قرارداد با بویینگ پس از ۳۵ سال

گروه دیپلماسی: به دنبال توافق ژنو ۳ و کاهش برخی از فعالیت‎های هسته‎ای ایران در برابر کاهش بخشی از تحریم‎ها، پس از ۳۵ سال، شرکت هواپیمایی بویینگ با ایران قرارداد امضا کرد. در این رابطه کمپانی آمریکایی بویینگ، یکی از سازندگان اصلی هواپیماهای مسافربری، از عقد قرارداد با هواپیمایی جمهوری اسلامی «برای تامین قطعات هواپیما» خبر داد. به گزارش خبرگزاری فرانسه به نقل از اسناد و مدارک عمومی این کمپانی، در روز چهارشنبه، اول مردادماه، شرکت آمریکایی بر اساس این قرارداد تازه قطعات و خدمات مربوط به «ایمنی پرواز» را در اختیار ایران ایر خواهد گذاشت. این نخستین بار است که بویینگ از سال ۱۹۷۹ با آغاز تحریم‌های ایالات متحده علیه جمهوری اسلامی با ایران وارد معامله می‌شود. در واقع لغو تحریم‌های صنعت هوایی کشور یکی از بزرگترین دستاوردهای توافق ژنو به حساب می‌آید.

پیش‌تر در فروردین‌ماه سال‌جاری دو شرکت بویینگ، سازنده هواپیما و جنرال‌الکتریک، خبر داده بودند که از وزارت خزانه‌داری ایالات متحده این اجازه را دریافت کرده‌اند که تحت توافق موقت هسته‎ای میان ایران و ۱+۵، قطعاتی برای هواپیماهای غیرنظامی به ایران فروخته و تعمیراتی انجام دهند. بویینگ، بزرگ‌ترین سازنده هواپیما در جهان و جنرال‌الکتریک، سازنده موتور هواپیما است.

براساس اسنادی که بویینگ به کمیسیون نظارت بر بازار اوراق بهادار آمریکا ارائه کرده است، خدمات و کالاهای مرتبط با ایمنی پرواز به ایران‌ایر فروخته خواهد شد. از جمله کتابچه‌های راهنما و نقشه‌های ناوبری مورد نیاز و توصیه‌های مربوط به تغییر قطعات و معاینه بدنه هواپیما در اختیار شرکت هواپیمایی دولتی ایران گذاشته می‌شود. بویینگ گفته است که مذاکرات مربوط به این توافق در جریان بوده و هنوز قرارداد آن نهایی نشده است. کمپانی بویینگ همچنین خبر داده است که با یکی از شرکت‌های زیرمجموعه ایران‌ایر یعنی ایران ایرتورز نیز برای تامین خدمات و قطعات مشابه وارد مذاکره شده است.

دستاوردهای توافق ژنو

این مجوز در پی توافق ایران و گروه ۱+۵ در آذر ماه سال گذشته که به توافق‌نامه ژنو معروف است، صادر شد. بر اساس توافق ژنو، جمهوری اسلامی ایران اقداماتی اعتمادساز همچون تعلیق غنی‌سازی ۲۰ درصد را برای دوره‌ای ۶ ماهه انجام داد و طرف مقابل نیز علاوه بر پذیرفتن غنی‌سازی در داخل خاک ایران، تلاش‌ها برای کاهش خرید نفت خام ایران را متوقف و بخشی از تحریم‌ها را لغو کرد. همچنین مقرر شد طرف مقابل ۲/۴میلیارد دلار از درآمدهای نفتی مسدود شده ایران را در ۸ قسط آزاد کند و علاوه بر آن تحریم‌های پتروشیمی، طلا و فلزات گرانبها برداشته شود. اجرای این تعهدات طی ۶ ماه توافق اقدام مشترک دستاوردهای مهمی را برای ایران به دنبال داشته است.

در جریان دور تازه مذاکرات ایران با قدرت‌های بزرگ، دولت آمریکا در سیاست تحریمی خود علیه ایران تسهیلاتی قائل شده است. در روند این رویکرد تازه است که شرکت هواپیماسازی بویینگ اعلام کرده قصد دارد به ایران ایر وسایل یدکی تحویل دهد. در توافق‌نامه اولیه‌ای که در ماه نوامبر ۲۰۱۳ در وین به انجام رسید، دولت‌های غربی متعهد شدند که در برابر همکاری‌های جمهوری اسلامی از فشار اقدامات تحریمی علیه ایران بکاهند. دولت آمریکا در ماه آوریل به شرکت بزرگ بویینگ اجازه داد که به خاطر «رعایت امنیت پروازهای مدنی»، لوازم یدکی بسیار ضروری را به «ایران ایر» تحویل دهد. بویینگ هنوز مجاز نیست که به ایران هواپیما بفروشد.

