صنایع رقابت‌پذیر کدامند؟

گروه صنعت و معدن: تزریق منابع بانکی به واحدهایی که از قدرت رقابت‌پذیری برخوردار نبوده در سال‌های اخیر موجب شده برخی از صنایع که امکان حضور را در بازارهای صادراتی داشتند از چرخه تولید خارج شوند. رخدادی که موجب شد دولت یازدهم بازگرداندن رونق به این صنایع را در دستور کار قرار دهد و در این خصوص نیز رئیس‌کل بانک مرکزی چندی پیش همزمان با ارائه ۱۱ ملاحظه بانک مرکزی در تامین مالی بنگاه‌های کوچک و متوسط اعلام کرد: به منظور تامین بازدهی بیشتر، تامین «سرمایه در گردش» در اولویت برنامه‌های بانک مرکزی خواهد بود. بر این اساس نیز ولی‌الله سیف از وزارتخانه‌های تخصصی درخواست کرد که به معرفی و حمایت از «بنگاه‌های رقابت‌پذیر» اقدام کنند و وزارتخانه‌های متولی اولویت‌های «کلی» سرمایه‌گذاری را تعیین کنند، اما تصمیم‌گیری درخصوص اعطای تسهیلات بانکی را به بانک‌های عامل واگذار کنند.

در خواست مطرح شده از سوی رئیس کل بانک مرکزی این امکان را به وجود می‌آورد تا تسهیلات در اختیار واحدهایی قرار گیرد که از توان رقابت‌پذیری برخوردارند و با تامین سرمایه مورد نیاز شرایط برای رشد آنها فراهم خواهد شد. این طرح اگرچه مزایای بسیاری دارد و از تزریق منابع به واحدهایی که توجیه کمتری دارند جلوگیری می‌کند، اما به گفته برخی از فعالان اقتصادی، دخالت دولت در توزیع منابع به ایجاد رانت منجر می‌شود.

در سال‌های گذشته حمایت دولت از برخی صنایع که از قدرت رقابت‌پذیری کمتری برخوردارند موجب شد صنایع رقابت‌پذیر به حاشیه رانده شوند، به‌طوری که برخی از صنایع بازار بین‌المللی و اهداف صادراتی خود را نیز از دست دادند. در حال حاضر بانک مرکزی سعی دارد با تهیه لیستی از وزارتخانه‌های مرتبط نسبت به تامین منابع مالی این بنگاه‌ها اقدام کند.

در این خصوص نصرالله محمدحسین فلاح، عضو هیات‌مدیره کنفدراسیون صنعت با بیان اینکه دخالت دولت در توزیع منابع به ایجاد رانت منجر می‌شود، می‌گوید: دخالت دولت در توزیع منابع معقول نیست. اینکه دولت نحوه توزیع تسهیلات را مشخص کند علاوه بر آنکه فساد و رانت به وجود می‌آورد، موجب می‌شود تا منابع به سمت بنگاه‌های خاص هدایت شود. به گفته فلاح، طرح پیشنهادی رئیس کل بانک مرکزی مبنی بر اینکه وزارتخانه‌ها تنها ضوابط کلی را تدوین کنند و از دخالت در نحوه تخصیص منابع جلوگیری کنند، طرح درستی است، چرا که به این طریق منابع به واحدهایی که قدرت رقابت دارند تزریق خواهد شد.

عضو هیات مدیره کنفدراسیون صنعت معتقد است بنگاهی را می‌توان رقابت‌پذیر دانست که بتواند در حالت عرضه و تقاضا رقابت کند.

استناد به لیست بنگاه‌هایی که قدرت صادراتی دارند یکی دیگر از مواردی است که فلاح به آن اشاره کرده و در این خصوص می‌گوید: بنگاه‌هایی را که هنوز در بازارهای صادراتی حضور دارند می‌توان در لیست بنگاه‌هایی که دارای قدرت رقابت‌پذیری درخور هستند قرار داد و و تهیه لیست این بنگاه‌ها برای تامین سرمایه در گردش آنها چندان دشوار نیست. به گفته عضو هیات مدیره کنفدراسیون صنعت، علاوه بر بنگاه‌هایی که در بازار صادراتی هنوز حرفی برای گفتن دارند، می‌توان بنگاه‌هایی را که بدون حمایت توانستند به حیات خود ادامه دهند ولو اینکه صادرات نداشته باشند نیز در لیست قرار داد.

