محمدحسین بابالو: عرضه 500 هزار بشکه نفت خام در رینگ صادراتی مطلبی بود که چندی پیش توسط وزیر نفت عنوان شد. بررسی امکان‌پذیری و ویژگی‌های توجیهی این طرح در کنار شرایط فنی و اقتصادی این شیوه فروش، مزایا و معایب آن، جایگاه بخش خصوصی و خریداران خارجی، بازارهای فیزیکی و مشتقه، حمل و نقل، بیمه و مدیریت ریسک، شیوه‌های پرداخت و روابط بین‌بانکی بین‌المللی بخشی از مواردی هستند که باید بیش از سایر قراردادهای مشابه به آنها پرداخت.






حجم بسیار بالای معامله در مقایسه با بازارهای موجود و معاملات مشابه در بورس‌های داخلی، ابعاد و توانمندی‌های فنی و مالی شرکت‌های مرتبط و خریدار، محدودیت‌های قانونی و روند عمومی قیمت‌گذاری بر پایه قیمت‌های جهانی، شیوه‌های حمایت از بخش خصوصی برای ورود به این عرصه و وجود بازارهای مشابه و قدرتمند فعال مواردی هستند که بخشی از ویژگی‌های این قبیل قراردادها را نشان می‌دهند.
با توجه به اهمیت عرضه نفت خام در بورس انرژی یک جلسه هم‌اندیشی با حضور تنی چند از مدیران صنعت نفت و نمایندگان برخی حوزه‌های مرتبط در شبکه کانون‌های تفکر ایران برگزار شد که می‌توان از حضور سید محسن قمصری مدیر امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران و حسن خسروجردی رئیس اتحادیه صادرکنندگان نفت، گاز و پتروشیمی به‌عنوان فعال ترین مدعوین نام برد.
سال‌های متمادی فروش نفت خام کشور منحصر به شرکت ملی نفت ایران بود و این انحصار که در چارچوب موازین قانونی محدود و تقویت شده بود برخی شائبه و شایعات را درخصوص شرایط و قیمت‌های فروش پدید آورد.
هم‌اکنون فروش به مصرف‌کننده نهایی و معامله با هدف تامین منافع ملی کشور را می‌توان ویژگی‌های فعلی فروش نفت خام ایران برشمرد که افزایش تحریم‌ها در سال‌های اخیر شرایطی را ایجاد کرد که شاهد برخی گشایش‌ها در فروش نفت خام کشور بودیم که در نقشه راه اقتصاد مقاومتی می‌توان اوضاع را به گونه‌ای تحلیل کرد که ورود نفت خام به بورس انرژی را موجب شده و از آن نیز حمایت می‌کند.
قمصری این جلسه را یک نشست برای هم‌اندیشی و به دور از برخی فضاسازی‌ها دانست که می‌تواند به شناخت بیشتر بازار نفت در مقیاس جهانی و بررسی عملکرد شرکت ملی نفت ایران و سایر شرکت‌های مشابه بینجامد. او گفت: هم‌اکنون شرکت نفت به‌عنوان فروشنده نفت خام با استفاده از ابزارهایی که بازار در اختیارش می‌گذارد اقدام به فروش کرده که هدف اصلی نیز افزایش سهم ایران در بازارهای جهانی بوده وهست. البته هم‌اکنون فروش به مصرف‌کننده نهایی یا فروش در بورس‌های جهانی دو شیوه اصلی فروش نفت خام هستند که ورود به بورس انرژی نیز می‌تواند راه سومی در این خصوص باشد که در چارچوب اخذ سهم بیشتر از بازار نقش مفیدی ایفا خواهد کرد.
او افزود: در اقتصاد مقاومتی وظیفه شرکت ملی نفت ایران تامین درآمد کشور است که حضور بخش خصوصی در این بین در صورت توانمندی کافی می‌تواند بسیار مفید واقع شود.
مدیرامور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران ضمن رد این ذهنیت که فروش نفت کشور تحریم شده گفت: هیچ‌گاه فروش نفت خام ایران یا حتی فروشنده تحریم نشده‌اند بلکه در قوانین و سیاست‌گذاری‌های تحریمی خرید نفت ایران تحریم شده است.
آمریکا مستقیما شرکت‌های خود را از خرید نفت خام ایران منع کرده و حتی پالایشگاه‌ها یا دیگر خریداران را نیز از این شیوه خرید منع و تهدیدات و جریمه‌های بسیاری را در این خصوص وضع کرده است. به‌عنوان مثال در ماه‌های گذشته یک بانک انگلیسی به دلیل انتقال پول ایران از یک بانک دیگر، توسط آمریکا ۹ میلیارد دلار جریمه شده است. هم‌اکنون هیچ کس به دلیل برخی تحریم‌ها و مخصوصا نظارت‌های آمریکا بر خریداران و پالایشگاه ها، نفت ایران را از هیچ فروشنده‌ای خریداری نمی‌کند.
قمصری از بورس انرژی و سایر بورس‌های جهان به‌عنوان یک ابزار فروش و قیمت‌گذاری یاد کرد و گفت: برای بورس سیاست‌گذاری نمی‌کنیم ولی اگر با این شیوه حتی بتوان یک بشکه نفت خام بیشتری فروخت از آن استقبال و حمایت کرده و از هر روشی برای فروش استفاده می‌کنیم.
