کمبود واگن؛ مشکلی آشنا و قدیمی
دنیای اقتصاد،نجمه موسوی زاده- خراسان رضوی یکی از استان‌های شرقی کشور است که به دلیل نزدیکی و مراودات فرهنگی و تاریخی با کشورهای حوزه CIS، می‌تواند نقش مؤثری در صادرات به این کشورها داشته باشد و از سوی دیگر هم‌جواری این استان و جایگاه آن به عنوان کانال ارتباطی با کشورهای آسیای مرکزی، سبب شده سهم صادرات فعالان اقتصادی استان به این کشورها نسبت به استان‌های دیگر بسیار چشم‌گیر باشد. با وجود اهمیت ارزآوری سالانه کالاهای غیرنفتی صادراتی برای اقتصاد کشور؛ ولی صادرکنندگان خراسان رضوی با مشکلات عدیده‌ای در این راه مواجه هستند.
در گزارشی که از روند بهبود وضعیت صادرات کالاهای غیرنفتی که در شماره ۶۱ به چاپ رسید به برخی از مسائل مبتلابه دست‌اندرکاران این حوزه اشاره شد. در این گزارش و به بهانه نزدیکی به ۲۹ آبان ماه، روز صادرات خراسان رضوی در گفت‌وگو با فعالان صادراتی بخش‌خصوصی و یکی از اعضای کمیسیون اقتصادی مجلس به مشکلات حوزه ترانزیت به کشورهای همسایه از جمله کمبود واگن‌های صادراتی و بحث گشایش اعتبارات می‌پردازیم.یکی از مسائلی که هم‌اکنون در حوزه صادرات خراسان رضوی مطرح می‌شود و به یک مشکل اساسی برای صادرکنندگان استان تبدیل شده، موضوع حمل و نقل است. البته این مساله تازه‌ای نیست و پس از گذشت سال‌ها هنوز مجموعه راه‌آهن کشور نتوانسته است معضل اختصاص واگن به صادرکنندگان را برطرف کند.

کمبود واگن، قدرت برنامه‌ریزی را
از صادرکنندگان گرفت
pic۱
محمد حسین روشنک، رئیس اتحادیه صادرکنندگان خراسان رضوی می‌گوید: خراسان رضوی نقش به‌سزایی در صادرات کشور دارد به‌طوری‌که پایانه‌های صادراتی استان همواره رتبه‌های اول تا پنجم کشور را در زمینه ترانزیت، صادرات و واردات کسب کرده‌اند.
وی با اشاره به اینکه یکی از مشکلات اساسی که در حال حاضر صادرکنندگان با آن مواجه هستند کمبود واگن‌های صادراتی است، عنوان می‌کند: خراسان رضوی کانال ارتباطی با کشورهای آسیای مرکزی است؛ اما هر سال در فصل پاییز که اوج زمان صادرات است، مشکل کمبود واگن برای تجار و بازرگانان وجود دارد و در نتیجه ما شاهد انباشت کالاهای صادراتی یا ترانزیتی در گمرک سرخس هستیم.
رئیس اتحادیه صادرکنندگان خراسان رضوی با بیان اینکه 50 درصد صادرات استان از طریق حمل و نقل ریلی انجام می‌شود، می‌گوید: این در حالی است که در بهترین حالت سهم حمل ونقل ریلی بار در کل کشور و به تمام مقاصد به دو درصد هم نمی‌رسد.
روشنک تاکید می‌کند: در سال‌های اخیر برخی از مشکلات و مسائل داخلی و خارجی هم‌چون تحریم‌ها، سیاست‌های خرد و کلان کشور در حوزه ترانزیت کالا سبب شده تا حجم بسیاری از کالاهای صادراتی استان خراسان رضوی کاهش یابد.
وی با بیان اینکه تامین امکانات حمل ‌و نقل ریلی برای صادرات از وظایف و ماموریت‌های ویژه راه‌آهن است، اظهار می‌کند: کمبود واگن، قدرت برنامه‌ریزی را از صادرکنندگان گرفته و قطعا در بلند مدت، آثار این موضوع در کاهش میزان صادرات به کشورهای آسیای میانه نمایان می‌شود.
رئیس کمیسیون تجارت اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی می‌افزاید: برای حل مشکل کمبود واگن‌های صادراتی نیازمند تدبیر مسئولان دولتی هستیم و امیدوارم مسئولان راه‌آهن، خود برای تامین واگن امداد وارد کار شوند تا از این طریق هزینه‌ای مازاد بر صادرکننده تحمیل نشود.

