صندوق‌های سپرده کالایی هر روز مورد بررسی دقیق‌تری از سوی فعالان این امر قرار می‌گیرد که همین رخداد نشان‌دهنده اهمیت این رویکرد تجاری مخصوصا برای محصولات کشاورزی در بستر بورس کالا است. به‌عنوان مثال گل‌های ظریف ارغوانی که ایران بیش از ۸۴ درصد نیاز جهان را تامین می‌کند، امروز با چالش‌های ریز و درشتی روبه‌رو است که کمتر کسی از آن اطلاع دارد. همه گیاه زعفران را یک کالای اختصاصی یا به عبارت بهتر یک برند ملی می‌دانند و به داشتن آن افتخار می‌کنند، اما مصائب واقعی این برند ملی را باید از درد آشنایان این صنعت پرسید و شنید. هرچند که از گوشه و کنار اخباری شنیده می‌شود که بخش‌های مختلف خصوصی، عمومی و حتی دولتی به فکر این برند ملی هستند، اما باید دید این راهکارها تا چه اندازه می‌تواند به این صنعت کمک کند. خبرگزاری «ایانا» در گزارشی به بررسی فراز و فرود تشکیل صندوق‌های کالایی زعفران پرداخته که به بخش‌هایی از آن می‌پردازیم.

در روزهای اخیر صحبت‌های زیادی در مورد تشکیل صندوق‌ کالایی زعفران در بورس کالا شده است. بورس کالا اعلام کرده، راه‌اندازی این صندوق هم به تعیین مرجع قیمت‌گذاری کالا کمک می‌کند و از آنجا که ایران تولید‌کننده عمده این کالاست، می‌تواند اهمیت بسیاری داشته باشد. از طرف دیگر بورس کالا معتقد است که وجود صندوق کالایی می‌تواند خرید و فروش زعفران را تصحیح کرده و اجازه فعالیت دلالان و بازارگردانان این حوزه را به شیوه علمی فراهم کند. این در حالی است که بسیاری از فعالان صنعت زعفران، کار را به این سادگی‌ها نمی‌دانند. حداقل معتقدند که آسیب‌شناسی تشکیل این صندوق هنوز نتایج مشخص و قابل‌توجهی نداشته است.علی شریعتی‌مقدم، رئیس هیات‌مدیره صندوق توسعه صادرات زعفران از جمله فعالانی است که تشکیل صندوق کالایی زعفران را مطلوب می‌داند، منوط به اینکه تمام زوایای فعالیت و تاسیس این صندوق روشن و شفاف باشد. او دراین‌باره می‌گوید: به‌نظر من بورس کالا یک بستر توسعه‌یافته در عرصه بین‌المللی با مختصات و مزیت‌های خاص خود است. این بستر می‌تواند برای هر محصول شفاف‌سازی قیمت، گسترش بازار و مزیت‌های مختلف و متعددی را به همراه داشته باشد. برای مثال در بحث قیمت و همین‌طور برای توسعه اقتصاد یک محصول بورس کالا می‌تواند بسیار موثر باشد.

او اضافه می‌کند: به‌نظر من اقتصاد زعفران به‌عنوان یکی از فعالان این بخش، هنوز به سایز و اندازه واقعی خودش نرسیده است. این محصول ظرفیت‌های بی‌شماری دارد. اگر ظرفیت‌ها، مصارف و کاربردهای آن شناخته شود و بر همین اساس اقدام‌هایی برای بازار زعفران انجام شود، به‌طور حتم حجم و اندازه اقتصاد این کالا می‌تواند تا چند‌برابر افزایش پیدا کند.عضو هیات‌مدیره شورای ملی زعفران، ایجاد یک صندوق کالایی برای حضور و بهبود بازار زعفران در بورس کالا را یکی از موثرترین شیوه‌ها می‌داند و توضیح می‌دهد: اگر قرار است برای بازار زعفران یک کار اساسی و درست انجام شود، ابتدا باید برای این کار آسیب‌شناسی شود؛ چرا حضور زعفران در بورس کالا، با وجود ظرفیت‌های متعدد و مختلفی مانند جذب نقدینگی و شفافیت، به‌صورت کامل موفق نبوده است؟ به‌نظر می‌رسد انجام مطالعات بیشتر پیش‌نیاز ایجاد صندوق کالایی زعفران باشد. موفقیت عرضه زعفران در بورس کالا مزایای بسیاری برای ایران و کشورهای منطقه دارد.شریعتی‌مقدم معتقد است صندوق کالایی زعفران می‌تواند به بازار انسجام کافی بدهد. او در این رابطه می‌گوید: با به‌وجود آمدن صندوق کالایی برای زعفران می‌توان امیدوار بود، کالایی که با شیوه و کیفیت‌های مختلف تولید می‌شود از طریق عرضه در بورس کالا و صندوق زعفران به یک استاندارد در این‌باره دست پیدا کنیم. به این ترتیب کالا و محصولی که ممکن است در بخش‌های مختلف و در شرایط متفاوت پرورش یافته باشد، با این کار در یک رده و رسته قرار بگیرد و پس از طی مراحل استاندارد، برای کیفیت‌های مختلف قیمت‌های مختلفی هم اعلام شود.

