از سیمرغ تا دایناسور، همه رقم موجود است!
امیرهادی انواری
کوچه مرغی، انبار گندم، خیابان صاحب جمع، اینجا چهارراه مولوی است. جمعه بازار منحصر به فرد تهران که شاید چون تنها بازار فروش حیوانات در تهران به شمار می‌رود، کسی به بساط‌‌های پهن شده روی زمین‌هایش توجه نمی‌کند.

عکس ها : آکو سالمی
جمعه‌های کوچه مرغی
آینه شکسته موتور، آتاری، میکروی اوراق شده، دندان مصنوعی، تپانچه عهد مشروطه، دوربین فانوسی، شانه چوبی قجری، مهره مار (به شرط امتحان)، رمل اسطرلاب، نعل اسب، کیف مدرسه، کفش دست دوم، چوب سیگار، کتاب دعا و فنون احضار جن و ... همه کالاهای عجیب و غریبی هستند که در این بازار به فروش می‌رسند.
اگر کفش‌هایتان را در یک مجلس ختم دزدیده‌اند یا پخش ماشینتان دزدیده شده، داشبورد ماشینتان را خالی کردند و ... اینجا سراغ وسایل خودتان را بگیرید.
از دست فروش‌ها که بگذریم و وجه سنتی کوچه مرغی که نام کوچه مرغی هم از همان گرفته شده به پرنده و حیوان فروش‌ها می‌رسیم. هر جمعه کوچه مرغی میعادگاه عاشقان جنگ خروس و کفتر بازها و عشق قناری‌ها هم هست.
از صبح ساعت ۸ و۹ تا حوالی عصر چیزی عجیب‌تر از کبوتر و مرغ و خروس و در نهایت شاید توله سگ نیست. اما از ساعت ۳ به بعد کاسب‌های خاص بازار آرام آرام کنار خیابان می‌آیند.
پیشتر‌ها کنار خیابان، عقاب، جغد و قوش هم دست می‌گرفتند اما به تازگی کمتر در انظار عمومی کار می‌کنند. از طاووس تا مار و عقرب و ... همه چیز هست. یک باغ وحش خصوصی کامل!
موجود باشد به یکی از خانه‌های نیمه مخروبه اطراف می‌روید و حیوان را از نزدیک می‌بینید. اگر هم موجود نباشد دلسرد نشوید سر قیمت که کنار بیایید شماره رد و بدل می‌شود و در اسرع وقت حیوان مورد نظرتان را برایتان پیدا می‌کنند.
از سمت خیابان انبار گندم که وارد کوچه مرغی می‌شوید ناگهان با خیل انبوه جمعیت مواجه می‌شوید. بساط‌ها از همان ابتدای ورود پهن شده‌اند. سمت راست کوچه به فروشندگان سهره، قناری، فنچ و پرندگان کوچک اختصاص دارد و سمت راست به فروشندگان خاص.
چند سرباز نیروی انتظامی هم با باتوم دایم در حال گشت‌زنی هستند هر از چندی در این بازار ناگهان صدای عربده‌ای بلند می‌شود. مواظب باشید ممکن است یکی از بساط‌چی‌ها به شما اتهام بزند که ساعتی که در دست دارید یا حتی خودکارتان را از بساط او دزدیده‌اید.
به چشم برهم زدنی انگار تمام کوچه مرغی دور شما جمع می‌شوند و تا بیایید ثابت کنید ساعتتان برای خودتان است جیب‌هایتان به طور کامل تخلیه شدند.
خیلی از فروشندگان این بازار کارتن‌خواب، معتاد و در یک کلام «آفتابه‌دزد» هستند. سهمیه‌بندی بنزین کوچه را هم متحول کرده. کنار بساط‌ها که راه بروید و سوییچ ماشینتان را ببینند برایتان کارت‌سوخت ۶۰۰لیتری می‌آورند. اما از آنجا که ۱۰هزار تومان می‌فروشند، مطمئن باشید کارت‌ سوخته است.