هواپیماهای زمین‌گیر به پرواز درمی‎آیند

مقام‌های ایران پیش‌تر نیز از «لغو تحریم قطعات هواپیما» بر اساس توافق‌نامه اولیه در ژنو خبر داده بودند. از جمله علیرضا جهانگیریان، معاون وزیر راه و رئیس سازمان هواپیمایی ایران، در آذرماه سال گذشته گفته بود که در توافق‌نامه ژنو «بند خاصی برای لغو تحریم‌ قطعات هواپیما پیش‌بینی شده است.» به گفته رئیس سازمان هواپیمایی ایران، در حال حاضر ۱۰۰ فروند هواپیمای ایران «زمین‌گیر» است که دلیل اصلی این موضوع در دسترس نبودن قطعات آنها عنوان شده است.

در عین حال به گزارش «ایرنا»، رئیس سازمان هواپیمایی ایران پنجم تیرماه، از دریافت اولین محموله وارداتی قطعات هواپیما خبر داده بود. در این رابطه جهانگیریان گفت که افزون بر دریافت قطعات موردنیاز برای هواپیماهای زمین‌گیر تعدادی از موتورهای هواپیماها هم برای انجام تعمیرات مورد نیاز به خارج از ایران فرستاده شده‌ است. او گفته است موتورهای ارسالی پس از تعمیرات، در چند هفته آینده تحویل ایران می‌شود و به همین دلیل انتظار می‌رود در چند ماه آینده تعداد بیشتری از هواپیماهای زمین‌گیر عملیاتی شود.

پیش‌تر جهانگیریان از امضای قراردادهایی با شرکت‌های تولیدکننده و توزیع‌کننده قطعات هواپیما خبر داده بود ولی به اسامی شرکت‌های خارجی که در این زمینه با ایران همکاری کرده‌اند، اشاره‌ای نکرد. به گزارش «ایرنا»، ماه گذشته، معاون وزیر راه و شهرسازی با اشاره به آثار مثبت توافق ژنو یادآور شد: «عملکرد دولت تاکنون در صنعت حمل و نقل هوایی آثار مثبتی داشته است و امیدواریم در این عرصه همچنان بتوانیم به موفقیت‏‎های خود ادامه دهیم.»

سه روز پس از دریافت «نخستین محموله قطعات وارداتی هواپیما» به ایران، یعنی در تاریخ هشتم تیرماه بود که معاون بازرگانی «ایران‌ایر» به پرواز‌ درآمدن ناوگان زمین‌گیر پس از توافقات جدید هسته‌ای ابراز خوش‌بینی کرد. به گزارش «ایسنا»، محمدرضا خوشنویسان درباره اقدامات مثبت صورت گرفته پس از توافقات هسته‌ای ژنو در عرصه هواپیمایی کشوری گفت: «خوشبختانه یکی از محورهایی که در توافقات هسته‌ای اخیر مورد بحث و بررسی قرار گرفت صنعت هوایی ایران بود و این مساله امید بسیاری را در بین فعالان این عرصه ایجاد کرد.» به گفته او در توافقات هسته‌ای بنا شده گشایش‌هایی در زمینه‌ قطعات و تعمیرات هواپیما برای شرکت‌های ایرانی به وجود آید که این مساله در صورت عملی‌ شدن، می‌تواند بسیاری از گره‌های این بخش اقتصادی بسیار مهم را باز کند.

وضعیت اسفبار هواپیماهای ایران

به گفته کارشناسان، هواپیماهای مسافرتی شرکت ایران‌ایر به شدت فرسوده شده‌اند و به علت نرسیدن وسایل یدکی با مشکلات امنیتی نیز روبه‌رو هستند. صنعت هواپیمایی ایران در چند دهه اخیر مشمول تحریم‌های بین‌المللی بوده است و به طور مشخص، از سال ۱۳۵۸ و تحولات روابط ایران و آمریکا پس از اشغال سفارت آمریکا در تهران، شرکت بویینگ هیچ تجارتی با ایران نداشته است. اما در فروردین ماه امسال اعلام شد که بویینگ توانسته است از وزارت دارایی آمریکا مجوز لازم را برای تعمیر و فروش قطعات هواپیما به ایران بگیرد. محدودیت‌های بین‌المللی صنعت هواپیمایی ایران در چند دهه اخیر باعث شده ناوگان هوایی ایران به تدریج فرسوده شود و عملا استفاده از بخشی از هواپیماهای مسافربری در شبکه حمل‌ونقل هوایی غیرممکن بوده است.