ابزار بهبود عملکرد سازمان‌ها برای توسعه پایدار

ساسان قاسمی، وحید شکری علی‌آبادی (Ala.ir) امروزه شرکت‌ها تنها از طریق برتری عملیاتی یا مالی نمی‌توانند در عرصه رقابت پیروز باشند و مشتریان را باخود همراه سازند. در دنیای امروز چیزی بیش از اینها نیاز است تا شرکت را به مزیت رقابتی برساند. عصر حاضر زمانی است که مشتریان و افراد جامعه از شرکت‌ها و سازمان‌ها انتظار دارند که مسوولیت‌پذیر باشند و در فعالیت‌ها و عملیات خود نسل‌های آینده را نیز در نظر داشته باشند. اهمیت دادن سازمان‌ها به نسل‌های آینده در انجام فعالیت‌های خود و نیز مصرف منابع، گامی مثبت در جهت رسیدن به توسعه پایدار بوده و نشانگر تعهد سازمان به اقتصاد جهانی پایدار است. افراد جامعه همچنین از سازمان‌ها انتظار دارند که اثرات فعالیت‌های خود را بر جامعه در جنبه‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی به‌طور شفاف بیان کنند. یکی از راه‌های بیان فعالیت‌ها و اثرات سازمان می‌تواند ارائه گزارش پایداری (۱) یک یا گزارش مسوولیت اجتماعی شرکت(۲) باشد. امروزه شرکت‌های مطرح در سطح جهانی هر ساله اینچنین گزارش‌هایی را ارائه می‌دهند که در آنها به بیان فعالیت‌ها و اثرات خود بر جامعه در راستای مسوولیت اجتماعی سازمانی می‌پردازند. یکی از استانداردهایی (راهنما) که به کمک سازمان‌ها به‌منظور تهیه گزارش پایداری آمده است،

(GRI (Global Reporting Initiative است که در ادامه با آنان آشنا می‌شویم.

گزارش پایداری چیست؟

گزارش پایداری (Sustainability Report)، گزارشی است که توسط یک شرکت یا سازمان در مورد تاثیرات اقتصادی، زیست محیطی و اجتماعی که فعالیت‏های روزانه‏اش ایجاد کرده‏اند، منتشر می‏شود. گزارش پایداری همچنین بیانگر ارزش‏ها و مدل حکمرانی سازمان بوده و ارتباط بین استراتژی‏های سازمان و تعهد آن به یک اقتصاد جهانی پایدار را نشان می‏دهد. تعداد روزافزونی از شرکت‌ها و سازمان‌ها خواهان این هستند که عملیات خود را پایدار کرده و در توسعه پایدار مشارکت داشته باشند. گزارش‌دهی پایداری می‌تواند به سازمان‌ها برای اندازه‌گیری و اطلاع‌رسانی عملکرد اقتصادی، زیست‌محیطی، اجتماعی و حاکمیتی خود کمک کند. پایداری- قابلیت پایدار ماندن چیزی برای زمان طولانی یا بی‌نهایت- مبتنی بر عملکرد در این چهار حوزه کلیدی است. گزارش‌دهی نظام‌مند پایداری به سازمان‌ها برای اندازه‌گیری تاثیراتی که ایجاد می‌کنند یا تجربه می‌کنند، تنظیم اهداف و مدیریت تغییر کمک می‌کند. گزارش پایداری یک پلت‌فرم کلیدی برای اطلاع‌رسانی عملکرد و اثرات عملکردی چه مثبت و چه منفی است. برای تولید گزارش پایداری، سازمان‌ها یک چرخه گزارش‌دهی ایجاد می‌کنند (برنامه‌ای از گردآوری داده‌ها، اطلاع‌رسانی و پاسخ‌ها). به این معنی که عملکرد پایداری آنها به‌طور مستمر پایش می‌شود. داده‌ها می‌توانند به‌طور منظم برای تصمیم‌سازان ارشد سازمان به‌منظور شکل‌دهی استراتژی و خط‌مشی‌ها و بهبود عملکرد آن فراهم شوند.

از این رو، گزارش‌دهی پایداری یک منبع حیاتی برای مدیریت تغییر نسبت به یک اقتصاد جهانی پایدار است. منبعی که سودآوری بلندمدت را با رفتاراخلاقی، عدالت اجتماعی و مراقبت زیست محیطی ترکیب می‌کند.