زمینه تسهیل مراودات بازرگانی فراهم شود
pic2
احمد اثنی عشری، نایب رئیس انجمن مدیران صنایع خراسان رضوی با بیان اینکه استان خراسان با توجه به همسایگی با کشورهای ترکمنستان و افغانستان و دست‌رسی بهتر به کشورهای آسیای میانه و پاکستان از موقعیت مناسبی برای مراودات تجاری در شرق کشور برخوردار است، اظهار می‌کند: اغلب کالاهای صادراتی استان به شیوه سنتی به کشورهای مذکور ارسال می‌گردد و این کشورها فاقد سیستم بانکی و شبکه کارآمد و منظم تجاری هستند. وی می‌افزاید: تجار این کشورها نمی‌توانند مشابه کشورهای پیشرفته، LC باز کنند در نتیجه تضمینی برای بازگشت وجوه و مطالبات و بهای کالاها و خدمات وجود ندارد.
نایب رئیس انجمن مدیران صنایع خراسان رضوی تصریح می‌کند: به عنوان مثال در افغانستان امر تجارت، نظام‌مندی قابل‌قبولی نداشته و اعتبار و اعتماد بین بازرگانان دو طرف مبنای مراودات است و در ترکمنستان مافیای اقتصادی، قدرت و نفوذ دولت‌مردان و مقامات اقتصادی امکان مبادله تجاری کم‌ریسک و مطمئن را غیرممکن ساخته است؛ به‌طوری‌که اغلب تولیدکنندگان نقشی در خرید و صادرات محصول خود نداشته و این بازرگانان خرده پا از داخل و خارج کشور هستند که به صورت کامیونی و چمدانی امر صادرات را بر عهده گرفته‌اند.
اثنی عشری با اشاره به مشکلاتی که در حوزه صادرات خراسان رضوی وجود دارد، می‌گوید: خراسان رضوی از کل کشور مستثنی نیست، اقدامات و رفتارهای سیاسی بر کلیه شئون فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی کشور سایه افکنده است؛ به‌گونه‌ای که فعالیت‌های اقتصادی کشور نمی‌تواند فارغ از تصمیمات و استراتژی‌های سیاسی راه خود را طی کند. وی می‌افزاید: نبود سیستم بانکی و مالی منظم، نبود نظارت بر صادرات کالاهای غیراستاندارد و فاقد کیفیت، شبکه‌های زیرزمینی قاچاق کالا، فساد و وجود باندهای مطالبه‌گر وجوه و سهم‌خواهان از مشکلات تجارت با شرق و شمال کشور به شمار می‌رود.
نایب رئیس انجمن مدیران صنایع خراسان رضوی خاطرنشان می‌کند: باید از ورود افراد غیرمتخصص و سودجویان خلاف‌کار به بازار صادرات جلوگیری شود و اجازه ندهیم این گونه افراد حیثیت و آبروی ملی ما را با رفتارهای ناشیانه و ناهنجار تهدید کنند و باید به صادرکنندگان آموزش‌های رایگان و با کیفیت ارائه شود.
اثنی عشری عنوان می‌کند: مشکلات قانونی و سخت‌گیری‌های سفارت‌خانه‌های خارجی، رفت‌وآمد ایرانیان به خارج از کشور را با دشواری روبه‌رو کرده و امکان تردد آسان و مکرر بازرگانان مقدور نیست؛ بنابراین مذاکرات و مراودات با طرف‌های تجاری کند و دشوار شده است. وی اظهارمی‌کند: علاوه بر این‌ها تحریم‌های ظالمانه، مراودات مالی را تحت تاثیر قرارداده و بازرگانان حجم قابل‌توجهی از پولشان را به صورت نقد و با ریسک بسیار بالا جابه‌جا می‌کنند.
نایب رئیس انجمن مدیران صنایع خراسان رضوی در ارتباط با گسترش دامنه صادراتی خراسان رضوی از کشورهای همسایه به آسیای میانه می‌گوید: گسترش صادرات به توجه بیشتری نیاز دارد، برای بهبود صادرات باید ارائه تولیدات با نگاه صادراتی و ویژگی‌های کیفی قابل‌قبول، نوآوری در مدل، طراحی و ساخت، بهبود بسته‌بندی، کاهش قیمت تمام شده محصول برای رقابت‌پذیری، خدمات پس از فروش، کاتالوگ و بروشورهای مناسب به زبان مصرف‌کننده مورد توجه قرار گیرد.
