رویکرد احتمالی اوپک در نشست ۱۶۶

گروه نفت و پتروشیمی، نسیم علایی: در آستانه برگزاری نشست ۱۶۶ اوپک، روز گذشته بهای نفت دوباره ریزش کرد؛ به‌طوری‌که نفت خام آمریکا دوباره به کف ۴ ساله خود رسید. مهم‌ترین عامل افت قیمت نفت در روز گذشته را باید در اظهارات وزیر نفت عربستان جست‌و‌جو کرد که تفکر عدم کاهش سطح تولید اوپک در نشست امروز این سازمان را تقویت کرده است. تحلیلگران برای نتایج نشست امروز دو سناریو تعریف می‌کنند: اول کاهش سطح تولید ۳۰ میلیون بشکه‌ای اوپک و دیگری تغییر سهمیه تولید کشورهای عضو و کاهش مازاد تولید کشورهایی که اضافه بر سهمیه خود تولید می‌کنند. در این بین کارشناسان بر این باورند که احتمال کاهش سطح تولید اوپک به اندازه قابل‌توجهی چندان محتمل نیست؛ اما کشورهای عضو به سه کشور عربستان، امارات و کویت که اضافه بر سهمیه نفت تولید می‌کنند برای کاهش سطح تولید خود فشار خواهند آورد.

در این بین در حالی که بازار حدس و گمان برای عملکرد اوپک داغ است به سراغ یکی از با سابقه‌ترین مردان اوپک در ایران رفته‌ایم و نتایج حاصل از این نشست را از زبان وی شنیدیم. دکتر فریدون برکشلی، نماینده اسبق ایران در اوپک که در ۵۶ نشست از ۱۶۵ نشستی که تا‌کنون برگزار شده، شرکت داشته معتقد است هر‌چند که آخرین دور مذاکرات ایران و غرب به نتیجه کامل نرسیده و تولید کشور طی چند سال اخیر افت کرده است، اما به‌طور سنتی ایران هنوز کشوری اثر‌گذار در اوپک است و همچنان کشوری است که در برابر عربستان می‌ایستد.

مدیر اسبق امور اوپک در وزارت نفت با بیان اینکه به احتمال فراوان، خروجی نشست ۱۶۶ به بهبود وضعیت بازار منجر خواهد شد، گفت: مساله مهم در کاهش ظرفیت تولید متوجه این ابهام است که در صورت کاهش تولید، این کاهش مربوط به سهمیه‌های فعلی یا برچیدن تخلفات سهمیه‌ای است.

برکشلی در پاسخ به اینکه برای کاهش تولید چه اختلاف نظری میان اعضا وجود دارد گفت: عربستان برای کاهش ۵۰۰ هزار بشکه‌ای در جلسه حاضر شده است در حالی که سایر اعضای اوپک به‌ویژه ونزوئلا و ایران برای کاهش یک میلیون تا یک و نیم میلیون بشکه‌ای سطح تولید و صادرات اوپک تاکید دارند. عربستان با دارا بودن ۷۰۰ میلیارد دلار ذخایر ارزی با قیمت کنونی نفت می‌تواند تا ۵ سال با نفت ۷۰ دلاری ادامه راه دهد؛ اما این شرایط برای سایر کشورها مهیا نیست به ویژه ایران و روسیه که به هیچ عنوان از این مزیت برخوردار نیستند و در تلاشند با همکاری هم به سمت افزایش قیمت نفت حرکت کنند.

وی در‌باره تاثیر مذاکرات بر قدرت چانه‌زنی ایران در نشست ۱۶۶ افزود: ایران و عربستان همواره دو قدرت اصلی اوپک بوده‌اند و تمدید مذاکرات تاثیر چندانی بر کاهش قدرت ایران ندارد؛ چرا‌که میزان ذخایر، قدرت سیاسی و بین‌المللی و پارامترهای دیگر ایران را همواره به یکی از قدرت‌های اصلی اوپک تبدیل کرده است. ایران هم اکنون به لحاظ تولید در رتبه ششم قرار گرفته ولی همچنان قدرت مقابل عربستان بوده است، لذا نمی‌توان قدرت ایران را نزول یافته تلقی کرد.

وی در پاسخ به این پرسش که چرا عربستان به افزایش قیمت نفت علاقه‌ای ندارد و در اظهارات خود نیز از کاهش ظرفیت تولید اوپک نشانه‌ای نیست، اظهار کرد: عربستان به دنبال «تست» شیل اویل‌ها برای سنجش آستانه تحمل آن است؛ هنوز هم مشخص نیست که تولید شیل نفت‌ها در چه بازه قیمتی از صرفه اقتصادی برخوردار است بنابراین عربستان به دنبال ارزیابی این ابهام است.