جلوتر به فروشندگان آچار و ابزارآلات دست‌دوم اختصاص دارد. لوازم خودروی اوراق‌شده هم هست. اما از همه جالب‌تر عتیقه‌فروش‌ها هستند. طبرزین، ظروف قلمکاری‌ مسی و برنجی، نقره، تپانچه عهد مشروطه با باروت دان، شانه چوبی قجری، دوربین فانوسی و ... همه چیز هست. احتمالا عتیقه‌بازهای خیابان منوچهری و پارکینگ فردوسی خبر از کوچه مرغی ندارند که برای یک سرمه‌دان ساده چند100هزار تومان می‌دهند!
دستگاه آتاری، میکرو، سی‌دی،‌ کیت‌های اوراق شده رادیوضبط‌های قدیمی، تاکسی مترو و... هم بازار الکترونیک کوچه‌مرغی‌ها است که البته به نظر نمی‌رسد هیچ‌کدام‌‌شان کار کنند، چه کسی آنها را می‌خرد معلوم نیست. نوار کاست خواننده‌های دهه ۴۰ و ۵۰ به همراه پوسترهای قدیمی این خوانندگان هم جالب توجه است.
با اینکه مشخص است خیلی از این کالاها دزدی هستند، تعجب‌آور آنکه مسوولان مربوطه اقدام خاصی در ممانعت از برگزاری این بازار نمی‌کنند.
کفترفروش‌ها
اواسط کوچه، نرسیده به زیرگذر به کفترفروش‌ها و اغذیه‌فروشی‌ها اختصاص دارد. تخم‌مرغ، سیب‌زمینی و شلغم آب‌پز همین‌طور جگر مرغ و گوسفند، ساندویچ فلافل که در محل بدون رعایت حداقل اصول بهداشتی غذاهای خاص این جمعه بازار هستند.
اما کفترفروش‌ها دنیای خاص خودشان را دارند. کفتر، قناری و خروس سه پرنده‌ای هستند که نوسان قیمت آنها بسیار بالا است.
بعضی از کفتربازها برای انواعی از کفتر حاضرند تا چند صدهزار تومان پرداخت کنند. کفترها به 2دسته کلی تقسیم می‌شوند. اولین دسته کفترهایی هستند که مورد استفاده کفتربازها هستند. کفترهای توک‌قندی، کله‌-‌دم‌سبز، پرشی و ... گران‌قیمت‌ها هستند. بعضی‌ به خاطر شکل ظاهری مثل کله‌-‌دم‌سبزها و بقیه به خاطر توانایی‌های خاص. مثلا در گروبندی‌های کفتربازها که گاه از ارقام میلیونی برخوردار هستند داشتن کفترپرشی خوب برگ برنده کفترباز به شمار می‌رود. جهت‌یابی خوب و توانایی پرواز از اصلی‌ترین مشخصه‌های تعیین‌کننده قیمت یک کفتر پرشی به شمار می‌رود. یک کفتر پرشی که از جهت‌یابی خوبی برخوردار باشد و بتواند تا بیش از 3ساعت پرواز کند ممکن است بیشتر از 500هزار تومان قیمت‌گذاری شود. اما بدبخت‌ترین کفترها، آنهایی هستند که نه ظاهر خاصی دارند و نه توانایی پرواز آنچنانی. بعضی از اطبای سنتی‌خوردن گوشت کفتر، گنجشک و یاکریم را برای درمان بعضی از امراض توصیه می‌کنند. این کفترها با قیمت‌های بسیار نازل برای این مصرف به فروش می‌رسند.
کف خیابان به کرات خون می‌بینید، به اندازه خون گوسفند و مرغ و خروس نیست. این خون‌ کفترهایی است که بعد از خریداری سر بریده می‌شوند. گنجشک و یاکریم و کفتر چاهی‌ها هم به همین روزگار دچار می‌شوند. بعضی دیگر را دارندگان پرندگان شکاری مثل قوش‌بازها می‌خرند تا به پرندگانشان بدهند.