مدیر امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ضمن اعلام آماری مبنی بر معامله روزانه نزدیک به ۴۵ میلیون بشکه در جهان و همچنین انواع معاملات آتی یا اختیار معامله و... گفت: هم‌اکنون در روز بالای ۵/۱ میلیارد بشکه نفت در جهان البته به‌صورت کاغذی و اغلب آتی معامله می‌شود که در صورت برقراری قراردادهای کاغذی در کشور قطعا از این شیوه معامله حمایت خواهد شد. او افزود: در بورس انرژی معامله به‌صورت حراج یا عرضه فیزیکی صورت خواهد گرفت و هنوز فضایی برای معاملات آتی و کاغذی ایجاد نشده است.
قمصری ضمن ترسیم فضای عمومی در معاملات نفت در جهان عنوان کرد که معاملات نفت خام بسیار سخت است زیرا خریداران اغلب نمی‌توانند نفتی را که خریداری کرده‌اند به فروش برسانند. او افزود: هم‌اکنون و پس از کاهش قیمت نفت در هفته‌های اخیر نزدیک به 15 یا 16 شرکت بزرگ نفتی ورشکسته شده‌اند زیرا کاهش 15 دلاری قیمت نفت‌خام مطلبی نیست که هر شرکت با هر ابعاد یا پروژه‌هایی بتواند در برابر این کاهش قیمت مقاومت کند.
او درخصوص برخی واقعیت‌های بورس انرژی بیان کرد: وجود نظام پیشرفته بانکی به همراه توان نقل و انتقال گسترده دارایی‌ها داده بسیار مهمی است که برای آغاز به کار قدرتمند بورس مورد نیاز است.
او پیشنهاد قیمت 70 تا 75 دلار را برای تعیین قیمت پایه نفت در بودجه سالانه عنوان کرد و افزود: برخی تلاش دارند تا نفت را 90 دلار در بودجه ببندند که این شیوه قانون‌گذاری ما را محدود خواهد کرد. او فشارهای سیاسی را در راه‌اندازی بورس نفت بی نتیجه دانست و نیاز به زیرساخت‌های واقعی را مجددا مطرح کرد.
خسروجردی رئیس اتحادیه صادرکنندگان نفت، گاز و پتروشیمی نیز در این جلسه ضمن تایید صحبت‌های قمصری پذیرش این واقعیت را یک نکته بسیار مهم دانست و گفت: نباید تسلیم شرایط شویم و تسلیم به معنی این است که تحریم‌ها ما را به زانو درآورده است که چنین امری قابل پذیرش نیست. او افزود: در گذشته تحریم‌ها پیش‌بینی شده بود و از این رو پیشنهادهایی ارائه شد ولی در نهایت به شکلی ناقص اجرا شد.
خسروجردی افزود: باید راه حل‌های جدید را برای فروش و صادرات نفت خام شناسایی کنیم و البته جرات اجرای آن را هم باید داشته باشیم.
او گفت: نفت یکی از مهره‌های اصلی توسعه اقتصادی در کشور است ولی تنها و آخرین مهره نیست.
همچنین او مشکلات فنی تولید و مصرف، احتمال وجود برخی ناخالصی‌ها و آنالیز متغیر، عدم جذابیت تمامی عرضه‌ها برای بازار، اختلاف در مقاصد و به تبع آن تغییر قیمت‌ها و همچنین حجم بسیار بالای کمیت و قیمت‌های بالا را از مواردی دانست که می‌تواند معامله نفت خام در بورس انرژی را تحت‌الشعاع قرار دهد و این پرسش را مطرح کند که چه کسی یا چه شرکتی در کشور می‌تواند به تنهایی نفت خام بخرد؟
او ضمن اظهار این مطلب که چرخش مالی بسیار بالای قراردادهای نفتی در شرایط تحریمی فعلی می‌تواند ما را به یک بانک یا یک کشور خاص وابسته کرده و به همین دلیل مشکلات شدید بازگشت سرمایه را به وجود آورد گفت: در صورت نیاز به ضمانت آیا بانک‌ها می‌توانند مثلا ضمانت نامه‌هایی با ارزش ۵۰ یا ۱۰۰ میلیارد تومان را به سرعت یا سهولت صادرکنند در حالی که همیشه از محدود بودن سقف اعتبارات گله‌مند بوده و به هیچ عنوان پاسخگوی صنعت نفت، گاز و پتروشیمی نیستند.
رئیس اتحادیه صادرکنندگان نفت، گاز و پتروشیمی ضمن اعلام این مطلب که نقدینگی مورد نیاز برخی صنایع وجود ندارد گفت: تاکنون صنایع نفت و گاز و پتروشیمی کشور اعتبار محور بوده‌اند و باید اعتبارمحور بودن آنها حتی پس از خصوصی شدنشان نیز حفظ شود.
مثلا هم‌اکنون پالایشگاه اصفهان برای ادامه فعالیت فقط به ۵۰۰ میلیون دلار تنخواه نیاز دارد که باید از کجا تامین شود؟ عدم اعتماد یا فاصله گرفتن از اعتبارمحور بودن، تولیدکنندگان کوچک‌تر را به نقد محور بودن تبدیل خواهد کرد که قطعا افزایش وابستگی به بانک‌ها را در پی خواهد داشت که اتفاق پسندیده‌ای نیست.
او در پایان با بیان اینکه در تمامی کشورهای جهان صنعت نفت اعتبار محور است این سوال را مطرح کرد که چرا باید در ایران صنعت نفت را به سمت نقدمحور بودن سوق دهیم؟ وی افزود: می‌توان چند صنعت را به‌صورت تضامنی در کنار هم قرار داد که با تجمیع آنها به اعتبار اولیه بزرگی به منظور وثیقه در بانک یا در برابر شرکت نفت دست پیدا می‌کنیم.