دکتر فریدون برکشلی با بیان اینکه «سهمیه مصوب» همواره یکی از موضوعات داغ اوپک بوده است، گفت: با وجود تعیین سهمیه کشورهای عضو اما بارها شاهد آن بوده‌ایم که برخی کشورها این سهمیه‌ها را رعایت نکرده و بالاتر از تعهد خود نفت تولید می‌کنند که به دلیل اساسنامه این سازمان، امکان تنبیه وجود ندارد. تولید بیشتر از سهمیه هم در زمان رونق - برای افزایش درآمدهای نفتی- وجود داشته و هم در ایام رکود و کاهش قیمت نفت- به منظور افزایش سهم خود در بازار- خود‌نمایی کرده است.

وی با بیان اینکه هم اکنون بیش از ۶۰۰ هزار بشکه بیش از سهمیه توسط برخی اعضای اوپک روانه بازار می‌شود، گفت: در صورت پایبند بودن اعضا به میزان سهمیه خود و حذف عرضه مازاد در بازار توسط این اعضا، بازار با علائم مثبت روبه رو شده و می‌تواند فضای فیزیکی و روانی را به سود عدم کاهش قیمت نفت و افزایش بهای بشکه‌های سیاه در مرحله بعد سوق دهد.

برکشلی در پاسخ به این پرسش که آیا اعضا به همین توافق نیز خواهند رسید یا خیر، گفت: به نظر من امکان بازگشت به سهمیه‌های مصوب زیاد است، اما اینکه چه کشوری به چه میزانی و در چه نظامی متعهد به رعایت سهمیه شود سوالی است که پاسخش را تنها می‌توان پس از اجلاس وزارتی جست‌وجو کرد.

وی با اشاره به جلسه دو روز گذشته کشورهای روسیه، مکزیک، عربستان و ونزوئلا گفت: در این جلسه، موضوع کاهش تولید نفت کشورهای غیر عضو اوپک مورد بررسی قرار گرفت که روسیه و مکزیک کاهش تولید خود را غیر ممکن اعلام کردند و این جلسه ۴ جانبه به نتیجه نرسید. عربستان و سایر اعضای اوپک واهمه بسیاری از کاهش سهم خود در بازار دارند و روسیه را رقیب خطرناکی می‌دانند که به احتمال زیاد برنده این بازی خواهد شد. وی افزود: تجربه تاریخی نشان داده است که روس‌ها همواره از تصمیمات اوپک در هر مقطعی بهترین استفاده را برده و به نوعی اوپک را بازی داده‌اند. آنها همیشه روش مثبتی در پیش می‎گیرند و اما در عملکرد فقط به منافع خود می‌اندیشند و اهمیتی به اوپک نمی‌دهند به ویژه در این شرایط که با محدودیت درآمد مواجه شده و قصد دارند با افزایش قیمت نفت از سوی اوپکی‌ها، به وضعیت خود سامان ببخشند.

برکشلی که از ۱۶۵ جلسه اوپک در ۵۸ نشست آن حضور داشته است در تکمیل صحبت‌های خود گفت: اوپک بارها قیمت نفت را سامان داده است اما روس‌ها با غصب بازار آنها بیشترین سود را از آن خود کرده‌اند و این تجربه‌ها در این نشست می‌تواند کمک‌دهنده تصمیمات اعضا باشد؛ این کشور رسما اعلام کرده است که تولید خود را کاهش نخواهد داد بنابراین قصد دارد با افزایش قیمت نفت از سوی اعضای اوپک به افزایش درآمدهای خود بپردازد.

وی درباره سهمیه کشورهایی که با کاهش تولید مواجه شده بودند و اکنون خواهان بازپس‌گیری سهم خود هستند، گفت: کشورهای عراق، لیبی و ایران بنا به دلایل داخلی و تحریم‌ها با کاهش تولید مواجه شده و سهم خود را به‌صورت «وام» در اختیار سایر کشورها قرار داده‌اند که بیشتر این سهمیه بین چند کشور تقسیم شده است، این کشورها نیز باید این سهمیه‌ها را برگردانند، اما با توجه به وضعیت ایران و لیبی که همچنان با محدودیت تولید و فروش مواجه هستند باید دید چه مناسباتی به این سهمیه‌ها شکل می‌دهد.

وی با بیان اینکه هم اکنون بازار نیازمند علائم امیدوار‌کننده است، تصریح کرد: بازار نفت به نشست اوپک چشم دوخته است و اعضای این سازمان هم به خوبی می‌دانند در صورت اتخاذ هر تصمیمی و هر اظهار‌نظری بازار نفت تحریک می‌شود، بنابراین پیش‌بینی می‌کنم اعضای اوپک به سمت ترمیم قیمت حرکت کنند.

وی افزود: نشست سال ۱۹۸۶ اعضای اوپک بیشترین شباهت را به این روزها دارد که عربستان به یکباره تولید نفت خود را از ۳میلیون و ۶۰۰ هزار بشکه به ۵ میلیون بشکه افزیش داد تا قیمت‌ها سقوط کند؛ همچنین به دلیل جنگ عراق و ایران، هجمه‌های سیاسی علیه کشور به شدت آغاز شده بود و به اوپک هم سرایت کرد، به‌طوری که فشارهای سیاسی مانع دبیرکلی ایران در اوپک شد.