مزیت نسبی اولویت اول

آرمان خالقی، عضو هیات مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت ایران نیز در این خصوص با بیان اینکه باید تعریف مشخصی از بنگاه‌های رقابت‌پذیر در نظر گرفت، می‌گوید: بنگاهی را که بتواند در شرایط مساوی تولیدی با کیفیت و قیمت رقابتی داشته باشد، می‌توان بنگاه رقابتی نامید، اما باید این نکته را نیز در نظر گرفت که در عرصه بین‌المللی و تجارت جهانی این تعاریف متفاوت است.

ایجاد شرایط مشابه برای به وجود آوردن بنگاه‌های رقابت‌پذیر از جمله مواردی است که خالقی به آن اشاره کرده و در این خصوص می‌گوید: در صورتی که بخواهیم بنگاه‌های رقابت‌پذیر در سطح بین‌المللی داشته باشیم، باید شرایط مشابه بین‌المللی نیز ایجاد کنیم.

به گفته خالقی، بهبود محیط کسب‌و‌کار ازجمله اقداماتی است که می‌تواند به افزایش قدرت رقابت‌پذیری صنایع کمک کند. طی سال‌های اخیر بنگاه‌های تولیدی ما در شرایط سخت قرار داشتند و باید با تسهیل محیط کسب‌و‌کار عقب‌ماندگی چند سال اخیر را جبران کنیم.

عضو هیات مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت ایران با تقسیم عوامل رقابت‌پذیر به دو گروه

درون بنگاهی و برون بنگاهی نیز می‌گوید: در عامل درون بنگاهی مدیران بنگاه‌ها یک عامل تعیین کننده محسوب می‌شوند. خیلی از مدیران کشور از قدرت رقابتی با مدیران هم سطح بین‌المللی برخوردار نیستند که این امر نیز بر شرایط بنگاه تاثیر مستقیم دارد. فرسودگی ماشین‌آلات و تجهیزات نیز از دیگر عوامل درون بنگاهی است که این عضو هیات مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت ایران معتقد است قدرت رقابتی را از بنگاه‌های تولیدی می‌گیرد.

خالقی در خصوص اینکه چه بنگاه‌هایی در حال حاضر در کشور رقابتی محسوب می‌شوند نیز می‌گوید: شرکت‌های دانش بنیان را که در این بخش در حال فعالیت هستند ، می‌توان در رده شرکت‌های پیشتاز و رقابت‌پذیر قرار داد. این شرکت‌ها از امکان رقابت در سطح بین‌المللی برخوردار هستند.

شرکت‌های معدنی و صنایع غذایی از دیگر صنایعی هستند که این عضو هیات مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت ایران معتقد است طی سال‌های اخیر و با وجود مشکلات بسیاری که داشتند، توانستند ساختار رقابت‌پذیری خود را حفظ کنند.

خالقی مزیت نسبی را یکی دیگر از موارد در نظر گرفته شده برای تهیه لیست بنگاه‌های رقابت‌پذیر دانسته و در این خصوص می‌گوید: مزیت نسبی یعنی دسترسی آسان به مواد اولیه که در این بخش نیز می‌توان به واحدهای پتروشیمی اشاره کرد که در کشور فعال هستند و قدرت رقابت‌پذیری بالایی نیز دارند.

به گفته عضو هیات مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت ایران برخی از صنایع نیز در رده صنایع استراتژیک قرار دارند و رقابت‌پذیر محسوب نمی‌شوند اما به دلیل کاهش وابستگی ناچار به تولید این کالاها هستیم.

همکاری انجمن‌ها برای شناسایی صنایع

محمد مهدی رئیس‌زاده، رئیس کمیسیون سرمایه‌گذاری و تامین مالی اتاق بازرگانی تهران نیز در این خصوص می‌گوید: اینکه انجمن‌ها و تشکل‌های صنعتی بتوانند واحدهای سودآور را برای دریافت تسهیلات به وزارتخانه‌های مرتبط معرفی کنند، می‌تواند روش تخصیص منابع تسهیل شود. به گفته رئیس‌زاده بنگاه‌های کوچک و متوسط باید از طریق تامین سرمایه درگردش حمایت شوند تا شرایط برای رشد آنها فراهم شود.

رئیس کمیسیون سرمایه‌گذاری و تامین مالی اتاق بازرگانی تهران معتقد است تعامل انجمن‌ها و اتحادیه‌ها با توجه به آماری که در اختیار دارند می‌تواند کمک بزرگی در شناسایی بنگاه‌های رقابت‌پذیر باشد.