داستان نجات یک بنگاه ازگرداب بحران

منبع: Knowledge@Wharton

مترجم: نگار حبیبی

در زمان اوج بحران اقتصادی، جان مک، مدیر اجرایی مورگان استنلی حساس‌ترین دوران مدیریت خود را سپری می‌کرد. در آن زمان مورگان استنلی تقریبا هیچ پول نقدی در اختیار نداشت. از دست رفتن اعتماد سرمایه‌گذاران به بخش مالی نیز سبب شده بود که قیمت سهام این بانک سرمایه‌گذاری ناگهان یک رقمی شود.

در آن زمان مک از سوی تیموتی گایتنر وزیر خزانه‌داری فعلی (که در آن زمان رییس فدرال رزرو نیویورک بود) و مقامات بالاتری مانند هنری پاولسون وزیر خزانه‌داری وقت و همچنین بن برنانکه رییس فدرال رزرو به شدت تحت‌فشار قرار داشت. پیشنهاد آنها این بود: مورگان استنلی را از راه ادغام با یک بانک سرمایه‌گذاری دیگر مثل جی پی مورگان چیس و به قیمتی در حد تنها یک دلار نجات دهید.

اما مک که در سخنرانی اخیر خود در وارتون (دانشکده بازرگانی دانشگاه پنسیلوانیا) به این موضوع پرداخته بود، استرات‍ژی کاملا متفاوتی را دنبال می‌کرد. هدف اصلی این استرات‍ژی این بود که نجات مورگان استنلی به گونه‌ای انجام شود که نه شغل هزاران نفر کارکنان این بانک در سراسر جهان به خطر بیفتد و نه خدشه‌ای به وجهه مورگان استنلی که برای سال‌های متمادی یکی از نام‌های شناخته شده وال استریت بوده است، وارد شود. نکته محوری این برنامه این بود که راهی برای ورود پول نقد از سوی سرمایه‌گذاران خارجی پیدا شود، اما در یک عصر یکشنبه، زمانی که مک تلاش می‌کرد در مورد چنین معامله‌ای با یکی از بانک‌های قدرتمند ژاپن به نام میتسوبیشی یو اف جی فایننشال گروپ گفت‌وگو کند، بارها مجبور شد به تماس‌های تلفنی گایتنر و پاولسون پاسخ گوید که به مک التماس می‌کردند با جیم دیمون مدیر اجرایی جی پی مورگان چیس تماس بگیرد، اما با وجود تمام این مزاحمت‌ها مک صحبت تلفنی خود را با میتسوبیشی به پایان رساند و در آخر این بانک را متقاعد کرد که ۴/۸ میلیارد دلار در مورگان استنلی سرمایه‌گذاری کند. این معامله بزرگ‌ترین سرمایه‌گذاری خارجی یک بنگاه مالی ژاپنی در طول تاریخ بوده است. اقدام بعدی مک این بود که از نظر حقوقی مورگان استنلی را از یک بانک سرمایه‌گذاری به یک شرکت هولدینگ بانکی تبدیل کند؛ اقدامی که به این بنگاه امکان انعطاف پذیری به مراتب بالاتری را برای مقابله با بحران در حال رشد، می‌داد. اکنون پس از اندکی بیش از یک سال از زمان اوج بحران، مورگان استنلی از موقعیت مستحکمی برخوردار است و بار دیگر بر کار خرید و فروش خود متمرکز شده است. جان مک تصمیم دارد تا پایان سال از مقام مدیریت اجرایی کناره بگیرد، اما همچنان مقام خود را به عنوان رییس هیات‌مدیره شرکت حفظ خواهد کرد.

مک می‌گوید از زمان آغاز بحران همواره اولین و مهم‌ترین هدف وی حفظ مورگان استنلی به صورت کامل و دست نخورده بوده است. وی بار دیگر آنچه در آن یکشنبه سرنوشت ساز به پاولسون، گایتنر و برنانکه گفته بود را یادآوری کرد: «لطفا به این سوال من پاسخ دهید: تعداد کارکنان من ۴۵۰۰۰ نفر است. در شهر نیویورک شما ‌ای آی جی، لمون برادرز، بیر استیرز، مریل لینچ و دیگر بنگاه‌های مالی را دارید که تعدیل نیرو داشته اند (این بنگاه‌ها تعدادی در حد ۴۵۰۰۰ شغل را از دست داده‌اند). از دید یک سیاست‌گذار دولتی آیا به نظر شما ادغام مورگان استنلی با جی پی مورگان چیس عاقلانه است؟

جدا کردن واقعیت از شایعات

در حالی که سخنرانی یک ساعته مک پر بود از داستان‌هایی در مورد تلاش‌های دولتی و غیر‌دولتی افراد و بنگاه‌های قدرتمند برای توطئه علیه وی، مک گفت: مهم‌ترین درسی که من در زمینه رهبری، در زمان بحران ۲۰۰۸ آموختم این بود که کارکنان چه در سطح مقام‌های اجرایی و مدیریتی و چه کارکنان رده پایین‌تر باید همواره کاملا از اوضاع بنگاه مطلع نگه داشته شوند و باید بدانند که نگرانی‌ها و مشکلات آنها اولویت اصلی شرکت است.