اثنی عشری می‌افزاید: فعال شدن بخش‌های اقتصادی سفارت‌خانه‌های کشورمان در این بخش از جهان، شناسایی و اطلاع‌رسانی در مورد فرصت‌های تجاری آن‌ها، پیگیری مطالبات بازرگانان و صادرکنندگان، عقد تفاهم‌نامه‌ها در زمینه تسهیل مراودات بازرگانی، فراهم کردن زمینه تضمین بازگشت وجوه حاصل از صادرات، اطلاع‌رسانی قوانین و مقررات تجاری این کشورها و تغییرات پدیده آمده، انسجام و هماهنگی بیشتر اتحادیه‌های صادرکنندگان استانی، مذاکرات تجاری ساختاریافته بخش‌های تجاری کشورها و تفاهم‌نامه‌های فی‌مابین می‌تواند به بهبود اوضاع تجاری ما کمک کند.

قول مساعد رئیس سازمان توسعه تجارت برای حل مشکلات ترانزیتی کالا
pic3
محمد مهدی مروج‌الشریعه، مدیر عامل منطقه ویژه اقتصادی سرخس تصریح می‌کند: منطقه ویژه اقتصادی سرخس به عنوان دروازه طلایی ورود به منطقه بزرگ و پهناور آسیای میانه با دارا بودن امکانات فراوان زیر ساختی، موقعیت بسیار مناسبی برای فعالیت تجار و سرمایه‌گذاری در زمینه‌های مختلف تجاری دارد. وی با بیان اینکه منطقه ویژه اقتصادی سرخس با پنج هزار و ۲۹۰ هکتار وسعت در شمال شرق ایران، بنادر دریای عمان و خلیج فارس را به آسیای میانه، قفقاز و روسیه متصل می‌کند، می‌گوید:۵۱ کیلومتر عملیات ریل‌گذاری در منطقه ویژه اقتصادی سرخس سبب سهولت دست‌رسی به امکانات و افزایش صادرات از این منطقه شده است.
مدیرعامل منطقه ویژه اقتصادی سرخس با تاکید بر اینکه افزایش درآمد ملی، اشتغال‌زایی و توسعه و عمران از مزایای مستقیم ترانزیت کالا است، اظهار می‌کند: باید نسبت به شناسایی بازارهای هدف نیز بررسی کارشناسانه انجام شود تا بتوان به هدف فعال شدن هر چه سریع‌تر محور ترانزیتی شرق کشوردست یابیم.
مروج‌الشریعه با بیان اینکه صادرات خراسان رضوی نسبت به سال گذشته از نظر حجم و ارزش افزایش یافته است، می‌گوید: امسال وضعیت صادرات در منطقه ویژه اقتصادی سرخس و هم‌چنین اشغال انبارهای صادراتی و وارداتی در قیاس با سال گذشته مناسب‌تر بوده است. وی در ارتباط با مشکلات موجود در حوزه صادرات عنوان می‌کند: به تازگی رئیس سازمان توسعه تجارت و رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی از پایانه مرزی سرخس بازدید داشتند تا از نزدیک مشکلات موجود در حوزه صادرات را رصد و پیگیری کنند.
مدیرعامل منطقه ویژه اقتصادی سرخس می‌افزاید: در این بازدید مشکلاتی هم‌چون ظرفیت محدود صدور کالاهای صادراتی، سرعت پایین و کمبود واگن برای بازرگانان عنوان شد که رئیس سازمان توسعه تجارت قول مساعد دادند این موضوعات را در شورای ملی صادرات مطرح و پیگیری کنند.
مروج‌الشریعه خاطرنشان می‌کند: در حال حاضر مهم‌ترین مشکل صادرکنندگان، حمل و نقل است؛ بنابراین باید برای مشکلاتی که در حوزه زیرساخت‌های صادراتی وجود دارد، چاره‌اندیشی شود و به نظر من بسیاری از این مشکلات با تعامل دولت با بخش خصوصی قابل برطرف شدن است.

تشکیل کمیته‌ای برای برطرف شدن
مشکلات صادراتی استان
pic۴
سعید فیصل، فعال قدیمی حوزه صادرات نیز با بیان اینکه متاسفانه صادرات مشکلات زیرساختی فراوانی دارد، عنوان می‌کند: از جمله مشکلات حوزه صادرات می‌توان به کمبود واگن‌های صادراتی، بوروکراسی اداری و گمرک اشاره کرد که بسیاری از دست‌اندرکاران امر برای برطرف شدن این مشکلات جلساتی را برگزار می‌کنند؛ اما تاکنون شاهد بازخورد موثر و مثبتی در این حوزه نبوده‌ایم. وی تاکید می‌کند: همواره مشکلات و معضلات بازرگانان در حوزه صادرات به تمام مسئولان و NGOها گفته شده؛ اما تا به امروز هیچ قدمی برداشته نشده است. به‎عنوان مثال هر ساله در زمان اوج صادرات با مشکل کمبود واگن روبه‎رو هستیم و از طرفی مشاهده می‎کنیم که واگن‎هایی با قیمت آزاد در بازار عرضه می‎شوند که این امر معنا و مفهوم خوبی ندارد.
