۷۰سال با شاخص تورم در ایران
این روزها بانک مرکزی کار را برای مردانی که احیانا میوه ممنوعه‌ای در سبد زندگی‌شان افتاده است و یا به هر دلیل دیگری می‌خواهند مهریه همسرانشان را با الزام قانون مصوب سال ۱۳۷۷ مجلس شورای اسلامی به نرخ روز محاسبه کنند، آسان کرده است.
این روزها بانک مرکزی کار را برای مردانی که احیانا میوه ممنوعه‌ای در سبد زندگی‌شان افتاده است و یا به هر دلیل دیگری می‌خواهند مهریه همسرانشان را با الزام قانون مصوب سال ۱۳۷۷ مجلس شورای اسلامی به نرخ روز محاسبه کنند، آسان کرده است.
در قانون یادشده مسوول تعیین و اعلام شاخص قیمت‌ها در مورد خسارت تاخیر تادیه چک و محاسبه مهریه، بانک مرکزی است. از این رو به منظور کاهش ترددهای شهری و مراجعات مردمی، بانک مرکزی شاخص کل بهای کالاها و خدمات مصرفی را در مناطق شهری ایران که شاخص تورم نامیده می‌شود از سال 1315 تا 1385 و بر اساس سال پایه 1383 منتشر کرده است که مجموعا تاریخچه 71 سال شاخص تورم را در ایران شامل می‌شود.
در اطلاعات منتشر شده، فرمول محاسبه ارزش مهریه در زمان حاضر نیز آمده است.
طبق این فرمول ارزش مهریه در حال حاضر مساوی است با عدد شاخص در سال قبل تقسیم بر عدد شاخص در سال وقوع عقد ضرب در مبلغ مهریه مندرج در عقدنامه. برای محاسبه این مبلغ مثالی هم آورده شده است.
براساس فرمول یادشده، چنانچه ازدواجی با مبلغ مهریه ۲۰۰هزار ریال در سال ۱۳۵۲ تحقق یافته باشد و قرار باشد مبلغ ذکرشده در حال حاضر تادیه شود، برای محاسبه مبلغ مهریه در سال ۱۳۸۶ از رابطه زیر استفاده می‌شود.
در نتیجه مهریه قابل‌پرداخت در سال 1386 (زمان تادیه) معادل 914/531/52ریال است.
بانک مرکزی تاکید کرده است که تا سال ۱۳۸۶ به پایان نرسد، صورت کسر فوق شاخص سال ۱۳۸۵ یعنی عدد ۴۵/۱۲۳ خواهد بود و بعد از پایان سال ۱۳۸۶ و ورود به سال ۱۳۸۷، شاخص سال ۱۳۸۶ جایگزین شاخص ۱۳۸۵ خواهد شد.فرمول مورد نظر عینا در خصوص محاسبه خسارت تاخیر تادیه چک نیز کاربرد دارد.
شاخص چیست؟
در اقتصاد هر کشوری نماگرهای خاصی برای برنامه‌ریزی‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت موردنیاز است. یکی از مهم‌ترین این نماگرها که روند تغییرات متغیر‌ها را نسبت به مکان و زمان مورد سنجش قرار می‌دهد، عدد شاخص است.
شاخص قیمت
شاخص‌های قیمت از معمول‌ترین شاخص‌های موردنظر محسوب می‌شوند.
از این شاخص‌ها برای مطالعه اوضاع اقتصادی هر کشور استفاده می‌شود.
اندازه‌گیری تغییرات هزینه زندگی مردم، تشخیص فشارهای تورمی و ضدتورمی، تشخیص شرایط مبادله بخش‌های مختلف تولیدی با دنیای خارج و غیره از اهداف محاسبه شاخص‌های قیمتی است.
شاخص CPI
شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی (CPI) یکی از مهم‌ترین شاخص‌های قیمتی به عنوان نماگری برای سنجش نرخ تورم و قدرت خرید پول داخلی هر کشور است. از این شاخص برای طراحی برنامه‌های رفاهی و تامین‌اجتماعی، تعدیل مزد و حقوق و تنظیم قرارداد‌های دوجانبه استفاده می‌شود. تهیه CPI در ایران سابقه طولانی دارد. اولین‌بار این شاخص براساس سال پایه ۱۳۱۵ محاسبه شد. در سال ۱۳۳۸ تعداد خانوارهای نمونه و شهرها افزایش یافت و در برخی روش‌ها تجدیدنظر شد. با تغییرات ایجاد شده در الگوی مصرف خانوارها و ترکیب هزینه آنها در سال ۱۳۴۸، تغییر سال پایه الزام‌آور شد. در سال ۱۳۵۳ به دلیل تغییر ترکیب جمعیت شهری و روستایی کشور و افزایش درآمد‌های نفتی و افزایش قدرت خرید مردم، بار دیگر رفتار مصرفی خانوارهای شهری دگرگون شد و تغییر سال پایه صورت گرفت.
شاخص کل
در سال ۱۳۶۱ با انتخاب ۳۰۳ قلم کالا و خدمت، برای نخستین‌بار محاسبه شاخص به صورت استانی برنامه‌ریزی و در سطح هریک از ۲۴ استان در آن زمان محاسبه شد.
