گروه نفت و پتروشیمی- محمدحسین‌ بابالو: شرایط بازار نفت در جهان شرایط پیچیده‌ای است. از سویی رشد تقاضا از طرف بسیاری از کشورهای مهم همچون چین کند شده و از طرفی اقصی نقاط جهان با افزایش رشد اقتصادی و بهبود ساز و کارهای تولیدی مواجه هستند؛ یعنی برآیند عمومی تقاضا صعودی است. بحران اوکراین نیز ضربه مهمی به بازار نفت زد و چهره حقیقی این بازار را بیشتر روشن کرد. اروپا به اهمیت اوکراین و نفت و گاز روسیه بیشتر پی برده و تمایلی به ریسک کردن نشان نمی‌دهد.
قیمت‌ها به آرامی در حال کاهش هستند؛ ولی فروشندگان تمایلی به فروش ندارند. حجم تولید و استخراج به کمک شیل‌های نفتی افزایش یافته ولی هزینه تولید آنها بسیار بالاست. در برخی چاه‌ها هزینه تولید از شیل‌های نفتی یا برابر با قیمت نفت است یا سود مطلوبی به همراه ندارد. چاه‌های قدیمی نیز با کاهش حجم و افزایش هزینه تولید مواجه هستند. به نظر می‌رسد نفت در حال گذار از دوره دو ساله قبلی با روند نزولی یا نوسانات محدود خود است. دورنمای بازار نفت برای کوتاه مدت نزولی ولی بسیار آرام پیش‌بینی شده اما برای میان مدت تا دراز مدت شرایط کاملا دگرگون خواهد بود. بازار نفت پتانسیل نوسانات غیرمنتظره‌ای دارد.
شرایط عمومی اقتصاد جهان
رشد اقتصادی در جهان در حال افزایش است؛ ولی کشورهای مهمی شرایط مطلوبی ندارند. به این دلیل تقاضای نسبی نفت در جهان در مسیر افزایش است؛ ولی می‌تواند سرعت رشد آن متغیر باشد. این روند به‌صورت نسبی برای بازار نفت مهم و مثبت تلقی می‌شود؛ زیرا بحران اوکراین به تازگی چهره واقعی شرایط عرضه و تقاضا را جلوه کرده است. این در شرایطی است که این روند عمومی برای اوپک چندان مطلوب نیست.
برای سال ۲۰۱۴ اوپک دورنمای رشد تقاضا را افزایش ۱۴/۱ میلیون بشکه در روز تخمین زده که این نرخ برای سال گذشته رشد ۰۵/۱ میلیون بشکه‌ای ثبت شده بود. آژانس بین‌المللی انرژی رشد تقاضا را برای سال جاری ۲۹/۱ میلیون بشکه را برآورد کرده که به نسبت آخرین پیش‌بینی خود از کاهش ۶۰ هزار بشکه‌ای حکایت می‌کند.
در‌خصوص عرضه کشورهای غیر اوپک نیز سال ۲۰۱۴ را با افزایش عرضه ۳۷/۱ میلیون بشکه در روز سپری می‌کنند. این کشورها سال گذشته را با افزایش ۳۴/۱ میلیون بشکه در روز پشت سر گذاردند. آمریکا، کانادا و برزیل مهم‌ترین برندگان تولید نفت خام در سال گذشته بودند و نروژ، انگلستان و مکزیک بیشتری کاهش تولید را ثبت کردند. در خصوص اوپک تعادل بین عرضه و تقاضا از کاهش ۱/۰ میلیون بشکه‌ای در سال جاری حکایت می‌کند که سهم بازار را به ۶/۲۹ میلیون بشکه می‌رساند.
