پیشنهاد «دنیای اقتصاد» برای سرمایه‌گذاران
کویر؛ عرصه‌ای بکر برای سرمایه‌گذاری
آرش نورآقایی* پرستو فخاریان** منطقه خور و بیابانک استان اصفهان که از شرق با جاده‌ای بی‌نظیر به طبس می‌رسد، چندین نقطه عطف را پشت سر گذاشته است؛ منطقه‌ای کویری که انواع گونه‌های کویرها را در خود جای داده است. اگر نخواهیم به اعماق تاریخ برویم دست کم اولین نقطه عطف آن، به سفرهای سون هدین و آلفونس گابریل به مناطق کویری برمی‌گردد؛ کسانی که سفرنامه‌هایشان، بسیاری را برای دیدن ایران و به طور مشخص کویر مرکزی آن می‌کشاند. پس از آن، نقطه عطف دیگر به بازگشت مازیار آل‌داوود به گرمه و تاسیس خانه آتشونی مربوط می‌شود که باعث شد علاوه بر اینکه گردشگران بسیاری را از خارج کشور به خود جذب کند، بسیاری از دیگر بومی‌های منطقه را بر آن داشت تا با تاسی به حرکت او، خانه‌های بومگردی را ایجاد کنند؛ به گونه‌ای که این حرکت ادامه پیدا کرده و حالا خانه‌های بومگردی به صورت چشمگیری در حال شکل‌گیری و رونق یافتن هستند. علاوه بر اینها، از این ناحیه در کتاب‌های بیابان‌گردی نیز بسیار نام برده شده و به دلیل رمل‌ها و پلیگون‌ها (دریاچه نمک چندضلعی) نیز مورد توجه قرار گرفته است.
تحلیل پتانسیل‌های منطقه‌ای
در یک مقایسه‌گذرا بین شرایط کنونی این منطقه با دو سال گذشته آن، می‌توان متوجه تغییرات جالب در تقاضای گردشگران در این منطقه شد. مهم‌ترین تغییر آن است که تا همین چند سال پیش تنها گردشگران برای اقامت شبانه به این منطقه می‌آمدند؛ اما به مرور جایگاه این منطقه به صورتی تغییر کرده که توریست‌های داخلی و خارجی را برای بازدیدهای چندساعته نیز به خود جذب می‌کند. در واقع جذابیت‌های این منطقه ابتدا از فرصت اقامت شبانه در خانه‌های خوشه‌سار بومگردی مثل خانه آتشونی در روستای گرمه و بارانداز طباطبایی در روستای فرحزاد آغاز شد؛ ولی حالا افراد زیادی از این منطقه به صورت روزانه بازدید می‌کنند. این مساله قابل تحلیل است که چگونه این منطقه به مرور در حال تبدیل شدن به مقصدی مشخص و مهم است؛ مقصدی که شکل‌گیری آن هم ناشی از تقاضای گردشگران است و هم برآمده از عرضه بسته‌های توریسم از سوی فعالان مبتکر منطقه.
تا پیش از این تنها ۳-۴ اقامتگاه مشخص و مجهز برای گردشگران این ناحیه وجود داشت؛ اقامتگاه‌هایی مانند خانه آتشونی، بارانداز طباطبایی، خانه ساربان و هتل بالی. اما هم اکنون تعداد قابل توجهی از این دست اقامتگاه‌ها در این منطقه و در مجموع در شرق استان اصفهان در حال شکل‌گیری هستند. با بررسی آن می‌توان به این نکته رسید که پتانسیل موجود کم کم به فعلیت رسیده و آنچه پیش از این وجود نداشته، حالا به وجود آمده و قابل پیگیری است.