مک گفت: «ما چندین جلسه برگزار کردیم و در این جلسات سعی من این بود که به افراد بگویم وضعیت کنونی شرکت این است و شما باید این مسائل را بدانید. تلاش کردم برای آنها روشن کنم که کدام اخبار، شایعه است و کدام واقعیت دارد.» در اولین جلسه ملاقات در زمانی که پس از انتشار گزارش درآمدها، سهام ما به شدت در حال سقوط بود من سخنان خود را این‌گونه شروع کردم: «اگر می‌خواهید سهام خود را بفروشید این کار را بکنید. ما هیچ فهرستی از اسامی کسانی که سهام را می‌فروشند یا نگه می‌دارند نگهداری نمی‌کنیم. شما باید در تصمیم‌گیری خود احساس راحتی کنید.» مورگان استنلی مانند سایر بانک‌های وال استریت به علت سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار با پشتوانه وام مسکن و سایر سرمایه‌گذاری‌های پرریسک، بدهی بسیار زیادی برای خود ایجاد کرده بود. تا سپتامبر ۲۰۰۸ این بنگاه ۷/۱۵ میلیارد دلار وام بد و سرمایه‌گذاری را به ثبت رسانده بود.

اما محرک اصلی برای بحران جهانی، فروپاشی بنگاه رقیب یعنی لمون برادرز بود. در روز جمعه ۱۲ سپتامبر مک طی یک تماس تلفنی از سوی گایتنر دعوت شد که در یک جلسه اضطراری با حضور مدیران سایر بنگاه‌های بزرگ مالی در منهتن شرکت کند. این جلسه برای بحث در مورد فروپاشی قریب‌الوقوع لمون برادرز برگزار شد. مک گفت: ترافیک سنگین بود و من به راننده‌ام گفتم از مسیر دوچرخه‌ها عبور کند و با وجود اینکه چند دوچرخه سوار عصبانی چیزهایی به ما پرتاب کردند، اما من توانستم در عرض ۵ دقیقه خود را به جلسه برسانم.

اما در آن جلسه مک به همراه سایر روسای بانک‌های خصوصی، درخواست وزیر خزانه‌داری را رد کردند. درخواست این بود: یک به اصطلاح «بانک بد» ایجاد کنید و دارایی‌های سمی لمون برادرز را موقتا در آنجا نگهداری کنید. معنای چنین درخواستی برای بانکداران واضح بود. در واقع پاولسون پس از خرید بدهی‌های بنگاه «فردی و فنی» و بدهی‌های «بیر استیرز» از سرمایه سیاسی لازم برای درخواست پول بیشتر از دولت برخوردار نبود، به همین خاطر پاولسون دست به دامن وال استریت شده بود. درونمایه بحث همه حاضران این بود؛ اگر ما این کار را انجام دهیم، زمانی که بنگاه بعدی مثلا ای آی جی دچار مشکل شود، چه خواهید کرد؟»

اما اعلام ورشکستگی لمون برادرز در شنبه شب ۱۴ سپتامبر، بازارهای جهان را گرفتار یک روند نزولی مداوم کرد و اعتماد سرمایه‌گذاران را به بنگاه‌های مالی از جمله مورگان استنلی به شدت خدشه دار کرد. مک می‌گوید: «در آغاز آن هفته ما ۱۸۱ میلیارد دلار پول نقد داشتیم. ما می‌دانستیم که طی آن هفته با یک هجوم گسترده به سوی بانک مواجه خواهیم شد، به همین دلیل هم این دارایی را به صورت پول نقد نگه داشته بودیم نه به صورت اوراق بهادار یا اوراق قرضه خزانه یا سهام IBM. اما در اولین روز تجاری پس از سقوط لمون برادرز سهام مورگان استنلی تقریبا ۳۰ درصد از ارزش خود را از دست داد. جالب آنکه با وجود همه اینها مورگان استنلی هنوز سوددهی بالایی داشت. در واقع مک و سایر مدیران رده بالا تصمیم گرفتند انتشار گزارش درآمدهای سالم شرکت را یک روز جلو بیندازند، اما این اقدام هیچ‌گونه تاثیر‌گذاری مثبتی به همراه نداشت. مک می‌گوید: «تمام ماجرا عبارت از این بود که مقاومت کنیم، سقوط نکنیم و منابع سرمایه ای دیگری پیدا کنیم.» بنابراین مورگان استنلی به تنها کسانی که استطاعت این کار را داشتند، از جمله بانکداران و مقامات رده بالای چینی و همچنین میتسوبیشی گروپ در ژاپن روی آورد. زمانی حتی مورگان استنلی به میلیاردر آمریکایی، وارن بافت نیز برای تامین مالی روی آورد. مک همچنین با تعدادی از بانکداران عمده در وال استریت وارد گفت‌وگو شد و زمانی که احساس کرد دیمون مدیر جی پی مورگان چیس با کارکنان تحت‌مدیریت مک پشت سر او صحبت کرده است، با وی درگیری لفظی پیدا کرد. مک در یک گفت‌وگوی تند به دیمون گفت: «در روابط کاری باید صریح بود، من تحمل نمی‌کنم که کسی من را دور بزند.» مک گفت: «اما اگر دیمون می‌خواست صرفا اطلاعات جمع کند، من او را سرزنش نمی‌کردم، ممکن است خود من هم تاکنون چنین کاری کرده باشم.»