هدف گزارش پایداری

گزارش‏دهی پایداری رویه اندازه‏گیری، اطلاع‌رسانی (افشاگری، Disclosure) و پاسخگویی به ذی‌نفعان داخلی و خارجی برای عملکرد سازمان در جهت اهداف توسعه پایدار است. گزارش‏دهی پایداری واژه گسترده‏ای است که با دیگر واژگان (مانند مسوولیت اجتماعی شرکت) مورد استفاده برای توصیف گزارش‏دهی در مورد اثرات اقتصادی، زیست‌محیطی و اجتماعی، مشابه در نظر گرفته می‏شود. یک گزارش پایداری باید ارائه‏ای متعادل و منطقی از عملکرد پایداری سازمان گزارش‌دهنده (شامل هم مسائل مثبت و هم مسائل منفی) فراهم کند.

اهداف کاربردی گزارش پایداری

گزارش‏های پایداری ممکن است برای اهداف زیر استفاده شوند:

• بهینه‌کاوی و ارزیابی عملکرد پایداری با توجه به قوانین، هنجارها، کدها، استانداردهای عملکرد و ابتکارات داوطلبانه.

• نمایش اینکه چطور یک سازمان بر ذی‌نفعان تاثیر می‏گذارد و تحت تاثیر انتظارات در حوزه توسعه پایدار قرار می‏گیرد.

• مقایسه عملکرد در یک سازمان و بین سازمان‏های مختلف در طول زمان.

مزایای گزارش‌دهی پایداری

یک چرخه گزارش‌دهی پایداری اثربخش باید برای تمام سازمان‌های گزارش‌دهنده مزیت ایجاد کند. مزایای داخلی برای شرکت‌ها و سازمان‌ها می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• افزایش درک ریسک‌ها و فرصت‌ها؛

• تاکید بر ارتباط بین عملکرد مالی و غیرمالی؛

• اعمال مدیریت بلندمدت استراتژی و سیاست و طرح‌های کسب‌وکار؛

• تسهیل فرآیندها، کاهش هزینه‌ها و بهبود کارآیی؛

• بهینه‌کاوی و ارزیابی عملکرد پایداری با توجه به قوانین، هنجارها، کدها، استانداردهای عملکرد و ابتکارات داوطلبانه؛

• مقایسه عملکرد به‌طور داخلی، بین سازمانی و بین بخش‌های مختلف صنعت. اما، مزایای بیرونی گزارش‌دهی پایداری عبارت است از:

• بهبود شهرت و وفاداری برند؛

• توانایی ذی‌نفعان برای درک ارزش حقیقی سازمان و دارایی‌های ملموس و غیر ملموس آن؛

• نشان دادن چگونگی تاثیرگذاری سازمان و تاثیرپذیری آن براساس انتظارات در مورد توسعه پایدار؛

GRI چیست؟

GRI یک سازمان پیشرو در زمینه پایداری است. GRI استفاده از گزارش‏دهی پایداری را به‌عنوان روشی برای سازمان‏ها به‌منظور پایدارتر شدن و مشارکت بیشتر در توسعه پایدار ترویج می‌کند. ماموریت GRI تبدیل کردن گزارش‏دهی پایداری به یک رویه استاندارد برای همه شرکت‌ها و سازمان‏ها است. چارچوب گزارش‏دهی GRI یک سیستم گزارش‏دهی است که شاخص‏ها و روش‏هایی برای اندازه‏گیری و گزارش‏دهی اثرات سازمان و عملکرد آن در حوزه‌های مرتبط ارائه می‏دهد. GRI درباره اقداماتی است که سازمان‌ها را قادر می‌سازند تا شیوه مدیریت تاثیرات خود را تغییر دهند. در حقیقت، GRI در مورد ترویج تغییر است.

