افزایش سقف پرواز در بورس انرژی

محمدحسین بابالو : گردونه رشد و توسعه بورس انرژی به حرکت خود ادامه می‌دهد و شاهد افزایش شتاب پیشرفت این بازار مالی هستیم که می‌تواند موفقیت‌های بزرگی را در کارنامه خود برای سال جاری به‌ثبت برساند. سرعت رشد بورس انرژی در مقایسه با سایر بازارهای مالی در کنار ایجاد زیرساخت‌های لازم، توجه به پذیرش کالاهای جدید و افزایش حجم عرضه‌ها و تعقیب مکانیزم‌های توسعه محور، بورس انرژی را دُرّ غلتان بازارهای مالی در سال جاری لقب خواهد داد؛ ادعایی که شواهد آن در آمارهای معاملاتی و بسترسازی‌های جدید توسعه‌محور بورس انرژی به صراحت قابل رهگیری و مشاهده است.

افزایش شتابان و ممتد حجم معاملات بورس انرژی را می‌توان مهم‌ترین رخداد در این بازار مالی در ماه‌های اخیر به‌شمار آورد که خود سیگنالی متقن از تقویت جایگاه و توسعه عملکرد بورس انرژی به‌حساب می‌آید. رشد نزدیک به ۱۱۵ درصدی ارزش معاملات بازار فیزیکی در تیرماه به نسبت مدت مشابه سال قبل از آن یکی از نمونه‌های این پیشرفت همه‌جانبه به‌شمار می‌رود؛ آن‌هم در شرایطی که ارزش معاملات تیرماه به نسبت مدت مشابه ماه قبل از آن هم ۳/ ۸ درصد رشد را نشان می‌دهد. از سوی دیگر توجه به تامین مالی صنعت برق، آغاز معاملات فیزیکی برق بین نیروگاه به‌عنوان تولیدکننده اصلی و مصرف‌کننده نهایی به‌صورت مستقیم و همچنین تلاش برای افزایش حجم عرضه‌ها مواردی است که در بورس انرژی در حال پیگیری بوده که به‌صورت مقایسه‌ای با سایر بازارها از لحاظ درصد رشد، گوی سبقت را از سایر بازارهای مالی ربوده است. موارد فوق را باید گام اول و از وظیفه‌های متداول بورس انرژی در مسیر رشد و توسعه برشمرد هرچند که تا حد امکان، از تمامی امکانات و زیرساخت‌های مورد‌نیاز خود استفاده کرده است اما این موارد تمامی ماجرا نیست.

تجربه سال‌های اخیر در بورس انرژی در کنار تلاش برای جذب خریداران بین‌المللی و توسعه ابزارهای فروش شرایطی را فراهم آورده است تا از یکسو دشواری‌های معاملات داخلی و صادراتی کاهش یافته و از سوی دیگر امکان‌پذیری انجام معاملات با نسبت بالایی افزایش یافته است؛ یعنی اغلب عرضه‌های ثبت‌شده در بورس انرژی از احتمال معاملاتی بالایی برخوردار بوده و هستند. رصد این شرایط موجب شد تا با نگاهی استراتژیک و به کمک افزایش تعداد عرضه‌کنندگان و در کنار آن افزایش کالاهای پذیرش‌شده، پلکان و بستری جدیدی برای توسعه بورس انرژی فراهم‌ آید تا بتوان از یکسو پتانسیل جدیدی برای افزایش حجم معاملات خلق کرده و از سوی دیگر امکان ایجاد و به‌کارگیری ابزارها و شیوه‌های تأمین مالی نوین را فراهم سازد. این تصمیم خاص و پیگیری آن موجب شده تا در ۴ ماه ابتدایی سال جاری در بازار برق ۵ مورد و در بازار هیدروکربوری ۱۳ کالای جدید به لیست عرضه‌ها اضافه شود. این در حالی است که در بازار برق دو شرکت و در بازار فرآورده‌های هیدروکربوری بورس انرژی ۳ شرکت برای اولین‌بار اقدام به طی مراحل پذیرش کرده و کالاهای مورد نظر خود را به ثبت رسانده‌اند. حجم تعهد عرضه سالانه برای پذیرش‌های سال‌جاری (چهار ماه‌ابتدایی سال ۹۶) در بازار برق ۹۹۸ مگاوات ساعت به ارزش برآوردی ۳۰۶ میلیارد تومان بوده و این رقم در بازار هیدروکربوری برای تعهد حجم عرضه سالانه یک میلیون و ۴۱۷ هزار تن به ارزش برآوردی ۲هزار و ۵۷۰ میلیارد تومان خواهد بود که ارقامی بسیار جذاب به‌شمار می‌آید. تعهد عرضه سالانه یک میلیون و ۱۴۳ هزار تن نفت‌گاز پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس به ارزش برآوردی هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان را می‌توان یکی از مهم‌ترین‌ ویژگی‌های موارد پذیرش‌شده جدید به‌شمار آورد که اجرایی شدن همین پتانسیل می‌تواند به تنهایی بخش بزرگی از بار رشد و توسعه بورس انرژی را به دوش بکشد.

