حمایت اسلامگرایان از سیاستمدار سکولار

محمدحسین باقی: صدها نفر از مردان و زنان در خارج از دفاتر حزب اسلامگرای تونس تجمع کرده بودند، می‌خواندند و شادی می‌کردند و پرچم سرخ و سفید تونس را به اهتزار درمی‌آوردند. گویی در انتخابات پیروز شده‌اند. اما قضیه چیست؟ در واقع، اسلامگرایان در انتخابات پارلمانی ماه گذشته شکست را در آغوش کشیدند. اما در جهان از هم گسسته عرب که غرق در بحران و درگیری است، این دموکراسی نوپا و جوان تحولی مثبت را از سر گذراند: انتخاباتی پاکیزه، مسالمت‌آمیز و آرام را تجربه کرد. در دوره‌ای که لیبی در جنگ داخلی غوطه می‌خورد، پیکر مصر از ضربات کودتا نحیف شده و سوریه به تلی از خاک تبدیل شده اما اخبار خوبی از تونس می‌رسد. تونسی‌ها دیروز پای صندوق‌های رای رفتند تا نامزد مطلوب خود در انتخابات ریاست‌جمهوری را برگزینند و یک‌بار دیگر به همتایان عرب خویش نشان دهند که می‌توان گذار به دموکراسی را بدون درغلتیدن به جنگ داخلی طی کرد. تونسی‌ها دیروز یکشنبه به پای صندوق‌های رای رفتند تا در رقابت‌های سخت ریاست‌جمهوری به نامزد مورد علاقه خود رای دهند. این رقابتی خواهد بود میان دو گروه: «حامیان قدرت مطلقه» که دهه‌ها بر مسند قدرت بودند و «نسل جدیدی از سیاستمداران» که پس از انقلاب ۲۰۱۱ روی کار آمدند و به‌عنوان فرزندان انقلاب نامیده می‌شوند. رای‌گیری ‌در ساعت ۸ به وقت محلی تونس آغاز شد و حوزه‌های رای‌گیری ‌در ساعت ۶ عصر دیروز بسته شد. بیش از ۴۵۰۰ جایگاه رای‌گیری ‌برای جمع‌آوری آرای ۲/۵ میلیون تونسی واجد شرایط مهیا شده بود. این انتخابات به‌عنوان «اولین انتخابات آزاد و عادلانه تونس» از زمان استقلال این کشور از فرانسه در سال ۱۹۵۶ نام گرفته است. در این انتخابات اولین باری است که یک رئیس‌جمهور قدرت را به شکلی مسالمت‌آمیز به دیگری واگذار می‌کند. این کشور تاکنون فقط دو رئیس‌جمهور داشته است: «حبیب بورقیبه» به‌عنوان پایه‌گذار این کشور و «زین‌العابدین بن‌علی» که در کودتای بدون خونریزی سال ۱۹۸۷ او را از قدرت خلع و خود جانشین بورقیبه شد. از زمان سرنگونی بن‌علی، «منصف مرزوقی» به‌عنوان رهبر موقت برگزیده شد. «باجی قائد اسبسی» که ۸۷ ساله و چهره‌ای سکولار است پس از پیروزی پارلمانی حزبش «نداء تونس» در ماه گذشته، ظاهرا پیشگام است. گفته می‌شود رقیب اصلی او مرزوقی است. به گزارش واشنگتن پست اگرچه برخی می‌گویند او فردی میانه رو است اما اسلامگرایان نسبت به حضور اسبسی هشدار داده‌اند. «رضوان مسمودی» کنشگر مسلمان تونسی- آمریکایی و حامی غنوشی می‌گوید: «می‌ترسم اگر اسبسی پیروز شود، بازی تمام شود. پیروزی او یعنی حامیان رژیم کهن کنترل همه چیز را به دست بگیرند.»

ظهور النهضه در سپهر سیاست

تونس کشوری عمدتا مسلمان است اما طی چند دهه حکومت اقتدارگرا در این کشور به اجبار کشور را به سوی سکولار شدن سوق داد. پلیس مخفی در این کشور مردانی که به مسجد می‌رفتند را دستگیر کرده و مورد آزار قرار می‌داد؛ دانشجویان زن از پوشیدن حجاب ممنوع بودند؛ حجابی که بورقیبه آن را «پوشش نفرت‌آور» می‌نامید. بسیاری از محدودیت‌ها اکنون برداشته شده است. بسیاری از اسلامگرایان روزگاری از رسیدن به قدرت ناامید شده بودند اما ناامیدی را در غنوشی راه نبود. «مسمودی» سخنان غنوشی در سال ۲۰۰۵ - ۲۰۰۴ را به‌خاطر می‌آورد که می‌گفت: «دور نخواهد بود روزی که انقلاب در تونس شعله کشد.» او با وجود سال‌ها تبعید در لندن اما همچنان حزب متبوع خود «النهضه» را سر پا نگه داشت. وقتی در سال ۲۰۱۱ بن‌علی ساقط شد، غنوشی به کشور بازگشت و جریان اسلامگرایی با او جان تازه‌ای گرفت و به تدریج حضور خود در قدرت را تثبیت کرد.