صندوق کالایی زعفران بستری مدرن برای تقویت بازار

زعفران و زیره ازجمله قدیمی‌ترین کالاهای کشاورزی هستند که با قوانین خاص خود معامله می‌شوند. اما شریعتی‌مقدم اعتقاد دارد که وقت تغییر و به‌روز‌شدن بازار و صنعت زعفران فرارسیده است. او می‌گوید: ساختارهای اقتصادی و معاملاتی سنتی زعفران به‌خصوص در بخش‌های عمده‌فروشی موجب شده با تمام قدرت و حجم معاملات، این کالا نسبت به سایر کالاهای موثر در حوزه کلان اقتصاد مثل ذرت و گندم نتواند جایگاه خودش را پیدا کند. همین مقاومت بخش‌های سنتی در بازار زعفران باعث‌شده تا مدرن شدن و راهکارهای جدید برای بهبود به آسانی در این بازار رواج پیدا نکند.او اضافه می‌کند: نکته مهم دیگر آن است که امروز در زعفران صنعت داریم. برخی افراد به‌عنوان بخش خصوصی در این صنعت سرمایه‌گذاری کرده‌اند و توانسته‌اند در سطح بین‌المللی ایفای‌نقش کنند. این شرکت‌ها هستند که می‌توانند در آینده‌ای نه‌چندان دور قابلیت ورود به بورس را نیز پیدا کنند، بنابراین کالاهایشان نیز باید به نحوی باشند که بتوانند در بورس کالا یا صندوق کالایی عرضه شوند.عضو هیات‌مدیره شورای ملی زعفران توضیح می‌دهد: به‌نظرم اگر بازیگران اصلی این عرصه برایشان مزیت‌هایی ایجاد شود (به‌ویژه شرکت‌های خصوصی)، این بازیگران می‌توانند نقش توسعه‌دهنده و شفاف‌کننده بازار را ایفا کنند. این روند به‌طور قطع در جهش اقتصاد محصول زعفران، اثرگذار است.شریعتی‌مقدم معتقد است به وجود آمدن صندوق کالایی زعفران در بورس کالا و هم حضور شرکت‌های صنعت زعفران در بورس اوراق بهادار می‌تواند در آینده بازار جهانی و داخلی موثر باشد.او تاکید می‌کند: برای این کار لازم است ظرفیت‌های تولیدی و اقتصادی زعفران را به‌عنوان یک حرکت ملی نگاه کنیم و برای بهبود بازار و فضای فعالیت در این حوزه تلاش کنیم. تاکید می‌کنم که ورود شرکت‌های شبه‌دولتی یا حتی دولتی به این عرصه فقط به‌صورت مقطعی و گذراست. این اتفاق در گذشته هم رخ داده و نتیجه مشخصی نداشته و فقط بازار را آشفته کرده است.

