دنیای اقتصاد: از تابستان سال ۹۳، الزام قطعی عرضه محصولات پتروشیمی در بورس کالای ایران ابلاغ و به اجرا گذاشته شد. با وجود اینکه هنوز هم ایراداتی به این نحوه عرضه وجود دارد و برخی با عرضه محصولات در بورس کالای ایران مخالفند و بارها خواستار خروج آن شده‌اند، تا به امروز گزینه بهتری درخصوص عرضه محصولات پتروشیمی روی میز گذاشته نشده و با این روش معاملات در ساختاری شفاف‌تر انجام می‌گیرند و رفته‌رفته نقش واسطه‌گرها و دلالان هم در بازار این محصولات کمرنگ‌تر شده است. در این میان اختلالاتی درخصوص عرضه محصولات پتروشیمی در بورس کالای ایران وجود داشت و ناهماهنگی‌هایی در این میان به وجود آمده بود که شورای‌رقابت با نظام حاکمیتی وارد میدان شد و کارگروهی متشکل از متخصصان، کارشناسان و فعالان برای بخش پایین‌دست به‌وجود آمد تا مشکلات در این شورا مطرح و برای آن راه‌حل‌های درستی اتخاذ شود. درخصوص قیمت‌گذاری محصولات پتروشیمی هم باید گفت که دفتر صنایع پایین‌دستی شرکت ملی پتروشیمی سعی بر آن دارد که با استفاده از روش میانگین قیمت ارز آزاد و میانگین قیمت دلاری فوب خلیج‌‌فارس در یک هفته گذشته عمل کند و با استفاده از فرمول قیمت‌گذاری همگام با قیمت‌های جهانی گام بردارد، همچنین میانگین قیمت‌های جهانی بازارهای مختلف از نشریات معتبر استخراج می‌شود. در این روش مبنا بر انتخاب یک یا چند بازار که به لحاظ جغرافیایی نزدیک ایران هستند قرار داده شده است.

به گزارش روابط عمومی انجمن لوله و اتصالات پلی‌اتیلنی ایران، مهندس عباسعلی متوسلیان، عضو اتاق بازرگانی ایران در این خصوص می‌گوید: باید بگویم که هر کشوری دارای ساختار اقتصادی و مدیریتی خاص خود است؛ بنابراین نمی‌توان مقایسه‌ای دقیق میان کارآیی و رقابت‌پذیری بورس‌کالا در کشورهای مختلف داشت؛ این نکته را هم باید اضافه کنم که ما در منطقه پس از بورس کالای کشورهای ترکیه و دبی، دارای بزرگ‌ترین‌ بورس کالا هستیم، از این‌رو به لحاظ وسعت در منطقه از جمله کشورهای پیشرو به‌شمار می‌آییم اما به لحاظ رقابت‌پذیری هنوز موانع مهمی در این حوزه وجود دارد که باید با تدبیر مسوولان بورس کالا و هم‌اندیشی با نهادهای ذی‌ربط و ذی‌نفع، موانع موجود مرتفع شوند. به گفته وی گاهی نبود تعادل در میزان عرضه و تقاضا موجب شکل‌گیری رقابت می‌شود اگر‌چه این مشکل تا اندازه زیادی با تعیین میزان کف عرضه مشخص شده است. همچنین در برخی موارد تقاضاهای غیر‌واقعی، تولیدکنندگان را با مشکل تامین مواد اولیه روبه‌رو‌ می‌سازد.

وی در ادامه درخصوص رقابتی شدن محصولات در این شرایط می‌گوید: یکی از راه‌های مناسب برای رقابتی شدن بازار، ایجاد بستر مناسب برای عرضه محصولات فرامنطقه‌ای در بورس کالاست؛ با این روش، تولیدکنندگان داخلی خود را در رقابت با همتایان خارجی خواهند یافت و رقابت واقعی در قیمت و کیفیت شکل خواهد گرفت. به گفته وی یکی از ابزارهای مهم برای تنظیم بازار، خروج از انحصار است. در حال‌حاضر تعدادی از پتروشیمی‌ها در برخی موارد انحصارگری دارند و این نیز به نبود سیستم رگولاتوری میان شرکت‌های موجود پتروشیمی باز‌می‌گردد. شکل‌گیری سیستم رگولاتوری می‌تواند به رفع برخی از مشکلات یاری رساند. وی درخصوص صادرات مواد اولیه پلیمری به کشورهای خارجی تصریح کرد: چنانچه گریدها به میزان مورد‌نیاز و با قیمت رقابتی عرضه شوند، در این صورت شاهد جذب میزان بیشتری از محصولات پلیمری توسط صنایع تکمیلی خواهیم بود. در کنار توجه به این موضوع، نوع رویکرد پتروشیمی‌ها نیز بااهمیت است؛ بر این اساس باید دید آیا آنها راهبرد خود را بر اساس صادرات مواد خام برنامه‌ریزی کرده‌اند یا نگاهی نیز به صنایع تکمیلی با هدف ایجاد ارزش افزوده بیشتر دارند.

موانع مورد‌اشاره را می‌توان از طریق تشکل‌ها با اعلام نوع گریدها و میزان مورد‌نیاز از سوی آنها مرتفع ساخت. با این روش امکان برنامه‌ریزی برای پتروشیمی‌ها جهت تامین نیاز داخلی میسر خواهد شد. یادآوری این موضوع نیز حائز اهمیت است که هماهنگی لازم مستلزم ارتباط منسجم و تعریف‌شده میان صنایع بالادستی با صنایع تکمیلی است.عضو کارگروه تنظیم بازار محصولات پتروشیمی درخصوص عملکرد شورای‌رقابت در شرایط فعلی تصریح کرد: به‌نظر بنده عملکرد این کارگروه تا‌کنون موفق بوده است. ترکیب آن‌که شامل نمایندگان وزارت نفت، دفتر توسعه صنایع پایین‌دستی شرکت ملی پتروشیمی، بورس کالا، انجمن کارفرمایی صنایع پتروشیمی، پارلمان بخش خصوصی، هلدینگ خلیج‌فارس و اتاق تعاون است، نشان از اهمیت تصمیمات این کارگروه دارد.

باید گفت برای نخستین بار این کارگروه موفق شده عرضه و تقاضا را تا اندازه‌ای متوازن کند و رقابت قیمتی را به حداقل برساند. در این میان بورس کالا نیز می‌تواند با ابزارهای موجود و درایت خاص خود ارتباط بیشتری با صنایع تکمیلی داشته باشد و با گفت‌وگو و تفاهم چندجانبه به رقابت‌های نادرست پایان دهد تا شاهد بازاری پایدار در عرضه و تقاضای محصولات پتروشیمی باشیم.وی در ادامه درخصوص قیمت مواد اولیه محصولات پتروشیمی می‌گوید: با همسان شدن قیمت مواد اولیه با قیمت‌های جهانی مخالفتی نداریم، منوط به اینکه سایر شرایط در بخش‌های دیگر مانند عرضه به‌موقع، نحوه و میزان تسهیلات برای متقاضیان محصولات پتروشیمی، بهره‌های بانکی، حمایت‌های دولتی، تسهیل شرایط کسب و کار، بیمه و مالیات و مواردی از این دست نیز با جهان صنعتی دست‌کم شرایط مشابهی باید داشته باشد اما درخصوص متعادل شدن قیمت‌های داخلی، یکی از راهکارها در این زمینه ایجاد بستر مناسب برای ورود پتروشیمی‌های فرامنطقه‌ای به بورس کالاست.