تجارت خرافات
مهره مار زیاد هم افسانه نیست. بسته‌های مهره‌مار شامل دو تکه استخوان دایره شکل و سفید و نسبتا شفاف کوچک به قطر حدودا ۳میلیمتر و ضخامت کمتر از یک‌میلیمتر است و دو تکه دیگر استخوان کشیده و مخروطی شکل (شبیه به دندان نیش مار) به طول ۳میلیمتر است. مهره مار را برای درست کردن طلسم و موارد دیگر استفاده می‌کنند که در این بازار به وفور پیدا می‌شود.
روش امتحان آن هم ساده و کمی غیرمنطقی است. برای امتحان مهره‌مار در یک نعلبکی کوچک کمی سرکه می‌ریزند و مهره‌ها را در سطح آن رها می‌کنند. اگر مهره‌ها به هم نزدیک شوند، مهره مار‌ها اصل هستند اگر نه اصل نیستند.
رمل اسطرلاب، کتاب دعا و اوراد مخصوص احضار ارواح و جن و... هم فروخته می‌شود. البته کنار این بساط‌ها هم متخصص امر حضور دارد. پیرمردانی با ریش و سبیل‌های بلند و کشکول و... که ادعا می‌کنند می‌توانند مشکلات ماشین مسروقه، زندگی به هم خورده و... را با این ابزار خاص مرتفع کنند!
کشتارگاه گذری
«بره ‌تو دلی» و «دنبلان» خوراکی‌های ممنوعی هستند که در این بازار به فروش می‌رسند. بره تو دلی همان جنین ناقص گوسفند است که از شکم مادر بیرون می‌کشند. در اصل باید جنین سالم از بدن مادر سالم بیرون کشیده شود. اما اکثر این بره تودلی‌ها برای گوسفندان بارداری هستند که به هر دلیلی (شاید بیماری) تلف شده‌اند و بره آنها را به فروش می‌رسانند.
بره تو دلی به خاطر برخورداری از گوشت ترد، متقاضی خاص خود را دارد، البته خوردن آن در شریعت اسلام تقریبا مثل خوردن دنبلان است.
مرغ‌های گوشتی و تخم‌گذاری که به علت بیماری و ضعف یا پیری و کهولت به این بازار می‌آیند، بخش دیگری از بازار را به خود اختصاص داده‌اند. این مرغ‌ها از فرط پیری و مریضی، توانایی ایستادن ندارند و فقط برای کشته‌شدن فروخته می‌شوند.
برای درمان بعضی از امراض هم خوردن گوش جوجه توصیه می‌شود، جوجه‌های رسمی و ماشینی هم برای همین اینجا هستند. جوجه رسمی از جوجه ماشینی گرانقیمت‌تر است. مرغ‌ها و جوجه‌ها را همانجا کنار خیابان سر می‌برند. گویا این بازار از نگاه تیزبین حامیان حیوانات دور مانده.
خروس‌بازها
به نظر جنگ خروس ممنوع است، اما خروس‌های لاری (جنگی) که ارتفاع بعضی از آنها به 80 سانتیمتر می‌رسد به وفور در انتهای کوچه‌مرغی فروخته می‌شوند. موقع فروش به آنها فلفل می‌خورانند یا به قسمت‌های خاصی از بدنشان فلفل می‌زنند تا پرنده‌های بی‌چاره بی‌قرار و خشمگین جلوه کنند.
قیمت یک خروس جنگنده بنا به توانایی او در جنگ متفاوت است، ممکن است خروس لاری تا ۱۵۰هزار تومان و شاید بیشتر هم قیمت‌گذاری شود. به هر حال عشق خروس‌بازها قیمت آنها را تعیین می‌کند.
بعضی از دستفروش‌ها هم داروی تقویتی برای جلوگیری از «پرریزی» پرندگان زینتی، شقایق برای درمان قارچ کف پای طوطی، کف دریا برای جلای نوک پرندگان و... می‌فروشند.