اهمیت این ارقام مخصوصا در بازار فیزیکی از آن جهت برجسته‌تر خواهد بود که ارزش معاملات این بازار در سال گذشته برابر با ۲ هزار و ۳۲۰ میلیارد تومان و حجم معامله نیز یک میلیون و ۹۱۲ هزار تن بوده است. به عبارت دقیق‌تر بسترسازی‌های جدید برای رونق معاملات در بورس انرژی تنها در ۴ ماه‌ابتدایی سال‌جاری این توانمندی را دارد تا حجم معاملات را به تنهایی ۷۴ درصد افزایش دهد که موجب خواهد شد ارزش معاملات (به‌صورت برآوردی) ۱۰۸ درصد به نسبت سال قبل از آن افزایش یابد؛ هرچند که عرضه‌های پذیرش شده به انضمام تعهد عرضه ممکن است کاملا اجرایی نشود ولی هر بخشی از تحقق این زیرساخت‌های معاملاتی خود می‌تواند موفقیت‌های جدید و بزرگ‌تری را برای بورس انرژی به ارمغان آورد. با توجه به این موارد هم اکنون مسیر توسعه و پیشرفت بورس انرژی با دو موتور محرک اصلی به‌کار خود ادامه می‌دهد؛ یکی استفاده از شرکت‌های پذیرش‌شده پیشین و البته تلاش برای تقویت حجم عرضه‌های آنان و ایفای کامل تعهدات عرضه و دیگری پذیرش کالاهای جدید و پتانسیل رشد بیشتر معاملات و امکان ایجاد ابزارها و شیوه‌های تأمین مالی نوین. این دو فاکتور در کنار هم می‌توانند روزهای جذاب و پررونقی را در ادامه مسیر توسعه بورس انرژی ایجاد کرده که قطعا پیشرفت همه‌جانبه این بازار مالی را با رشدی بیش از صد درصد در حجم معاملات به ارمغان خواهد داشت.

حجم بالای پذیرش جدید در ۴ ماه نخست سال‌جاری در بورس انرژی نشان می‌دهد که عرضه‌کنندگان به‌صورت چشمگیری از این بازار مالی استقبال کرده‌اند که در افزایش کالاهای پذیرش‌شده و ایجاد پتانسیل‌های جدید عرضه خودنمایی کرده و می‌تواند به دستاوردهای بزرگی منتهی شود. از سوی دیگر باید به این نکته نیز اشاره کرد که وجود تقاضای واقعی در بورس انرژی عرضه‌کنندگان را به حضور در این بازار مالی و افزایش کالاهای پذیرش شده ترغیب کرده که نشان می‌دهد ذات رقابت و تقابل شفاف عرضه و تقاضا در بورس انرژی نهادینه شده است. این موارد در نهایت موجب شده تا از یکسو بستر رشد معاملاتی بیشتر در بورس انرژی به‌صورت بنیادین افزایش یافته و از سوی دیگر سقف پرواز بورس انرژی نیز فراتر رود.