نتایج یک نظرسنجی جدید از صاحب‌نظران و مدیران کسب‌وکارها نشان می‌دهد که طرح گزارش‌دهی جهانی (GRI) در میان سه چارچوب پایداری شناخته شده و پرکاربرد قرار دارد.دستورالعمل‌های GRI در این نظرسنجی در کنار CDP و شاخص پایداری داو جونز (DJSI) در میان سودمندترین چارچوب‌های گزارش‌دهی شناخته شد و ۵۰ درصد از پاسخ‌دهندگان، GRI را به‌عنوان معتبرترین و محبوب‌ترین استاندارد در میان شرکت‌ها و سازمان‌ها برگزیدند.در پاسخ به این سوال که این چارچوب‌ها تا چه حد برای کسب‌و‌کارها ارزش خلق می‌کنند، ۲۶ درصد گفتند GRI باعث ایجاد علاقه در مشتریان آنها شده یا بر انتخاب سازمان آنها به‌عنوان تامین‌کننده تاثیر مثبتی بر جا گذاشته است. یکی از اعضای پانل در پاسخ به این سوال که این چارچوب‌ها به توسعه برنامه‌های حاکمیت شرکتی چه کمکی می‌کند، گفت: «این چارچوب‌ها و ابتکارات در درون سازمان موجب افزایش آگاهی در زمینه جنبه‌ها و آثار زیست‌محیطی و همین‌طور ریسک‌ها، فرصت‌ها و نوآوری‌های مربوط به آن می‌شود. این چارچوب‌ها و طرح‌ها در رابطه با استراتژی‌های مدیریت و اقدامات قابل‌سنجش نیز موجب شفافیت می‌شوند و با هوشیاری بر حوزه‌هایی تمرکز دارند که آثاری مهم و معنادار بر جا گذاشته و درنهایت به خلق ارزش برای مشتریان و ذی‌نفعان ما منتهی می‌شوند.»

چارچوب گزارش‏دهی بر اساس GRI

GRI یک چارچوب گزارش‏دهی پایداری جامعی ایجاد می‏کند که به‌طور گسترده در سراسر دنیا مورد استفاده قرار می‏گیرد تا شفافیت سازمانی بیشتری را ایجاد کند. این چارچوب که شامل راهنمای گزارش‏دهی پایداری (راهنما) است اصول و موارد افشاگری استانداردی ارائه می‏دهد که سازمان‏ها با کمک آنها می‏توانند اثرات و عملکرد اقتصادی، زیست محیطی و اجتماعی خود را گزارش کنند.

اصول گزارش‌دهی پایداری

گزارش‌دهی پایداری شرکت بر اصولی در راهنمای GRI پایه‌گذاری شده‌اند. اصول گزارش‌دهی برای دستیابی به شفافیت در گزارش‌دهی پایداری اساسی هستند و در نتیجه باید توسط تمامی سازمان‌ها در هنگام تهیه گزارش پایداری مورد استفاده قرار بگیرند. این اصول به دو گروه تقسیم می‌شوند: اصولی برای تعریف محتوای گزارش و اصولی برای تعریف کیفیت گزارش. اصول لازم برای تعریف محتوای گزارش مشخص می‌کنند که گزارش باید چه محتوایی را با در نظر گرفتن فعالیت‌ها، تاثیرات سازمان و انتظارات و علایق حقیقی ذی‌نفعانش پوشش دهد. این اصول عبارت است از:

• جامعیت ذی‌نفعان • زمینه پایداری • اهمیت • کامل بودن

اصول لازم برای تعریف کیفیت گزارش، مشخص می‌کنند که چه مواردی در گزارش‌دهی باید به‌منظور اطمینان از کیفیت اطلاعات گزارش و همچنین مناسب بودن آن برای ارائه رعایت شوند. کیفیت گزارش و اطلاعات آن از این جهت اهمیت دارد که ذی‌نفعان می‌توانند به وسیله آن ارزیابی مناسب و معقولی از عملکرد سازمان داشته و اقدامات مناسبی را اتخاذ می‌کنند. این اصول عبارت است از:

• تعادل • داشتن قابلیت مقایسه • دقت •

به موقع بودن • شفافیت • قابلیت اعتماد

موارد اطلاع‌رسانی (افشاگری) استاندارد

دو نوع مختلف از موارد اطلاع‌رسانی استاندارد وجود دارد: موارد اطلاع‌رسانی استاندارد عمومی و موارد اطلاع‌رسانی استاندارد ویژه.

موارد اطلاع‌رسانی استاندارد عمومی

• استراتژی و تحلیل • پروفایل سازمانی • جنبه‌ها و مرزهای با اهمیت شناسایی شده • مشارکت ذی‌نفع • پروفایل گزارش • حکمرانی •

اخلاقیات و درستی موارد اطلاع‌رسانی استاندارد ویژه

• موارد اطلاع‌رسانی در مورد رویکرد مدیریت • شاخص‌های اقتصادی، زیست‌محیطی و اجتماعی