برای سال ۲۰۱۴ برآوردها از رشد اقتصادی ۴/۳ درصدی جهان در سال حکایت می‌کند که به نسبت رشد ۹/۲ درصدی سال گذشته یک بهبود تلقی می‌شود. کشورهای عضو سازمان همکاری و توسعه نیز برای سال ۲۰۱۴ رشد ۰/۲ درصدی را پیش‌بینی کرده‌اند که به نسبت سال قبل و رشد ۳/۱ درصدی یک بهبود معنی‌دار به حساب می‌آید. از سویی چین سال گذشته ۷/۷ درصد رشد اقتصادی داشت ولی برای سال جاری بین ۴/۷ تا ۵/۷ درصد رشد پیش‌بینی می‌شود. هم‌اکنون رشد اقتصادی چین در سه ماهه اول سال جاری کمترین حد در ۱۸ ماه اخیر است. کاهش رشد تقاضای چین از اواسط سال قبل آغاز شد. هند نیز برای سال ۲۰۱۳ رشد ۴/۷ درصدی را تجربه کرد که برای سال جاری ۵/۶ درصد را پیش‌بینی می‌کنند.
نفت سبک آمریکا و سودای صعود
روزهای گذشته برای بازار نفت آمریکا روزهای خوبی به شمار می‌رفت؛ اما قیمت‌ها به آرامی در مسیر کاهش قرار گرفته است. از سویی روزها این قیمت صعودی بود و سرمایه‌گذاران برای تحویل ماه ژوئن ۷ دلار سود بردند. قیمت نفت WTI آمریکا در بالای ۱۰۳/۵۰ دلار تثبیت شده و در حال تصمیم گیری برای ادامه مسیر خود است. شرایط و قیمت‌های فعلی را می‌توان یک فاز استراحت تلقی کرد که می‌تواند دورخیزی برای افزایش تلقی شود. البته نظرات دیگری نیز وجود دارد.
بسیاری از تحلیلگران از دورنمای نزولی قیمت نفت خام سبک آمریکا سخن می‌گویند ولی قیمت گازوئیل افزایش داشته و به ۶۹/۳ دلار رسیده که بالاترین حد در ۱۳ ماه قبل است. مهم‌ترین دلیل افزایش قیمت نفت در روزهای قبل که باعث شد قیمت این حامل انرژی در بورس نیویورک به بالاترین حد در ۶ هفته گذشته برسد، افزایش سفته بازی‌ها و دورنمای ادامه بحران اوکراین بود. با آرام‌تر شدن نسبی بحران قیمت نفت کاهش یافت، ولی کاهش محسوسی را ثبت نکرد.
دولت آمریکا در سال‌های قبل و پس از رکورد شکنی قیمت نفت و رسیدن به ۱۴۶ دلار در هر بشکه به این نتیجه رسید که باید در تولید نفت خودکفا شود. بسیاری از چاه‌های قدیمی را بهسازی کرد و برای استخرج به شیل اویل پناه برد. هم اکنون حجم تولید نفت خام آمریکا در بالاترین حد در ۲۵ سال گذشته قرار دارد که ۵۰ درصد بالاتر از اواسط سال ۲۰۱۱ است. به گزارش سازمان اطلاعات انرژی آمریکا تولید نفت خام این کشور در سال ۲۰۱۵ برابر با ۱۰ میلیون بشکه در روز خواهد بود. از سویی متوسط تولید نفت خام کانادا (عضو پیمان نفتا) در سه ماهه اول سال جاری به ۴/۳ میلیون بشکه در روز رسیده که پیش‌بینی می‌شود برای سال آینده به ۳/۴ میلیون بشکه در روز برسد. حجم محموله‌های ارسالی کانادا به آمریکا نیز ۳۰ درصد افزایش را نشان می‌دهد.
امروزه بسیاری از چاه‌های شیل اویل با هزینه تولید بسیار بالا در حال تولید هستند، بنابراین برای سودآوری باید قیمت نفت افزایش یابد. ادامه حیات شیل اویل‌ها به نفت بالای ۹۰ دلار نیاز دارد. چندی پیش وارن بافت در مصاحبه‌ای با بلومبرگ حتی از احتمال ورشکستگی برخی شرکت‌های استخراج نفت صحبت کرده بود. تولیدکنندگان نفت از شیل‌های نفتی بالاخره برای افزایش بیشتر قیمت‌ها کاری خواهند کرد.