فیصل می‌افزاید: متاسفانه تدابیر خوبی در حوزه نظارت بر صادرات کالا انجام نمی‌شود و صادرکنندگان با مشکلات عدیده‌ای در این زمینه مواجه هستند. به‎عنوان مثال بسیاری از بازرگانان که به کشور ازبکستان صادرات دارند، کالایشان سرقت می‌شود که این امر علاوه بر اینکه به صادرکننده آسیب مالی می‌رساند، هدف و رغبت وی را برای صادرات از بین می‌برد.
این صادرکننده با اشاره به اینکه بوروکراسی‌های اداری دست و پا گیر است و اختلالاتی را در حوزه تجارت ایجاد می‌کند، می‌گوید: بنده پیشنهادی مبنی بر اینکه کمیته ای متشکل از قوه قضائیه، اطلاعات و بازرگانی ایجاد شود تا با موضوعاتی که در حوزه صادرات وجود دارد به صورت سلیقه ای برخورد نشود، ارائه کردم. وی یادآور می‌شود: در برخی مواقع شاهد هستیم که کارشناس مربوطه که برای ارزیابی و یا نظارت به یک واحد تجاری مراجعه می‌کند به صورت غیرکارشناسی و سلیقه‌ای برخورد می‌کند که این امر مشکلاتی را برای صادرکننده و تولیدکننده به همراه می‌آورد.
فیصل با بیان اینکه یکی از مسائلی که صادرکنندگان
با آن درگیر هستند، امور گمرکی و به ویژه ترخیص کالاست، خواستار برطرف شدن مشکلات گمرگی می‌شود و خاطرنشان می‌کند: یکی از عوامل مشوق تولید داخلی، تسهیل جریان‌های صادرات است و در این راستا امیدواریم با حمایت مسئولان استان و حذف قوانین باز دارنده و کاهش اختیارات بعضی دستگاه‌ها شاهد بهبود شرایط صادرات و اقتصاد استان باشیم.

وعده حمایت جدی مجلس
از صادرکنندگان
pic5
حجت الاسلام محمد رجایی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی می‌گوید: یکی از مباحث مطرح شده دراقتصاد مقاومتی، توسعه صادرات است که مجلس نیز در سنوات گذشته تلاش داشته تا با تکیه بر استراتژی‌های عملی، توسعه صادرات را اجرایی کند.
وی می‌افزاید: کیفت محصولات و قیمت مناسب از مسائل مهم در توسعه صادرات بوده که باید مورد توجه قرار گیرد، در حقیقت باید کیفیت محصولات به‌گونه‌ای باشد که هم برای کشور اعتبارآفرین بوده و هم ضمن افزایش کیفیت، افزایش بهره‌وری را نیز در بر داشته باشد.
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی با تاکید بر اینکه راه نجات ما در حوزه اقتصاد، توسعه صادرات است، خاطرنشان می‌کند: صادرات بعد مهمی از اقتصاد بوده که توسعه آن سبب توسعه اقتصاد نیز می‌شود، چرا که پویایی در این بخش به گسترش اشتغال‌زایی می‌انجامد.
رجایی می‌گوید: اگر بنا داشته باشیم، بیکاری و معضلات اقتصادی را برطرف کنیم، باید توان توسعه صادرات به ویژه رقابت با بازارهای جهانی را داشته باشیم. وی تاکید می‌کند: توسعه صادرات نیازمند توجه به بازارها و مناطق ویژه اقتصادی بوده، چرا که چنین فرصت‌هایی سبب تحقق اهداف اقتصادی می‌شود.
نماینده مردم گناباد در مجلس شورای اسلامی تاکید می‌کند: مجلس درسنوات گذشته طرح‌های متعددی در حمایت از صادرکنندگان و فعالان این حوزه داشته و به طور قاطع حمایت خود را از صادرکنندگان اعلام می‌کند.
رجایی در ارتباط با صادرات استان خراسان رضوی و مشکلات موجود در حوزه حمل و نقل ریلی این استان ظهار می‌کند: استان خراسان رضوی به عنوان شاه‌راه ارتباط ریلی آسیای میانه به اروپا و خلیج‌فارس به شمار می‌رود و قطعا توسعه حمل و نقل ریلی، موتور محرک اقتصادی در سطح کشور و استان خواهد بود. وی تصریح می‌کند: با توجه به اینکه اصلی‌ترین بخش صادرات استان از طریق حمل و نقل ریلی انجام می‌شود و سهولت صادرات از این طریق به اقتصاد استان کمک می‌کند برطرف شدن مشکل کمبود واگن‌های صادراتی را پیگیری می‌کنیم.