افراد معلول؛ بیم‌ها و امیدها
مانی رضوی‌زاده فعالیت‌های اجتماعی و داوطلبانه در چند سال گذشته افت محسوسی داشته و مسائل اقتصادی، مهاجرت گسترده نخبگان و فشارهای مختلف، توان جامعه مدنی و NGOها را بسیار کاهش داده است. در این بین آنانی که باقی ماندند با فعالیت‌های حداقلی و البته با پشتکاری ستودنی، تلاش کردند تا چراغ این خانه خاموش نشود.
در این میان حضور اجتماعی سازمان‌های غیردولتی افراد دارای معلولیت، قدری متفاوت بود و آنان باوجود مشکلات عمومی پیش‌روی فعالان مدنی، هم از نظر کیفی و هم از نظر کمی به موفقیت‌هایی رسیدند. تاسیس انجمن‌ها و موسسه‌های جدید - و اخیرا گسترش کانون‌های معلولان محلات در شهرداری‌ها با اهداف فرهنگی، حقوقی، خدماتی و اجتماعی متفاوت باعث شده است تا صدای معلولان رساتر از قبل به گوش جامعه و مسوولان‌ برسد. همچنین حضور قابل‌توجه در رسانه‌های گوناگون، امید و آگاهی را در دل میلیون‌ها نفر از کم‌توانان جسمی افزایش می‌دهد و به نوعی باعث افزایش کیفیت زندگی آنان می‌شود. همین تلنگرهای به‌ظاهر کوچک، که توسط انجمن‌هایی همچون باور، در رسانه‌ها به فرهنگ جامعه می‌خورد امیدواری ما را نسبت به تغییری مؤثر در زندگی معلولان ایرانی دوچندان می‌کند.
قانون جامع حمایت از حقوق معلولان و نیز کنوانسیون بین‌المللی افراد دارای معلولیت (هر دو مصوب مجلس شورای اسلامی) پایه‌های حقوقی قابل استنادی هستند که مطالبات سازمان‌های غیردولتی را از مسوولان‌ خدماتی، عمرانی، اجتماعی و رفاهی کشور دقیق‌تر می‌کنند. اتفاق خوبی که اکنون محقق شده این است که تعاملی دوطرفه شکل گرفته و برخی از دستگاه‌های دولتی و خدمات شهری در تصمیم‌گیری‌های کلان و همچنین در اجرای برخی پروژه‌ها از توان مشورتی و نظارتی ان.جی.اوها بهره برده‌اند. هم‌اکنون ستادهای مناسب‌سازی در شهرداری تهران، سازمان بهزیستی و بنیاد شهید و ایثارگران با مشارکت گسترده فعالان ان.جی.اویی تشکیل شده‌اند و کار برنامه‌ریزی و نظارت را در این عرصه هدایت می‌کنند.
این اتفاق باید در عرصه‌ها و سازمان‌های دیگر هم بیفتد و لازمه آن حضور گسترده فعالان مدنی حقوق معلولان و بیان خواسته‌ها و نیازهای این اقلیت بزرگ اجتماعی است. دولت و نهادهای حاکمیتی تنها با حضور و ارتباط دوطرفه است که می‌توانند متوجه حسن‌نیت ما بشوند و لازم است که سازمان‌های غیردولتی هم با فعالیت‌های هدفمند ترویجی، تصمیمات مهم را اصلاح کنند و به‌خصوص اجرای مصوبات قانونی را از دستگاه‌ها خواستار شوند و به تحقق اجرای آن یاری برسانند.
در سال‌های گذشته در پروژه‌های شهری به افراد دارای معلولیت بیشتر از قبل توجه شده است و این نویدبخش امکانات بیشتر و دسترس‌پذیری بهتر در شهرهای ایران است. برای مثال جامعه ایمن شهرداری تهران فعالیت اصلاح معابر و مناسب‌سازی برخی مناطق را آغاز کرده است. این امکانات نه فقط برای افراد معلول بلکه برای سالمندان و زنان باردار و افرادی که به دلیل بیماری یا حادثه - برای مثال شکستگی پا - موقتا دچار نقص جسمی هستند قابل استفاده خواهند بود. خبرهایی از مناسب‌سازی در شهرهای بزرگ کشور هم منتشر شده است و به نظر می‌رسد تحرکی در شهرداری‌های کشور برای توجه به این نیازها و اجرای قوانین و مقررات شهرسازی و معماری شکل گرفته است. اگرچه تا رسیدن به نقطه مطلوب و جبران بی‌قانونی‌ها و اجراهای بی‌کیفیت فاصله زیادی داریم.
حال موقع آن است که چنین فعالیت‌هایی با تحرک بیشتر سازمان‌های غیردولتی و انجمن‌ها پاسخ مناسب بیابد. باوجود دشواری‌هایی که همه به آن معترفیم و باوجود ضعف و کم‌آگاهیمان در کار گروهی و باوجود سختی کار داوطلبانه و حتی حرفه‌ای و تمام‌وقت در این حوزه، اکنون زمان کار است. وقت آن است که طرحی نو دراندازیم.
* عضو انجمن باور