گذار به دموکراسی

وجه ممیزه النهضه با سایر احزاب اسلامگرا در این بود که به جای اصرار بر باقی ماندن در قدرت، وقتی شرایط را نامساعد دید از قدرت کنار کشید تا روند دموکراتیزاسیون در این کشور از ریل اعتدال خارج نشود. او توانست حزب خود را تا حدودی بازسازی کند. اگرچه الغنوشی در انتخابات پارلمانی ماه گذشته پذیرای شکست شد؛ اما قاعده بازی دموکراسی را بر هم نزد و اقبال این حزب در قدرت افول نکرد. چنین بود که بخت با غنوشی و حزبش یار بود و در انتخابات ریاست‌جمهوری دیروز هم منصف مرزوقی به‌عنوان نامزد النهضه وارد گود رقابت‌ها شد. باری، حدود ۲۷ نامزد در این انتخابات شرکت دارند؛ انتخاباتی که می‌تواند مسیر گذار به دموکراسی را هموارتر کند. این واقعیت که حدود ۲۷ رقیب حضور دارند باعث می‌شود که آرا میان آنها سرشکن شود و پیروزی قاطع به دست نیاید. برخی ناظران پیش‌بینی می‌کنند که رایی بالاتر از ۵۰ درصد برای کسب پیروزی مورد نیاز است. به گزارش الجزیره، دست‌کم ۸۰ هزار نیروی امنیتی در تمام کشور امنیت انتخابات را تامین می‌کردند که در این میان ۲۲ هزار ناظر هم حضور داشتند که ۶۰۰ نفر از آنها خارجی بودند. این تعداد در حال رصد کردن انتخابات بودند. با این پیش‌بینی که هیچ نامزدی اکثریت مطلق را به دست نخواهد آورد- و دو نامزد اول در برابر هم قرار خواهند گرفت- انتخابات دور دوم در ۲۸ دسامبر برگزار خواهد شد. «محمد صالح بن عیسی»، استاد حقوق عمومی در دانشگاه علوم اجتماعی، سیاسی و حقوقی تونس به الجزیره می‌گوید تمام شاخص‌ها نشان می‌دهد که انتخابات به دور دوم خواهد رفت. او می‌گوید: «به نظر می‌رسد باجی قائد اسبسی و منصف مرزوقی به ترتیب نفرات اول و دوم در دور اول انتخابات ریاست‌جمهوری خواهند شد.» او می‌افزاید: «این احتمال برای نامزد جبهه مردمی یعنی «حما حمامی» هم هست که به دور دوم برسد. این احتمالی ضعیف است اما ممکن است او جایگاه دوم را به دست آورد و این ممکن است یکی از شگفتی‌های دور اول باشد.»

صف‌آرایی حامیان رژیم کهن

اسبسی یکی از بازماندگان رژیم کهن است که در دوران حبیب بورقیبه به‌عنوان وزیر کشور، دفاع و خارجه خدمت می‌کرد. او سپس در دوران بن علی رئیس پارلمان شد که باعث شد منتقدان او را متهم کنند که به دنبال احیای رژیم کهن است. «بن عیسی» می‌گوید: «او از حمایت گسترده چپگرایان و طرفداران اتحادیه‌ها برخوردار است. او همچنین از حمایت نخبگان کهن این کشور و کسانی که خواهان بازگشت نظم هستند هم برخوردار است.» مرزوقی اما بر حامیان حزب اسلامگرای «النهضه» اتکا دارد. سایر نامزدها عبارتند از: «مصطفی بن جعفر» رئیس مجلس موسسان و تاجر ثروتمند و «اسلیم ریاحی» رئیس تیم فوتبال «Club Africain» که حزب اتحادیه میهن پرستان آزاد را رهبری می‌کند. به گزارش الجزیره، از ریاحی به‌عنوان «برلوسکنی تونس» یاد می‌شود. او زمانی در صدر رسانه‌ها قرار گرفت که ریاست تیم فوتبال را به دست گرفت. در همین ارتباط او ۶۰ میلیون دینار تونس (برابر با ۳۳ میلیون دلار آمریکا) صرف این باشگاه برای وارد کردن مدیریت اروپایی کرد. او علاوه بر این تیم، صاحب شبکه تلویزیونی «التونسیه» هم هست. شایعاتی که پیرامون او وجود دارد می‌گوید او دارای میلیون‌ها دلار سرمایه است. او در اقدامی پوپولیستی به خانه تک تک شهروندانی رفت که در حومه تونس زندگی می‌کنند. او در دیدار با شهروندان فقیر این مناطق می‌گفت: «شما اولویت اصلی من خواهید بود.» تلاش او برای گسترش نفوذ خود بر سیاست از طریق پول باعث شده که بسیاری در تونس او را با برلوسکنی در ایتالیا مقایسه کنند و به او نام «برلوسکنی تونس» را بدهند.

«احمد العمرویی» گزارشگر الجزیره می‌نویسد که این انتخابات در کشوری برگزار می‌شود که میان دو جناح تقسیم شده است: سکولارها که از اسبسی حمایت می‌کنند و اسلامگرایان که مرزوقی را مورد حمایت قرار داده‌اند. درگیری میان این دو جناح موجب شکل‌گیری ‌گروه سومی شده که می‌گوید جز «کسالت» دموکراسی چیزی دیگر را تجربه نکرده‌اند و ترجیح می‌دهند در صحنه فعلی سیاسی مشارکت نکنند. نتیجه انتخابات قرار است امروز دوشنبه اعلام شود.