پرواز اسطوره آزادی و برابری

جهــان به سوگ ماندلا نشست پرواز فرشته سیاه
حسین موسوی
نلسون ماندلا در جایی گفته بود: «پس از اینکه از یک تپه بزرگ بالا رفتی، تنها چیزی که متوجه می‌شوی این است که هنوز تپه‌های زیادی برای بالا رفتن باقی مانده است». اینک اما نماد مبارزه با آپارتاید آخرین تپه را فتح کرد و به آرامش ابدی رسید. او در سن 95 سالگی و پس از دست و پنجه نرم کردن با یک بیماری سخت ریوی در یکی از بیمارستان‌های ژوهانسبوگ درگذشت. به نوشته سایت یورونیوز، به گفته جاکوب زوما، رییس‌جمهوری آفریقای جنوبی، نلسون ماندلا پس از یک دوره سخت بیماری در آخرین ساعات شب پنجشنبه درگذشت. جاکوب زوما در پیامی به این مناسبت گفت: «نلسون ماندلای دوست داشتنی ما که پدر موسس کشور دموکراتیک‌مان بود درگذشت». او در بخش دیگری از این بیانیه افزود: «کشور ما بهترین و بزرگ‌ترین فرزند خود را از دست داد. مردم ما یک پدر را از دست دادند. هر چند ما می‌دانستیم که این روز فرا خواهد رسید اما هیچ چیز نمی‌تواند حس فقدان عمیق ما را از بین ببرد». اشاره آخر رییس جمهوری آفریقای جنوبی به بیماری سخت ماندلا است که حتی قدرت تکلم خود را در اواخر زندگی از دست داده بود اما ‌به‌مانند دوران زندان برای مبارزه با این بیماری رنج فراوان برد.
ماندلا اولین رییس‌جمهوری سیاه پوست آفریقای جنوبی بود که از سال ۱۹۹۴ به مدت ۵ سال این سمت را بر عهده داشت و بسیاری او را پدر آفریقای جنوبی می‌دانند. او به ‌واسطه مبارزات طولانی که علیه مبارزه با نژاد پرستی داشت در سال ۱۹۹۳ موفق به دریافت جایزه صلح نوبل شد. ماندلا به مدت ۲۷ سال از درون زندان علیه نژادپرستی مبارزه کرد و توانست در نهایت ساختار نظام آپارتاید را از درون زندان از هم فروبپاشد. مریضی اخیر او نیز که به مرگ او انجامید یادگار دوران زندان او است که در آن زمان به بیماری سل دچار شد و بدنش عفونت شدیدی کرد. او همیشه از ضایعه ریوی رنج می‌برد. با این وجود نلسون ماندلا به‌رغم حبس طولانی مدت، دشمنان سابق خود را بخشید و به عنوان رییس‌جمهوری وقت از تمام نژاد‌ها خواست برای دستیابی به آشتی ملی همکاری کنند. ماندلای فقید با شعار «ببخش اما فراموش نکن» به استقبال آشتی ملی رفت و توانست سیاه و سفید را در این کشور برای آینده‌ای بهتر در کنار هم قرار دهد.
