خصوصی‌سازی فوتبال؛ توپی که شوت نشد

مهدی حاجی وند

وکالت نامه واگذاری سهام باشگاه‌های پرسپولیس و استقلال در انتظار ورق خوردن روی میز خصوصی‌سازی افتاده است و با گذشت امروز، پنج سال و هشت ماه و چند روز از مصوبه شماره ۷۵۹۵۱/ت ۳۲۵۳۵ ه مورخ ۲۴/۱۲/۸۳ هیات وزیران در مورد واگذاری سهام باشگاه پرسپولیس می‌گذرد. مصوبه‌ای که بر اساس آن دولت مکلف و مجاز شد تا به استناد ماده ۱۴ قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ج.ا.ایران (مصوب ۱۳۷۹)، ۱۰۰ درصد سهام شرکت فرهنگی ورزشی پیروزی (پرسپولیس) - سهامی عام- را به روش مزایده واگذار کند.

در فهرست شرکت‌های دولتی مشمول واگذاری نام باشگاه‌های فرهنگی ورزشی پیروزی (پرسپولیس) و استقلال به همراه شرکت توسعه و نگهداری اماکن ورزشی - از شرکت‌های زیرمجموعه شرکت مادر تخصصی سازمان تربیت‌بدنی- در میان ۴۸۹ شرکت حاضر در فهرست گروه یک (شرکت‌های ذیل اصل ۴۴) قرار دارد که طبق قانون بودجه، سهام دو تیم قرمز و آبی به همراه این شرکت‌ها باید تا پایان سال‌جاری به بخش خصوصی واگذار شود و ارائه صورت‌های مالی و مشخص شدن درآمدهای این دو باشگاه از قدم‌های ابتدایی برای اجرای برنامه خصوصی‌سازی در دو باشگاه استقلال و پرسپولیس است.

هر چند که واگذاری قسمتی از سهام دو تیم پرسپولیس و استقلال از طریق فرابورس محوری ترین خبری است که طی یک سال گذشته در مورد آن صحبت می‌شود، اما بنابر اظهارات اخیر معاونین سازمان خصوصی‌سازی باشگاه استقلال از مدت‌ها پیش صورت‌های مالی خود را ارائه داده؛ ولی باشگاه پرسپولیس هنوز چنین مدارکی را به این سازمان ارائه نداده است.

ارائه درخواست از نخستین شرایط پذیرش سهام شرکت‌ها در فرابورس است که به گفته مدیرعامل فرابورس تاکنون درخواستی از سوی این دو تیم پرهوادار کشور به فرابورس ارائه نشده است و این یعنی رها شدن توپ فوتبال در زمین خصوصی‌سازی؛ توپی که هنوز حتی شوت هم نشده چه رسد به این که به گل تبدیل شود و با خصوصی‌سازی کامل فوتبال از بند کاستی‌ها و ضعف‌ها و نیز سیطره دولتی‌ها بر این رشته ورزشی پرطرفدار رها شده و با ایجاد رقابت و فراهم آوردن بستری مساعد به رشد و بالندگی ورزش این مرز و بوم کمک کنیم و فوتبالی در خور نام ایران و ایرانی داشته باشیم.

رویای خصوصی‌سازی باشگاه‌ها در حسرت تحقق

بیش از پنج سال از موافقت و دستور هیات دولت برای واگذاری سهام دو باشگاه پرسپولیس و استقلال می‌گذرد و مسوولان سازمان خصوصی‌سازی با مشکلات فراوانی برای واگذاری این دو باشگاه پرطرفدار به بخش خصوصی دست و پنجه نرم می‌کنند که عمده این انتقادها بر سر راه خصوصی‌سازی سهام پرسپولیس و استقلال را باید متوجه سازمان تربیت‌بدنی دانست. سازمانی که به عنوان مالک دو تیم قرمز و آبی مسوولیت ارسال صورت‌های مالی و اساسنامه این باشگاه‌ها به سازمان خصوصی‌سازی به منظور بررسی و انجام مراحل واگذاری را عهده دار است، اما مسوولان آن به دلیل کارکردهای متفاوت این دو تیم مردمی کشور تمایلی به عرضه سهامشان و اجرای برنامه خصوصی‌سازی در فوتبال ندارد.

