بازار بنزین خاورمیانه تحت‌تاثیر خودکفایی ضربتی

عکس: نمایی از پتروشیمی برزویه- شانا

گروه انرژی - اگر چه ایران از واردات بنزین خودکفا شده، اما هیچ کس از قیمت تمام شده هر لیتر بنزین تولیدی در واحدهای پتروشیمی خبر نمی‌دهد. گویا این هم از جمله آمار‌‌های «مگو» شده است. با این وجود، خودکفایی ایران از واردات بنزین، کاهش شدید قیمت بنزین در بازار خاورمیانه را به دنبال داشته است. این در حالی است که با اجرای این طرح، بخش عمده‌ای از صادرات محصولات پتروشیمی کشور نیز قطع شده است. در همین شرایط است که یک مسوول نفتی، در شرایط خودکفایی، از خرید بنزین با پیش شرط جدید خبر می‌دهد.

اواخر آبان ماه سال گذشته بود که «تهران» طی مراسمی اعلام کرد که در صورت اعمال تحریم بنزین، امکان افزایش ظرفیت تولید بنزین در داخل کشور را دارد؛ حتی اگر این تصمیم از لحاظ اقتصادی مقرون‌به‌صرفه نباشد.

بر اساس این تصمیم، طرح ضربتی تولید بنزین به مدت یک هفته، به صورت آزمایشی، در سه مجتمع پتروشیمی «بندر امام» و «بوعلی سینا» در بندر ماهشهر و پتروشیمی «برزویه» در عسلویه، آغاز شد که در ازای قطع محصولات پتروشیمی روزانه ۱۴ میلیون لیتر بنزین به ظرفیت تولید کشور اضافه شده بود.

اما سرانجام با افزایش محدودیت‌‌های بین‌المللی، «تهران» طرح ضربتی تولید بنزین از واحدهای پتروشیمی را به طور رسمی کلید زد.

تولید ۵/۶۶ میلیون لیتر با چه قیمتی

بر اساس این طرح که از اول شهریورماه اجرا شده، تولید بنزین در ۶ واحد پتروشیمی «جم»، «برزویه»، «اراک»، «بوعلی سینا»، «بندرامام» و «امیرکبیر» آغاز شده و ظرفیت تولید بنزین را به ۵/۶۶ میلیون لیتر در روز افزایش داده است. در این بین اما، هنوز کسی نمی‌داند که قیمت بنزین تولیدی در این واحدها تا چه اندازه با قیمت بنزین تولیدی در پالایشگاه‌‌ها و یا بنزین وارداتی تفاوت دارد؟

در همین حال، در سفر اخیری که خبرنگاران برای بهره‌برداری رسمی از این طرح، به عسلویه داشتند، مقامات ارشد نفتی از اظهارنظر صریح در رابطه با قیمت بنزین پتروشیمی‌‌ها خودداری کرده و تنها به این نکته بسنده کردند که «میزان واردات بنزین کشور به کمتر از یک دهم دوره‌‌های قبل رسیده و در شرایط کنونی، این طرح، بهترین طرحی بود که می‌توانستیم اجرایش کنیم.»

همچنین مدیرعامل یکی از واحدهای پتروشیمی که در این طرح حضور دارد، در خصوص بنزین تولید شده در پتروشیمی‌‌ها می‌گوید: «ترکیبات بنزین تولیدی در واحدهای پتروشیمی با بنزین پالایشگاهی تفاوت دارد.»

«حسن بیگی»، مدیرعامل پتروشیمی «جم» در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» در خصوص میزان بنزین تولیدی در این مجتمع می‌افزاید: «در حال حاضر روزانه یک میلیون لیتر بنزین در پتروشیمی «جم» تولید می‌شود.»

وی در پاسخ به این سوال که خط تولید کدام محصول برای تولید بنزین به‌کار گرفته شده است، اظهار کرد: «پیش از این محصولی به نام «بنزین پیرولیز» در این مجتمع جهت صادرات تولید می‌شد که یکی از محصولات فرعی مجتمع بود. ترکیبات این محصول در خارج از کشور تفکیک و مواد آروماتیک آن مورد استفاده قرار می‌گرفت.» وی ادامه داد: «اما با مطرح شدن بحث خودکفایی ایران در زمینه تولید بنزین، خط تولید این محصول با انجام یک سری کارهای فرآیندی به بنزین تغییر یافت»، اما وی در خصوص قیمت بنزین تولیدی در این مجتمع اظهارنظری نکرد و گفت: «ما با قطع صادرات این محصول، از خروج ارز برای واردات بنزین جلوگیری کرده و به خودکفایی در تولید بنزین رسیدیم.»