از ترکیب شاخص استان‌های مختلف، شاخص کل مناطق شهری کشور به دست آمد. در سال 1369 با پایان جنگ و تغییر شرایط اقتصادی بار دیگر تجدیدنظر در تعداد خانوارها و شهرها و سبد کالایی صورت گرفت. در سال 1376 نیز مجددا تغییر سال پایه صورت گرفت که در این تجدیدنظر 310 قلم کالا بررسی شد.
در انتخاب کالاها و خدمات، نخست، ضریب اهمیت کالاها و خدمات با استفاده از نتایج بررسی بودجه خانوار محاسبه می‌شود و سپس با توجه به وزن و قابلیت قیمت‌گیری، آنها در سبد محاسباتی قرار می‌گیرند.
در سال جاری نیز شاخص جدید محاسبه نرخ تورم با 359 قلم کالا و خدمات در بانک مرکزی نهایی شد. براین اساس، سال پایه محاسبه نرخ تورم از سال 1376 به سال 1383 تغییر کرد. شاخص CPI دارای 3 گروه اختصاصی و 8 گروه اصلی است.
شاخص بهای تولیدکننده
این شاخص که اکنون در بسیاری از کشورهای جهان تهیه شده‌است و مورد استفاده قرار می‌گیرد، یکی از انواع شاخص‌های قیمت است که با توجه به توسعه تئوری‌های جدید اقتصادی، استفاده از آن هم یک نماگر مهم اقتصادی و هم به دلیل کاربرد آن به لحاظ مفهومی در حساب‌های ملی مفیدتر است، اهمیت ویژه‌ای یافته است.
تولید این آمار از سال ۱۳۷۴ در بانک مرکزی آغاز شد و برای نخستین بار بر پایه سال ۱۳۶۹ منتشر شد. با تغییر سال پایه از ۱۳۶۹ به ۱۳۷۶ سال پایه این شاخص نیز تغییر کرد. شاخص بهای تولیدکننده معمولا به دو روش محاسبه می‌شود:
1 - شاخص‌بهای تولیدکننده با استفاده از قیمت تولیدکننده که در این روش، قیمت‌ها شامل مالیات‌هایی است که به تولیدات اضافه می‌شود می‌باشد؛ ولی یارانه‌های دریافتی به وسیله تولیدکننده را شامل نمی‌شود.
۲ - شاخص بهای تولیدکننده با استفاده از قیمت پایه که در این روش مالیات‌هایی را که به تولیدات اختصاص می‌یابد شامل نمی‌شود؛ ولی شامل یارانه‌های دریافتی به وسیله تولیدکننده می‌شود. شاخص کل تولیدکننده (PPI) دارای ۳گروه اختصاصی و ۱۳گروه اصلی است.
شاخص‌بهای عمده‌فروشی
این شاخص به عنوان یک نماگر اقتصادی، تغییرات سطح عمومی قیمت‌ها را در بخش عمده‌فروشی کالاها اندازه‌گیری می‌کند. سابقه محاسبه این شاخص به سال ۱۳۱۵ بازمی‌گردد. این شاخص نخستین بار توسط بانک ملی ایران تهیه شد. شاخص بهای عمده‌فروشی کالاها نوسانات قیمت ۶۵قلم کالای منتخب را که دارای اهمیت زیادی در اقتصاد کشور بودند مورد محاسبه قرار داد. با توجه به این که آمار فروش عمده کالاها در سطح کشور در دسترس نبود، در آن سال به کلیه کالاهای مشمول، ضریب اهمیت یکسان داده شد. در سال ۱۳۳۸ اداره آمار و بررسی‌های اقتصادی و مالی بانک ملی، این شاخص را مورد تجدیدنظر قرار داد و ضرایب اهمیت کالاهای مشمول با استفاده از برآورد فروش عمده آنها در سال ۱۳۳۷ محاسبه شد. در روش‌های قیمت‌گیری نیز بازنگری صورت گرفت. شاخص بهای عمده‌فروشی در سال‌های ۱۳۴۸، ۱۳۵۳، ۱۳۶۱، ۱۳۶۹ مورد تجدیدنظر قرار گرفت.
با توجه به تحولات سریع اقتصادی و اجتماعی، افزایش چشمگیر کالاهای صادراتی و وارداتی و تغییر الگوی مصرف، لزوم تجدیدنظر در شاخص عمده‌فروشی کالاها احساس می‌شد. به همین دلیل در سال 1376 نیز شاخص بار دیگر مورد تجدیدنظر قرار گرفت. طبقه‌بندی کالاهای مشمول شاخص با توجه به اهداف و نوع استفاده‌ای که از شاخص به عمل خواهد آمد، انجام می‌گیرد. مناسب‌ترین طبقه‌بندی برای شاخص بهای عمده‌فروشی کالاها و خدمات، طبقه‌بندی بین‌المللی استانداردهای بازرگانی (S.I.T.C) است. این طبقه‌بندی با اعمال تغییراتی متناسب با نیاز کشور مورد استفاده قرار گرفته است. شاخص WPI دارای 3 گروه عمده، 8 گروه اصلی و دو گروه اختصاصی است.
منبع: سایت بانک مرکزی
ارسال نظر