مقاومت سازمان تربیت‌بدنی برای خصوصی کردن تیم‌های پرسپولیس و استقلال در حالی اتفاق می‌افتد که کنفدراسیون فوتبال آسیا (AFC) به منظور نزدیک شدن تیم‌های ملی و باشگاهی این قاره به سطح اول فوتبال جهان، الزامات سختی را برای کشورهای عضو در نظر گرفته است تا آنان بتوانند هرچه سریع‌تر خود را با معیارهای فدراسیون بین‌المللی فوتبال (FIFA) نزدیک کنند. در همین رابطه، این کنفدراسیون به تمام کشورهای عضو هشدار داده است که تا سال ۲۰۱۱ میلادی، باشگاه‌های خود را حرفه‌ای کنند وگرنه حق شرکت در لیگ قهرمانان باشگاه‌های آسیا را از دست خواهند داد.

پیش‌شرط‌های حضور باشگاه‌های ورزشی در بورس

پذیرش شرکت‌ها در بورس اوراق بهادار تابع شرایط خاص است. باشگاه‌ها باید به شرکت‌های سهامی‌عام تبدیل و دو سال عملکرد مثبت داشته باشند. بر اساس قوانین موجود برای اینکه سهامی ‌قابلیت عرضه در بورس را داشته باشد، باید سودآور باشد؛ اما تیم‌های آبی و قرمز در حال حاضر زیان‌ده هستند و بدهی‌های قابل‌توجهی دارند؛ از این رو برای این که بخش خصوصی بتواند این تیم‌ها را به سودآوری برساند باید سهام مدیریتی این تیم‌ها واگذار شود. شفافیت مالی و چشم‌انداز روشن از دیگر شرایط ورود باشگاه‌های ورزشی به بورس است. تهیه صورت‌های مالی شفاف سالانه توسط حسابدار رسمی‌ برای هر دو تیم فرآیندی غیرمعمول، پیچیده و تا اندازه‌ای غیرممکن به نظر می‌رسد.

واگذاری سهام باشگاه‌های استقلال و پرسپولیس از طریق بورس و مزایده از جمله راهکارهایی است که برای خصوصی‌سازی این دو تیم وجود دارد. براساس قانون، شرکت‌هایی که پتانسیل ورود به بورس را دارند از طریق بورس باید کشف قیمت شوند و شرکت‌هایی که نمی‌توانند بستر ورود بورس را در کوتاه‌مدت فراهم کنند از طریق مزایده واگذار می‌شوند که باشگاه‌های استقلال و پرسپولیس در حال حاضر مشکل تدوین اساسنامه و هماهنگی با اساسنامه مورد نظر بورس برای واگذاری را دارند. از نگاهی دیگر، معاملات در بورس اوراق بهادار بر اساس منافع اقتصادی و از طریق ساز و کار عرضه و تقاضا انجام می‌شود و درآمدزایی باشگاه‌ها و اطمینان نسبی از اقتصادی بودن فعالیت‌های آنها در آینده، شرط لازم برای پذیرش سهام تیم‌های ورزشی قرمز و آبی در بورس است.

در حال حاضر باشگاه‌های ورزشی کشور نمی‌توانند از طریق حق پخش تلویزیونی درآمدی کسب کنند و هزینه تبلیغاتی شرکت‌ها بر روی پیراهن بازیکنان هم درآمد قابل‌توجهی عاید تیم‌های ورزشی نمی‌کند.

با این اوصاف، در شرایط کنونی که باشگاه‌های دولتی برای تامین منابع مالی مورد نیاز خود با مشکلات زیادی روبه‌رو هستند، تیم‌های ورزشی می‌توانند با انتشار اوراق بدون سود برای هواداران، درآمدهایی را برای خود دست و پا کنند. این اوراق به قصد حمایت از باشگاه‌ها منتشر خواهد شد تا هواداران با خرید آن، بخشی از منابع مالی باشگاه‌های خود را تامین کنند.

همچنین این اوراق می‌تواند با سررسید ۵ تا۱۰ ساله منتشر شود و در این مدت سود این اوراق در اختیار باشگاه‌ها قرار گیرد تا کمک شایانی برای تامین منابع مالی آنها انجام شود و اصل مبلغ اوراق نیز در تاریخ سررسید به دارندگان اوراق باز پرداخت شود. در طول این مدت هواداران باشگاه‌ها سودی دریافت نخواهند کرد؛ اما باشگاه‌های مورد نظر از سود وجه تامین شده از محل انتشار اوراق‌، نیازهای خود را تامین می‌کنند؛ البته اجرای این راهکار نیز نیازمند برنامه‌ریزی مدون، شناخت کافی از شرایط باشگاه‌ها، هواداران و عوامل موثر در این زمینه است که با اجرای آن می‌توان هواداران را در تامین منابع مالی باشگاه‌ها سهیم کرد.