محافل نفتی چه می‌گویند؟

اگر چه قیمت بنزین تولیدی در واحدهای پتروشیمی به طور دقیق مشخص نیست، اما در محافل نفتی همواره بر این نکته تاکید شده که قیمت این نوع بنزین از قیمت بنزین تولیدی در پالایشگاه‌‌ها و حتی فوب خلیج فارس (حدود ۵۳۰ تومان) کمی بالاتر است. این در حالی است که در مراسم سال قبل برای خودکفایی در تولید بنزین از طریق واحدهای پتروشیمی اعلام شد که هزینه تولید هر تن بنزین در واحدهای پتروشیمی نسبت به بنزین وارداتی ۳۰ تا ۶۰ دلار بیشتر است که همان هنگام هم با شک محافل کارشناسی روبه‌رو شد.

کاهش قیمت در بازار خاورمیانه

حالا جدا از اینکه قیمت بنزین تولیدی پتروشیمی‌‌ها چقدر برای وزارت نفت هزینه دارد، خودکفایی ایران از واردات، بازار خاورمیانه را نیز تحت‌‌شعاع قرار داده است.به طوری که منابع خبری در «رویترز» اعلام کرده‌اند که با خودکفایی ایران در تولید بنزین، بازار خاورمیانه با مازاد عرضه بنزین روبه‌رو شده و قیمت‌‌ها نیز به شدت کاهش یافته است.

بر اساس گزارش «فارس» به نقل از این خبرگزاری، یک تاجر نفتی در این زمینه می‌گوید: «ایران خریدار بزرگ بنزین در خاورمیانه بود که با خروج خود از این بازار، قیمت بنزین طی هفته جاری در این منطقه با کاهش قابل‌توجهی مواجه شده است.» وی با تایید گزارش‌‌های مقامات ایران در مورد خودکفایی از خرید بنزین خارجی گفت: «آنها در بازار حضور ندارند و پیش از این، بازار بنزین خاورمیانه با مازاد عرضه روبه‌رو بود و خودداری ایران از خرید، این مشکل را تشدید کرده است.» وی تاکید کرد: «محموله‌‌هایی که پیش‌تر به ایران می‌رفتند، اکنون هیچ جایی ندارند، بروند.» بر اساس گزارش «رویترز» ایران در حالی پیش از این ۱۰ تا ۱۲ محموله بنزین را از خارج وارد می‌کرد که با استفاده از تولید بنزین در واحدهای پتروشیمی و کاهش مصرف با اجرای طرح هدفمند کردن یارانه‌‌ها، از این پس به حداقل ۴ تا ۵ محموله بنزین وارداتی در ماه نیاز دارد.

قطع صادرات محصولات پتروشیمی

از سوی دیگر، خودکفایی ایران از واردات بنزین، علاوه بر بازار خاورمیانه، بر صادرات محصولات پتروشیمی ایران نیز تاثیر گذاشته است؛ به طوری که معاون وزیر نفت با اشاره به اجرای تولید بنزین در واحدهای پتروشیمی اعلام کرد: «با اجرای طرح تولید بنزین در واحدهای پتروشیمی بخش عمده‌ای از صادرات محصولات پتروشیمی کشور قطع شده است.» «عبدالحسین بیات» در گفت‌وگو با «مهر» گفته است: «در واحدهای پتروشیمی «جم»، «اراک» و «امیرکبیر» محصولی به نام «بنزین پیرولیز» پس از فرآورش به بنزین معمولی تبدیل می‌شود.» به گفته وی پیش از این «بنزین پیرولیز» به خارج از کشور صادر و توسط برخی از کشورهای همجوار خریداری می‌شد. مدیر عامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی در ادامه با اشاره به اینکه تولید بنزین در واحدهای پتروشیمی «بندر امام»، «بوعلی سینا» و «برزویه» (نوری) هم انجام می‌شود، می‌گوید: «با توجه به تولید بنزین، تولید سایر محصولات پتروشیمی در این سه مجتمع متوقف شده است.»

«بیات» از وجود ظرفیت بالای ذخیره‌سازی برخی از محصولات پتروشیمی در کشور خبر داد و بیان کرد: «با وجود توقف تولید محصول در این سه واحد پتروشیمیایی مشکلی در تامین نیازهای داخلی وجود ندارد.»

واردات با شرایط جدید

در این بین، به نظر می‌رسد با توجه به تاثیر طرح خودکفایی بنزین ایران بر بازارهای داخل و خارج، روند واردات به گونه‌ای دیگر اجرا شود؛ به طوری که به اعتقاد مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی هم‌اکنون فضای خرید بنزین برای ایران بر عکس شده و حتی برخی از شرکت‌‌های خارجی قصد دارند روند فروش بنزین را به صورت عادی و بدون اثرپذیری از تحریم‌ها ادامه دهند؛ بنابراین احتمالا آغاز واردات بنزین توسط ایران با شرایط جدید تا اول مهر ماه سال‌جاری انجام شود. البته اگر ایران احساس نیاز کند به گفته وزیر نفت در گفت‌وگو با «ایلنا» سایر مجتمع‌ها نیز در این کار دخیل خواهند شد.