پل پیلار/ عضو سابق سازمان سیا

مقاصد غیرصادقانه دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری ایالات متحده آمریکا که فقط به دنبال برد آمریکا و باخت کامل طرف مقابل است، ممکن است ایران را وادار سازد به سوی استفاده نظامی از انرژی هسته‌ای پیش رود. مخالفت با توافق هسته‌ای ایران که با نام برنامه جامع اقدام مشترک یا برجام شناخته می‌شود، همیشه با استدلال‌های خلاف واقعیت توام بوده است. باید خاطرنشان کرد که اگر برجام دور انداخته شود، به معنای برداشته شدن یکسری از محدودیت‌های ایران و باز شدن مجدد راه برای ساخت سلاح هسته‌ای از سوی کشوری است که خود مخالفان تا این حد ادعا می‌کنند خطر جدی برای منطقه محسوب می‌شود. این امر بازتاب بی‌منطق بودن اساس موضع مخالفان است. منبع اصلی مخالفت این گروه‌ها، به ندرت شرایط قرارداد بوده یا به دلیل مسائل هسته‌ای موجود است. بلکه دلیل اصلی این امر، بیشتر آن دسته از دولت‌های خاورمیانه را شامل می‌شود که برای تلاش در راستای منزوی نگه داشتن ایران، دلایل دیگری دارند و همچنین عناصری در داخل ایالات متحده که قصد دارند وعده‌های انتخاباتی ترامپ را محقق کرده و اهمیتی به دور انداختن دستاوردهای دولت قبل نمی‌دهند.

با این وجود باید چند نکته را در این راستا یادآور شد. نکته اول اینکه افرادی که درخصوص پایدار نبودن این قرارداد و انقضای آن طی ۱۰ یا ۱۵ سال ابراز نگرانی می‌کنند، باید در نظر داشته باشند که اگر برجام لغو شود، یا اگر از همان ابتدا این مذاکرات صورت نمی‌گرفت، محدودیت‌هایی که قرار است پس از گذشت این مدت زمانی برداشته شود، به‌طور کل وجود نداشت و دست ایران کاملا باز بود. نکته دومی که باید در نظر گرفت این مساله است که برخی از مفاد قرارداد که به‌طور مستقیم مربوط به ساخت سلاح‌های هسته‌ای است، تاریخ اعتبار بیشتری داشته، یا به‌طور کل منقضی نمی‌شود.

معاهدات و قراردادهای بین‌المللی معمولا غیرقابل برگشت و ابطال‌ناپذیر نیستند. هیچ دولتی زیر بار تعهدی که همسو با تغییرات دنیای بین‌الملل طی سال‌های متمادی نباشد، نمی‌رود. اکثر معاهدات و موافقتنامه‌های بین‌المللی محدودیت‌های زمانی مشخص یا شرایط خروج دارند که اجازه می‌دهند یک دولت، معمولا پس از گذشت چند ماه، و رسیدن به موفقیت‌های عمده، از آن عقب نشینی کند. برجام نیز از این ساختار مستثنی نیست.

ایران و گروه پنج به علاوه یک معامله‌ای را به امضا رساندند که بر اساس آن ایران موافقت کرد در مقابل برداشته شدن برخی تحریم‌های اقتصادی، فعالیت‌های هسته‌ای خود را محدودتر کرده و اجازه بازرسی از نیروگاه‌های خود را صادر کند. طرفین این معامله به طور مداوم به بررسی و محاسبه شرایط این مذاکرات خواهند پرداخت و تا زمانی که این قرارداد برایشان سودمند باشد به آن ادامه خواهند داد. اگر به هر دلیل، تغییری در محاسبات به‌وجود آید، احتمال دارد شروط مذکور لغو شود. دونالد ترامپ که مهم ترین مخالف برجام است، درحال حاضر که تنها چند سال از به اجرا درآمدن این قرارداد می‌گذرد، اعلام کرده مفاد برجام با منافع ایالات‌متحده همسو نیست و با وجود تعهدات کشورش که در متن برجام آمده و از سوی خود این کشور امضا شده است، قصد دارد از آن عقب‌نشینی کند. اما نحوه برخورد آمریکا با این موضوع، نشانگر عدم صداقت آن است. نحوه بررسی قرارداد از سوی مخالفان، غیرقابل دستیابی است؛ چراکه آنها معتقدند تمام منافع در هر زمینه، باید مختص آمریکا باشد. با توجه به استدلال‌ها مبنی بر شرایط ابطال قرارداد، مخالفان برجام ادعا می‌کنند ایران با داشتن استراتژی درازمدت و فریبکارانه، گروه ۱+۵ را وادار به تن دادن به توافق‌نامه‌ای کرده است که محدودیت زمانی دارد و پس از منقضی شدن، ایران به سرعت بمب هسته‌ای خواهد ساخت. نه تنها هیچ شاهدی برای این ادعا وجود ندارد، بلکه اگر مقامات ایران معتقد بودند ساختن بمب هسته‌ای مساله‌ای با اهمیت‌تر از انزوای اقتصادی و سیاسی کشور است، امضای توافق‌نامه‌ای که در مقابل برداشتن تحریم‌ها، باعث ایجاد محدودیت ۱۰ تا ۱۵ ساله در برنامه هسته‌ای کشور شده و سپس موافقت با از بین بردن و غیرفعال کردن بخش بزرگی از برنامه هسته‌ای و تن دادن به بازرسی‌های سرزده بازرسان آژانس به امید اینکه پس از انقضای آن و ایجاد وقفه طولانی در برنامه هسته‌ای بتوانند به بمب هسته‌ای دست یابند، شیوه‌ای بسیار عجیب برای اجرای چنین استراتژی است. اگر قرار باشد ایران در آینده به سلاح هسته‌ای دست پیدا کند، دلیلش چنین تفکر بی‌منطقی نیست، بلکه به‌خاطر نحوه رفتار امروز آمریکا، زیر پا گذاشتن تعهدات و لغو یکجانبه برجام، خواهد بود.

منبع: نشنال اینترست