جمعه‌ای تلخ در آفریقای جنوبی
مردم آفریقای جنوبی که از خواب بیدار شدند هنوز باور ندارند که رهبر آنها دیگر در کنارشان نیست. به گزارش خبرگزاری رویترز، غم و اندوه مردم شهر ژوهانسبورگ را فرا گرفته است و هنوز برخی باور ندارند که ماندلا از میان‌شان رفته است. برخی ترس دارند پس از او دوباره نظام آپارتاید به سر کار بازگردد و بسیاری هنوز در شوک به سر می‌برند. «شارون کوبه‌کا» یکی از شهروندان آفریقای جنوبی به رویترز می‌گوید: «این اصلا حس خوبی نیست. من فکر می‌کنم دوباره به یک کشور نژادپرست تبدیل شویم». او در ادامه می‌گوید که ماندلا تنها کسی بود که همه‌چیز را در کنار هم نگه داشته بود. خبرنگار رویترز که در ژوهانسبورگ مستقر است، می‌گوید که حس ترس از بازگشت نظام آپارتاید پس از مرگ ماندلا به جامعه آفریقای جنوبی رسوخ کرده است. به گفته برخی تحلیل‌گران بیکاری و فساد اداری و نابرابری‌های اجتماعی ترس از بازگشت نظام آپارتاید را در میان مردم این کشور دوباره زنده ساخته است. همزمان برخی از هم‌قطاران ضد آپارتایدی نلسون ماندلا از بازگشت روح نظام آپارتایدی در صورت رفع نشدن برخی از مشکلات اقتصادی خبر دادند اما در بیانیه‌ای اعلام کرده‌اند که این ترس مانع از زندگی آنها نمی‌شود و زندگی همچنان جریان دارد. با این حال بسیاری از سیاهان اعتقاد دارند که زندگی فعلی آنها مرهون مبارزات ماندلا است. «اپرا وینفری» مجری شهیر و سیاهپوست آمریکایی در این باره می‌گوید: «او برای همه ما هدیه‌ای ارزنده بود. او قهرمان زندگی ماست».

پیام رهبران جهان برای اسطوره مبارزه با نژاد پرستی
پس از اینکه جاکوب زوما خبر مرگ رهبر مبارزه با آپارتاید را اعلام کرد رهبران جهان به این مناسبت پیام دادند.
حسن روحانی، رییس جمهوری کشورمان پس از ابراز تاسف و تاثر درخصوص درگذشت ماندلا در پیامی مکتوب گفت: «نلسون ماندلا به آزادی و برابری انسان‌ها نه تنها در کشورش آفریقای جنوبی بلکه در پهنه جهان، باور شک‌ناپذیری داشت و در این باور راستین هیچگاه به خود تردید راه نداد. او در این راه پر فراز و نشیب و سراسر رنج، با تحمل آوارگی، دوری از خانه و خانواده و زندان‌های طویل‌المدت «راه طولانی آزادی» را شکوهمندانه معنا بخشید. او بی‌تردید شخصیت ممتازی بود که پس از پیروزی و به بار نشستن مبارزات، با پیوند اخلاق و سیاست، شیرینی بخشش در عین فراموش نکردن را حتی به زندانبانان و به بندکشندگان خود چشانید و از خود خاطره کم‌نظیری برای جهان بشریت به جا گذاشت. شگفتی زندگی او در آن بود که می‌دانست چگونه زندگی کند».
باراک اوباما، رییس جمهوری ایالات متحده آمریکا نیز گفت: «یکی از بهترین انسان‌ها و از بانفوذترین رهبران جهان را از دست دادیم». او افزود: «ماندلا تنها به دوران ما تعلق ندارد. او به تمام اعصار تعلق خواهد داشت». اوباما ضایعه درگذشت نلسون ماندلا را به رییس جمهوری و مردم آفریقای جنوبی نیز تسلیت گفت.
دیوید کامرون، نخست وزیر انگلیس نیز در مقابل خانه شماره ۱۰ در خیابان «داون استریت» پیغام خود را خواند و در بخشی از این پیام گفت: «دنیا نور خود را از دست داد. او قهرمان زمان ما بود». به نوشته سایت یورونیوز در هنگام پخش تلویزیونی این پیغام، پرچم بریتانیا به حالت نیمه برافراشته درآمده بود. در فرانسه اما برج ایفل را با نورافشانی به شکل پرچم آفریقای جنوبی در آوردند و پرچم‌های این کشور نیز به شکل نیمه برافراشته درآمد. اولاند نیز در پیامی ضمن تمجید از شخصیت ماندلا درگذشت نلسون ماندلا را به مردم آفریقای جنوبی تسلیت گفت.