نوار و سی‌دی‌های صدای قناری و سایر پرندگان آوازی هم در اینجا موجود است. از آنها برای فریب دادن جنس مخالف استفاده می‌شود.
در حاشیه خیابان فروشندگان مار را هم می‌بینید، لاک‌پشت و خرچنگ نیز خرید و فروش می‌شود. خرگوش، سنجاب و «موش همستر» هم موضوع جدیدی نیستند.
اگر سگ، توله‌سگ، گربه، عقاب، شاهین، باز، جغد، کبک، بلدرچین، طوقی و قمری هم بخواهید موجود است، اما شما را به خانه‌‌های قدیمی و متروکه‌ای راهنمایی می‌کنند که شاید جرات ورود به آنها را نداشته باشید، در آنجا می‌توانید حیوان مورد نظر را ببینید.
البته در گذشته این حیوانات در حاشیه خیابان هم به نمایش گذاشته می‌شدند، اما از چند سال پیش به دلیل اعمال بعضی از محدودیت‌ها کمی مخفیانه‌‌تر خرید و فروش می‌شوند.
زبان‌بسته‌های گران‌قیمت
طوطی کاسکو بنا به استعدادی که درحرف زدن داشته باشد و تعداد کلماتی که به زبان بیاورد قیمت‌گذاری می‌شود. طوطی کاسکو از ارزان‌ترین 150هزار تومان تا حدود یک میلیون تومان قیمت دارد، البته حد و حدودی برای قیمت‌گذاری این پرنده وجود ندارد.
قیمت سگ و توله‌سگ بسته به نژاد و نوع آموزشی که دیده متغیر است و بلبل و قناری به خاطر آوازی که بخوانند. مرغ عشق و طوطی هلندی و بلبل اهوازی و... تا موش همستر و سنجاب زیاد نوسان قیمت ندارند.
اما از کاسکوهای گران‌قیمت، گران‌تر عقاب و قوش و جغد هستند. این پرنده‌های شکاری هم متقاضی خود را دارند.
بعضی از آنها به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس فرستاده می‌شوند و بعضی دیگر در تهران نگهداری می‌شوند. این پرنده‌ها اگر برای شکار دست‌آموز و آموزش دیده باشند، قیمت‌های بسیار بالایی دارند. اما انواع وحشی و آموزش ندیده که بیشتر زینتی به شمار می‌روند قیمت پایین‌تری دارند.
خانواده آقای جیم
آقای «جیم» پسر ۲۶ساله‌ای است که تا سیکل بیشتر نخوانده است. بچه میدان خراسان است. شلوار جین مشکی با کاپشن خلبانی به تن کرده است. روی گردن هم جای ضربه چاقو و بخیه دارد. می‌گوید پدر و برادرش هم در همین بازار هستند. انگار خانوادگی به طور تخصصی حیوان‌فروشند.
برادر و پدرش مرغ و خروس می‌فروشند، اما او فقط در کار کفتر است.
در داخل کاپشنش ۲کفتر دارد که هر از چندگاهی در داخل حرکت می‌کنند، ولی روی او تاثیری ندارد. مشخص است با این حیوانات اخت شده، می‌گوید هرازچندگاهی وقتی می‌ریزند و کاسب‌ها را اذیت می‌کنند، الکی گیر می‌دهند. منصف که باشیم سربریدن حیواناتی مثل مرغ وخروس که برای ما دلخراش و ناراحت‌کننده است، شغل این افراد به حساب می‌آید. مرغ‌ها را پرورش می‌دهند و سر می‌برند. تنها فرق کشتارگاه و کوچه مرغی این است که در این خیابان‌ها این کار در انظار عمومی انجام می‌شود!
و خوب این کار در بین بومی‌های این منطقه زیاد هم دلخراش نیست. فراموش نکنیم آنها از این راه امرارمعاش می‌کنند. این بازار امروز پیدا نشده و طبیعی است که در مدت زمان کوتاه نیز نمی‌توان آن را از بین برد.