در خصوص بازار نفت آمریکا و دورنمای آن شرایط پیچیده‌ای حاکم است. از طرفی قیمت نفت سبک آمریکا ۱۳/۱۰۴ دلار ثبت گردیده که قیمت بالایی است. در همین زمان قیمت نفت برنت ۹۷/۱۰۸ دلار معامله می‌شود. این به‌آن معنی است که فاصله قیمت ۸۴/۴ دلار را نشان می‌دهد. در ماه‌ها و سال‌های گذشته غالبا این فاصله نزدیک و یا بیشتر از ۱۰ دلار بوده است. بنابراین یا قیمت نفت برنت باید افزایش یابد یا نفت سبک آمریکا کاهشی شود. قیمت‌های فعلی برای برنت منطقی است. برای نفت سبک آمریکا همچنان کابوس شیل اویل‌ها خودنمایی می‌کند. به جرات می‌توان گفت که بسیاری از شرکت‌های تولید کننده نفت خام آمریکا یا سود مناسبی ندارند یا به نسبت حجم سرمایه‌گذاری اولیه در ضرر به سر می‌برند. به نظر می‌رسد قیمت نفت خام سبک آمریکا در کوتاه مدت نزولی باشد. برای میان مدت تا دراز مدت نیز نمی‌توان نسخه واحدی پیچید؛ زیرا فاصله قیمتی آن با برنت کم است. در شرایط فعلی انتظار افزایش قیمت نفت برنت وجود دارد و به تبع آن پتانسیل جذابی برای افزایش قیمت نفت سبک آمریکا فراهم خواهد آمد. به نظر میرسد پس از روزهای آینده و کاهش آرام و ضعیف قیمت‌ها در این بازار، نفت سبک آمریکا وارد یک فاز صعودی شود؛ ولی دورنمای بازار آمریکا در روزهای آینده بیشتر روشن خواهد شد. اگر قیمت نفت وست تگزاس اینترمدیت آمریکا از شرایط فعلی بگذرد، دیگر قابل مهار نیست.
نفت برنت آماده جهش
قیمت نفت برنت در پایان هفته گذشته به بالاترین حد در ۷ هفته گذشته رسید. دلایل اصلی این افزایش، هجوم سفته بازها در روزهای قبل به این بازار و افزایش تنش‌های اوکراین عنوان شد که می‌تواند تامین انرژی اروپا را با اختلال ایجاد کند. در پایان هفته گذشته قیمت نفت برنت ۹۵/۱۰۹ دلار معامله شد که یک رکورد به حساب می‌آید. پس از ثبت این قیمت، با روند آرامی برای کاهش قیمت‌ها روبه‌رو شدیم تا جایی‌که قیمت ۳۸/۱۰۹ دلار نیز ثبت شد.
قیمت نفت برنت برای تحویل ماه ژوئن ۶۵/۱۰۹ دلار معامله شد که به نسبت روز قبل و ثبت بالاترین رکورد از ۳ مارس ۲۰ سنت کمتر است. حجم معاملات آتی به نسبت متوسط ۱۰۰ روز قبل خود ۶۶ درصد کمتر بوده که نشانه بسیار مهمی محسوب می‌شود گویی این فروشندگان تمایلی به فروش نداشته و خریداران هم پا پس کشیده‌اند. درحالی است که هنوز دلیل قدرتمندی برای خرید وجود ندارد ولی روند عمومی بازار از فروش ممانعت می‌کند. تفاوت قیمت نفت سبک آمریکا و برنت هم اکنون فقط ۵/۵۴ دلار است که فاصله بسیار کمی است. با توجه به ثبات نسبی قیمت‌ها در بازار آمریکا پتانسیل روانی برای افزایش قیمت‌ها وجود دارد. با نگاهی به شرایط عمومی اوکراین به نظر نمی‌رسد این بحران به سادگی حل و فصل شود؛ بنابراین هنوز پتانسیل قدرتمندی برای افزایش قیمت‌ها در بازارهای اروپایی وجود خواهد داشت.