امیدواریم تمام مسوولان و نهادهایی که بر این حوزه اشراف دارند، مانند وزارت جهاد کشاورزی که به نوعی می‌تواند نقش محوری داشته باشند، وزارت اقتصاد که می‌تواند به توسعه این محصول کمک کند، سازمان توسعه تجارت که می‌تواند به گسترش بازارهای این کالا کمک کند و... دست به دست هم بدهند و براساس یک برنامه‌ریزی منسجم و منظم پیش بروند تا زعفران به‌عنوان یک کالا و برند ملی برای ایران جایگاه شایسته‌ای پیدا ‌کند. در غیر این صورت این طرح هم با شکست مواجه خواهد شد.شریعتی‌مقدم، رئیس هیات‌مدیره صندوق توسعه صادرات زعفران عنوان می‌کند آنچه ما در جلسات متعدد با مسوولان متوجه شدیم این اراده در بخش‌های دولتی مثل سازمان توسعه تجارت، بانک توسعه صادرات، بانک کشاورزی و... وجود دارد. مجلس هم در این اواخر توجه بیشتری به کالای زعفران و صادرات غیرنفتی نشان می‌دهد؛ اما اینها تا چه حد به طرح‌های عملیاتی نزدیک شوند، پرسشی است که همچنان برای بخش خصوصی بی‌ پاسخ مانده است. بخش خصوصی دراین محصول نقش مهمی ایفا می‌کند؛ دانستن پاسخ‌ پرسش‌هایی که مطرح شده می‌تواند به ایفای نقش بخش خصوصی در اقتصاد مقاومتی کمک کند؛ چون کاشت و تولید زعفران می‌تواند برای اشتغال و ارزآوری کشور بسیار موثر باشد. صندوق کالایی در دسترس بودن همه کالا و انسجام قیمتی را حفظ می‌کند؛ اما این موضوع تنها چالش صنعت زعفران نیست. محسن احتشام، رئیس شورای ملی زعفران معتقد است: یکی از پیشنهادهایی که برای ثبات بازار و کوتاه کردن دست دلالان و اختلال در قیمت زعفران پیشنهاد شده، صندوق کالایی زعفران است. در سال‌های گذشته بی‌ثباتی بازار زعفران که حاصل دخالت‌های نادرست واسطه‌ها بود، باعث لطمات جبران ناپذیری به بازار این محصول و صادرکننده‌های آن شد. صادرکنندگانی که بسیاری از آنها بخش خصوصی واقعی بودند. بنابراین یکی از راه‌هایی که برای مدیریت بهتر بازار پیشنهاد شد تشکیل صندوق کالایی زعفران در بورس کالا بود.

رئیس شورای ملی زعفران توضیح می‌دهد: در مورد اینکه این صندوق تا چه اندازه می‌تواند در بهبود بازار کمک کند، باید گفت بیش از آنکه صندوق کالایی بتواند در تنظیم بازار یا کمک صادرکنندگان باشد، بازار زعفران به خصوص صادرکنندگان این کالا نیاز به حمایت‌های جدی دارند. یکی از نیازهای جدی در این بخش تغییر رویکرد در بازاریابی زعفران است. محسن احتشام، رئیس شورای ملی زعفران است. او از پیشنهادهای مختلف برای تثبیت بازار یا بهبود وضعیت صنعت زعفران استقبال می‌کند. او به خبرگزاری کشاورزی ایران (ایانا) می‌گوید: یکی از پیشنهادهایی که برای ثبات بازار و کوتاه کردن دست دلالان و اختلال در قیمت زعفران پیشنهاد شده، صندوق کالایی زعفران است. در سال‌های گذشته بی‌ثباتی بازار زعفران که حاصل دخالت‌های نادرست دلالان بود، باعث لطمات جبران ناپذیری به بازار این محصول و صادرکننده‌های آن شد. صادرکنندگانی که بسیاری از آنها بخش خصوصی واقعی بودند. بنابراین یکی از راه‌هایی که برای مدیریت بهتر بازار پیشنهاد شد، تشکیل صندوق کالایی زعفران در بورس کالا بود. قرار بر این شد که ماهم پیشنهادهای خود را به این صندوق ارائه کنیم. رئیس شورای ملی زعفران توضیح می‌دهد در مورد اینکه این صندوق تا چه اندازه می‌تواند در بهبود بازار کمک کند، باید گفت بیش از آنکه صندوق کالایی بتواند در تنظیم بازار یا کمک صادرکنندگان باشد، بازار زعفران به خصوص صادرکنندگان این کالا نیاز به حمایت‌های جدی دارند. یکی از نیازهای جدی در این بخش تغییر رویکرد در بازاریابی زعفران است.