انواع گردشگری در محیط کویری
این منطقه کویری با توجه به شرایط محیطی که دارد، پتانسیل قابل توجهی در ساماندهی به انواع خاصی از توریسم را دارد؛ از توریسم سلامت گرفته تا توریسم خلاق و ماجراجویانه. دم‌دستی‌ترین گونه گردشگری که در این منطقه قابل بهره‌برداری است، همین توریسم ماجراجویانه است؛ امکاناتی مانند سافاری، شترسواری، پیاده‌روی در رمل‌ها و کمپ زدن در میان رمل‌های شنی، می‌تواند تجارب جدیدی برای گردشگران ایجاد کند که تقریبا در هیچ جای ایران یافت نخواهد شد. پتانسیل گسترش چنین امکاناتی در کویر مصر آنچنان بالاست که به جرات می‌توان گفت، قابل برابری با کیش خواهد بود. علاوه بر این با توجه به تصوری که غالب گردشگران از محیط بیابانی و کویری دارد، ایجاد توریسم کشاورزی می‌تواند تجربه بکری را برای آنها به وجود آورد؛ گونه‌ای از توریسم که در آن توریست بتواند در کنار افراد محلی، در زمین‌های سبزی‌کاری و کشاورزی به این کار بپردازد. گردشگری ادبی نیز می‌تواند از اشکال بدیعی باشد که در این ناحیه کویری به صورت هدفمندی شکل بگیرد. سفرنامه‌های بجا مانده از آلفونس گابریل و سون هیدن از مهم‌ترین منابع برای تعریف مسیرهای گردشگری کویری هستند که قابلیت جذب شمار بسیاری از گردشگران خارجی را دارد. حتی اگر اینجا را به عنوان یک لوکیشن تعریف کنیم، می‌توانیم براساس سفرنامه مارکوپولو نیز تورهایی را طراحی کنیم. روستاهای مصر و فرحزاد در چند کیلومتری خور می‌تواند به صورت یک دهکده سلامت درآید و اقامتگاه بومگردی بارانداز طباطبایی نیز قابلیت تبدیل شدن به دهکده سلامت را دارد. امکانات طبیعی همچون تپه‌های شنی، سکوت آرامش‌بخش کویر، چشمه آب سرد با ماهیان درمانی در روستای گرمه و نظیر اینها می‌تواند اجزای شکل دهنده به توریسم سلامت در این منطقه باشد. از سوی دیگر گردشگری خلاق، گردشگری نجوم، توریسم سبک زندگی، گردشگری ویژه نقاشان و... انواع دیگری است که باید به آنها بیشتر و به شکلی هدفمندتر پرداخت. این موضوعات به مجموعه‌ای از تفریحات تبدیل خواهند شد که می‌تواند برنامه‌ای را برای یک هفته گردشگرانی که به این منطقه می‌آیند، فراهم آورد که سود اقتصادی فراوانی عاید منطقه خواهد کرد.
جاده خور به طبس
مضاف بر نکاتی که برشمرده شد، جاده خور به طبس پتانسیل بالایی برای توسعه توریسم دارد. همان‌طور که می‌دانیم طبس یکی از نقاطی است که در کشور ما مغفول واقع شده و کمتر به آن توجه شده است. این جاده به عنوان یکی از شاهراه‌های ارتباطی از یکسو به شرق کشور، از سوی دیگر به مرکز (یعنی اصفهان و یزد) و از دیگر سو به شمال (یعنی دامغان و شاهرود) ارتباط پیدا می‌کند. بنابراین این منطقه می‌تواند به عنوان یک نقطه استراتژیک لقب بگیرد و در صورت سرمایه‌گذاری به عنوان یک مقصد عمده گردشگری معرفی شود. به صورت عمده در بحث سرمایه‌گذاری همیشه این ریسک وجود دارد که با به کار بستن سرمایه‌های هنگفت، خطر از دست دادن آن وجود دارد؛ اما نکته حائز اهمیت این است که چنین ناحیه‌ای با کمترین میزان سرمایه‌گذاری و صرفا به دلیل ماهیت وجودی منطقه، می‌تواند بیشترین میزان سود را از راه گردشگری به دست آورد. بنابراین سرمایه‌گذاری باید ساماندهی شود.
گردشگری ایران در حال حاضر در مرکز و غرب کشور به نسبت رونق مناسبی دارد؛ اما شرق کشور متاسفانه از این نعمت بی‌بهره مانده است. وقتی چنین منطقه‌ای به عنوان یک مقصد شناخته شود، شرق کشور که از عواید گردشگری تقریبا محروم است نیز رونق خواهد گرفت و امنیت برای این منطقه به ارمغان خواهد آمد. سرمایه‌گذاری در این منطقه (جاده طبس و جاذبه‌های طبیعی آن) خواهد توانست خراسان جنوبی را نیز مانند خراسان رضوی رونق ببخشد. به جرات می‌توان گفت اگر توسعه گردشگری و زیرساخت‌های آن در این منطقه، آن را بیش از کیش رونق ندهد، کمتر از آن نخواهد بود. سرمایه‌گذاری صحیح با توجه به لزوم حفظ محیط زیست و با بهره‌گیری از ایده‌های موجود و مشورت با کارشناسان و مبتکران منطقه، علاوه بر اشتغال‌زایی وسیع برای مردم محلی، کمک شایانی در راستای تبدیل شدن منطقه مورد بحث به مقصد معین گردشگری خواهد کرد که البته این امر جز با همکاری و توجه سرمایه‌گذاران بخش خصوصی میسر نخواهد شد.
*کارشناس گردشگری
nooraghayee@gmail.com
** Parastoo.fakharian@gmail.com
ارسال نظر