از ابتدای سال ۲۰۱۲ تاکنون روند قیمت نفت برنت در یک مسیر مشخص نزولی نوسان کرده است. افزایش حجم تولید نفت عربستان، آمریکا و کانادا و...، رکود و کاهش نسبی تقاضا در اروپا و دیگر کشورهای جهان از مهمترین دلایل این روند نزولی بود. این روزها با تغییر شرایط در اوکراین شک بزرگی به بازار نفت بالاخص برنت وارد شده که ذهنیت خریداران را تغییر داده است. نفت برنت مستعد تغییر شرایط است. به نظر می‌رسد برنت در قیمت‌های بالای ۱۰۸ و ۱۰۹ دلار تثبیت شده که ادامه این روند برای تغییر شرایط حیاتی به نظر می‌رسد. از لحاظ تکنیکال نیز احتمال شکسته شدن سقف نمودار ۲ دوساله محتمل بوده و حتی قابل پیش‌بینی است. برنت ۱۱۲ دلاری می‌تواند همه چیز را تغییر دهد. برای پیش‌بینی دقیق‌تر به زمان بیشتری نیاز داریم. برنت در جولای ۲۰۰۸ قیمت ۱۴۵/۶۱ دلار را نیز تجربه کرده است.
دورنمای بازار نفت برنت را همچون نفت آمریکا باید در دو نگاه جست‌وجو کرد. برای دورنمای کوتاه مدت و چند روزه، قیمت‌ها در مسیر نزولی است ولی نمی‌تواند عمق و دامنه زیادی داشته باشد. در میان‌مدت تا کوتاه‌مدت به تبع برخی شرایط خاص از جمله نزدیکی به فصل تعطیلات و افزایش فصلی تقاضا، بهبود سازوکارهای اقتصادی بالاخص در اروپا، فعالیت‌های سفته بازی، بهبود بازارهای مشابه و... می‌توان به افزایش قیمت‌ها امیدوار بود. از طرفی برنت می‌تواند روند عمومی طولانی مدت خود را بشکند که این داده نیز می‌تواند قیمت این نفت را از فاز فعلی ۲ ساله خارج می‌کند و قیمت‌ها صعودی شود. به نظر می‌رسد برنت در حال آماده شدن برای تجربه‌های جدیدی است.
روزهای سخت نفت اوپک
در آخرین معاملات قیمت سبد نفت اوپک به ۳۴/۱۰۵ دلار کاهش یافت که به نسبت روز سه‌شنبه هفته گذشته کاهش آرامی را ثبت کرد. البته در این روز شاهد کاهش قیمت نفت در دیگر بازارها نیز بودیم. با توجه به کاهش شدید قیمت‌ها در هفته‌های قبل، این روند صعودی را میتوان بهبود شرایط کلی دانست.
در ماه مارس نیز متوسط قیمت سبد نفت اوپک (مشتمل بر ۱۲ نوع نفت مختلف) با ۲۳/۱ دلار کاهش به ۱۵/۱۰۴ دلار رسید. کاهش رشد اقتصادی چین، کاهش تقاضای انواع تصفیه شده نفت و افزایش عرضه در کنار بحران‌های ژئوپلتیک از عوامل اصلی این روند نزولی بود. به‌صورت کلی، شرایط عمومی بازار برای نفت اوپک چندان مطلوب نیست. اوپک در سال‌های آینده ۸ درصد از سهم بازار خود را از دست خواهد داد که مهم‌ترین دلیل آن نیز استفاده بیشتر از شیل‌های نفتی است.
با توجه به شرایط کلی در بازار نفت اوپک نمی‌توان در کوتاه مدت انتظار معجزه یا افزایش شتابان قیمت‌ها را داشت؛ ولی با توجه به دورنمای مثبت در بازار نفت میتوان این امیدواری را به بازار اوپک تزریق کرد. به نظر می‌رسد پتانسیل رشد قیمت‌ها در بازار نفت اوپک کمتر از دیگر بازارها بالاخص نفت برنت دریای شمال باشد.
قیمت نفت اوپک در یک‌ماه گذشته