شوخی‌ها و کنترل فشار خون

مک در اوج بحران تلاش می‌کرد با خوش خلقی و شوخی، یک فضای اعتماد را در محیط کار ایجاد کند و تنش‌های بسیار ایجاد شده، را تا حدی تخفیف دهد. او می‌گوید: «آنچه من می‌دانم این است که مهم‌ترین نکته‌ای که تیم کاری من نباید به آن پی ببرند، شدت نگرانی من است و فکر می‌کنم که در این کار موفق بوده‌ام و آنها هرگز متوجه نگرانی شدید من در آن دوران نشدند. من غالب اوقات سعی می‌کردم بر وجوه مثبت آنچه اتفاق می‌افتاد تاکید کنم.»

مک و دیگر مدیران همکار او در زمان‌های بحرانی از دستگاه فشار خونی که مک همواره روی میز خود داشت برای شوخی استفاده می‌کردند (البته مک یادآوری کرد که یکی از مدیران اجرایی یک بار به علت استرس بالا به بیمارستان منتقل شد.)

مک معتقد است سخنان امیدوارکننده، دور هم جمع شدن و شوخی کردن در عبور بنگاه تحت‌مدیریت او از بحران، نقش اساسی داشته‌اند. تاکید وی بر اهمیت کارکنان مهم‌ترین موضوع مجادلات وی با پاولسون، گایتنر و برنانکه بود. مک می‌گوید: «من با آنها مخالفت کردم، اما این بدان معنا نیست که عملکرد آنها را ناامید‌کننده می‌دانم. شغل آنها این است که ثبات مالی را حفظ کنند، در حالی که شغل من این است که از بنگاه محافظت کنم و کاری کنم که بنگاه به حیات خود ادامه دهد. پیشنهادات آنها از روی بدخواهی نبود، آنها تنها تلاش می‌کردند پیشنهادات قابل اجرا و کاربردی ارائه دهند و در آخر نیز عملکردی درخشان داشتند.

مک گفت آخرین حرفی که به آنها زده این بوده که: «من احترام زیادی برای شما سه نفر قائلم، آنچه شما برای این کشور انجام می‌دهید از شما شخصیت‌هایی میهن پرست می‌سازد، اما من در قبال ۴۵۰۰۰ کارمند مسوولم و به خاطر آنها حاضر به انجام این کار(قبول پیشنهاد فروش یک دلاری مورگان استنلی به جی پی مورگان) نیستم. من شرکت را حفظ خواهم کرد.» و سپس تلفن را قطع کردم. امروز پس از گذشت یک سال مورگان استنلی زنده است و اوضاع مساعدی نیز دارد. در اول ژانویه، جان مک ۶۴ ساله مدیریت اجرایی را به معاون کنونی شرکت یعنی جیمز گورمن منتقل خواهد کرد. هرچند وی دیدگاه خود را در مورد آینده این شرکت نجات یافته از بحران اظهار نکرد، اما اشاره‌ای به این نکته داشت که به طور کلی بازار مالی در حال برداشتن قدم‌های بلندی برای کاهش میزان بدهی‌ها در بخش مالی است. امری که در بحران ۲۰۰۸ مهم‌ترین عامل تاثیر‌گذار بود. وی همچنین گفت که بازارهای مالی در حال اقدام برای تاکید بیشتر بر مدیریت ریسک هستند. وی گفت، از سال‌های ۱۹۹۰ به این سو، میزان پاداش‌ها در وال استریت از کنترل خارج شده بود؛ چراکه بنگاه‌های مالی می‌خواستند از پیوستن کارکنان مستعد به صندوق‌های تامین سرمایه جلوگیری کنند. مک افزود: باید تاکید بیشتری بر موفقیت بلندمدت شود. این تاکید می‌تواند با استفاده از روش‌هایی چون استفاده از سهام شرکت به عنوان پاداش یا نظارت‌هایی که در صورت مشاهده عملکرد ضعیف، امکان بازپس‌گیری پاداش‌های پیشین را به شرکت بدهد، صورت پذیرد.

اما مک همچنان به عملکرد بازارها اعتماد دارد. وی در پاسخ به یکی از حضار که پرسید آیا بحران مالی دیگری اتفاق خواهد افتاد یا خیر، گفت: «دارایی‌های من در حال حاضر شامل طلا و مالکیت یک شرکت نفتی است، شراکتی هم در صنایع گاز دارم و البته در مورگان استنلی نیز صاحب سهام هستم. اگر هم بحران دیگری اتفاق بیفتد، در دوران زندگی من نخواهد بود.»