران با کشورهای اروپایی را آغاز کرد. مذاکرات آنها در نهایت به تعلیق غنی‌سازی در ایران انجامید. اما انتخاب احمدی‌نژاد به‌عنوان رئیس‌جمهوری ایران همه مذاکرات را بر هم زد. روحانی در این دوره برکنار شد و برنامه هسته‌ای ایران مجددا کلید خورد.

بعد از رد صلاحیت‌ هاشمی برای ورود به انتخابات در دوره قبل، روحانی به‌عنوان گزینه‌ هاشمی قدم به انتخابات گذاشت و در دور اول انتخاب شد. با ورود او به انتخابات و همزمانی آن با دوره باراک اوباما، مذاکرات محرمانه مقامات ایرانی با آمریکا در عمان برای درک این مساله که آیا فضایی برای مذاکره وجود دارد، آغاز شد. روحانی از این فرصت استفاده کرد. در سپتامبر ۲۰۱۳ او و اوباما تلفنی با هم گفت‌وگو کردند و این اولین رابطه بین دو کشور بعد از انقلاب اسلامی بود.

روحانی در سازمان ملل گفته بود توافق هسته‌ای یک مساله نهایی نیست و این تحولات باید آغاز دستاوردهای بزرگ‌تر باشد. من به همه ملت‌ها و دولت‌ها می‌گویم، ما گذشته را فراموش نکرده‌ایم؛ اما قرار نیست در گذشته زندگی کنیم. ما تحریم‌ها و جنگ را فراموش نکرده‌ایم؛ اما به صلح و توسعه فکر می‌کنیم. توافق هسته‌ای به توافق‌هایی با بویینگ و ایرباس ختم شد؛ اما اقتصاد ایران همچنان معضلاتی دارد. اصولگرایان همچنان در مورد برخی از مناسبات، نقدهای جدی دارند. هرچند در دوره اول، روحانی موفق به اجرای برخی وعده‌های انتخاباتی‌اش نشده، اما او یک عملگرا است.