نلسون ماندلا که بود؟
او در سال آخر جنگ جهانی اول در سال ۱۹۱۸ به‌دنیا آمد. او پیش از ریاست جمهوری از فعالان مبارزه با نژاد پرستی در این کشور بود و در نهایت به اتهام حمایت از جنبش مقاومت مسلحانه علیه آپارتاید به زندان محکوم شد. هر چند که شیوه مبارزاتی او توسل نکردن به خشونت بود و همین موضوع نام او را در کنار گاندی، رهبر فقید هندوستان جاویدان ساخت. او بیشتر دوران محکومیت خود را در زندان جزیره روبن سپری کرد ولی در نهایت در سال ۱۹۹۰ از زندان آزاد شد. بسیاری در آفریقای جنوبی ماندلا را «مخولو» صدا می‌کردند که در زبان محلی به معنی «پدربزرگ» است. با این حال باید گفت پیش از آغاز مبارزه او علیه آپارتاید خاندانش نسبت به سایر سیاهان وضع مالی بهتری داشتند و از حق و حقوق بیشتری برخوردار بودند. پدر ماندلا، «گادلا هنری مهپا کانییسوا»، عضو شورای سلطنتی مردم «تمبو» بود و ماندلا نیز قرار بود پس از مرگ پدر، جانشین او در این مقام شود. اما نلسون جوان راه مبارزه علیه تبعیض نژادی را در پیش گرفت و به‌دلیل همین دیدگاه‌هایش روانه زندان شد. از او در آفریقای جنوبی با عناوینی همچون «مبارزه‌گر راه آزادی»، «زندانی»، «قطب اخلاقی»، «نماد مبارزه با آپارتاید در آفریقای جنوبی» یاد می‌شود.
چه عاملی ماندلا را ماندگار و بزرگ کرد؟
«جان بارتزبی» خبرنگار نیویورک تایمز و کریستین ساینس مانیتور در بین سال‌های ۱۹۸۷ تا ۱۹۹۶ پس از دوران تثبیت دموکراسی در آفریقای جنوبی به این کشور سفر کرد و توانست با نلسون ماندلا در خصوص دوران سختی که داشت گفت‌وگو کند. به نوشته سایت سی‌ان‌ان نلسون ماندلا به بارتزبی تاکید کرده بود که اگر او زندانی نمی‌شد هرگز نمی‌توانست نظام آپارتاید را سرنگون کند. ماندلا همچنین به بارتزبی گفته بود: «اگر به زندان نمی‌رفت و در مورد مردمان دیگر سرزمین‌ها مطالعه نمی‌کرد راه مبارزه برای او محدودتر بود. او بارها در سخنان خود گفته بود که زندان او را بسیار تغییر داده و توانسته است از این طریق شخص دیگری شود». ماندلا در این مصاحبه به بارتزبی گفته بود که با خواندن شرح حال بزرگان دنیا توانسته بود این تغییرات را در خود ایجاد کند. او گفته بود زندان جایی برای تفکر کردن است. به‌ویژه وقتی در انفرادی به سر می‌بری می‌توانی در مورد خودت بیشتر بیاندیشی. این خبرنگار سابق می‌گوید که زندان برای ماندلا سوای اینکه جایی برای فکر کردن بود سختی‌های بسیاری برای او به همراه داشته است. ماندلا در این‌باره به او گفته بود: بیشتر مبارزان آپارتاید که در زندان به سر می‌بردند مورد استهزا قرار می‌گرفتند و زندانبان‌ها سعی داشتند «کرامت انسانی» را از زندانی بگیرند. این رفتار زندانبان‌ها، مبارزان را عصبانی و احساساتی می‌کرد اما زمانی که در زندان به سر می‌بری به‌ویژه در سلول‌های انفرادی، فرصت کافی داری بنشینی تا فکر کنی. ماندلا می‌گفت: وقتی تو برای زندگی‌ات یک هدف عینی داشته باشی باید به‌روی آن تمرکز کنی و نباید خودت را با دشمنانت درگیر کنی. او اعتقاد داشت که باید فضایی را خلق کرد و آنگاه باقی به سمت شما روانه می‌شوند. او با همین تاکتیک توانست سیاه و سفید را در کنار هم قرار دهد تا فقدانش دنیا را به سوگ بنشاند.