راز موفقیت امارات در بیابان‌گردی

گروه گردشگری: کویر و بیابان بخش قابل‌ملاحظه‌ای از طبیعت ایران را به خود اختصاص داده است. نواحی کویری و بیابانی که روزی به عنوان تهدیدی برای کشورهایی با جغرافیای شبیه ایران مطرح می‌شدند، در دهه‌های اخیر به فرصتی مهم برای توسعه توریسم تبدیل شده‌اند. صنعت اکوتوریسم در کویر امروزه به شکل فزاینده‌ای در ابعاد جهانی در حال توسعه است زیرا از یکسو خود را با نیازهای در حال رشد گردشگران مبنی بر ارزش‌های نمادین از قبیل تازگی، خطرپذیری، راحتی کمتر، خلأ و فضا، آرامش و سکون، احساس، نیاز به تجربه، بدویت و بازگشت به اصل وفق داده است و از سوی دیگر، به عنوان مناسب‌ترین مکانیزم توسعه پایدار برای مناطق کویری و بیابانی قلمداد می‌شود. در ایران از میان تمام منابع طبیعی موجود، اصلی‌ترین نمونه‌ای که به علت بکر بودن و کمیابی قابلیت رقابت در سطح جهانی با بازارهای معتبر را دارد، کویرها و بیابان‌ها هستند. از طرفی از آنجا که هرگز نمی‌توان این مناطق را به کلی ازبین برد یا برای اهداف کشاورزی به‌طور کامل آنها را بارور ساخت، می‌توان گفت توسعه اکوتوریسم در این نواحی می‌تواند راهی برای مقابله با تخریب اراضی مناسب و احیای فعالیت‌ها و استفاده از طبیعت به جای زدودن و حذف آنها است.

امتیازات ایران

به گزارش «دنیای اقتصاد»، در پژوهشی تطبیقی میان اکوتوریسم کویری ایران و امارات متحده عربی که توسط دکتر حیدر ابراهیم‌بای‌سلامی و منا غلامی انجام شده است، داده‌ها گویای آن است که میزان توجه به توسعه اکوتوریسم بیابانی در سیاست‌ها و برنامه‌های امارات مشهودتر از ایران است.

این تحقیق از این رو امارات را برای مقایسه با ایران در زمینه برنامه‌ها و فعالیت‌های توسعه گردشگری بیابانی انتخاب کرده است که این کشور یکی از کشورهای فعال در اکوتوریسم بیابانی است و در گزارش‌های موجود از عمده‌ترین مقاصد گردشگری کویر و بهترین تورهای جهان در این زمینه، از مقاصدی همچون هند، امارات، استرالیا، آمریکا، مصر، آفریقای جنوبی، عربستان، قطر، عمان و چین نام برده و در این میان از تورهای کویرگردی و سافاری‌های دبی و ابوظبی در امارات به عنوان یکی از بهترین و جذاب‌ترین تورهای گردشگری کویری و بیابانی در جهان یاد شده است.

حوزه مورد مطالعه این پژوهش پنج منطقه عمده کویری و بیابانی ایران شامل کویر مرکزی، کویر کوچک (مسیله)، کویر ریگ جن، کویرها و بیابان‌های اطراف طبس و یزد و کویر لوت هستند که با دو حوزه کویری و بیابانی عمده در کشور امارات متحده عربی، شامل نواحی کویری و بیابانی حومه شیخ‌نشین دبی و مناطق کویری و بیابانی حومه شیخ‌نشین ابوظبی مقایسه شده‌اند. نتایج مطالعات ژئومورفولوژیک نواحی کویری و بیابانی امارات نشان می‌دهد در این نواحی در امارات تنوع عوارض طبیعی کمتر است (جزئیات آن در جدول آمده) و همچنین آثار تاریخی بسیار کمتری در نواحی کویری کشور امارات وجود دارد. در بخش زیرساخت‌ها بررسی نواحی کویری و بیابانی ایران نشان می‌دهد که علاوه‌بر اقامتگاه‌های روستایی که به صورت شخصی اداره می‌شود (به‌عنوان مثال در روستاهای فرحزاد، مصر و گرمه در کویر مرکزی)، دو اقامتگاه کاروانسرایی (مرنجاب و قصر بهرام در کویر مسیله) و یک کمپ کویری (شهداد در کویر لوت) بارزترین امکانات اقامتگاهی هستند. در حالی که بررسی نواحی کویری و بیابانی امارات متحده عربی گویای این است که در این نواحی علاوه‌بر اقامتگاه‌های موجود در واحه‌ها، دو هتل مجهز در مناطق لیوا و المها و یک مهمانسرای مجهز در لیوا موجود است. علاوه‌بر این امارات متحده عربی در مناطق حوزه مطالعه سه ریزورت مجهز کویری المها و باب الشمس در نواحی کویری و بیابانی دبی و قصرالعرب در نواحی کویری و بیابانی ابوظبی دارد.

بازاریابی اینترنتی

در بخش بازاریابی گردشگری براساس نتایج این پژوهش در نواحی کویری با بررسی فعالیت‌های ایران در نمایشگاه‌های بین‌المللی و نیز تبلیغاتی که در راستای توسعه اکوتوریسم در نواحی بیابانی و کویری انجام شده است از یکسو و اهم فعالیت‌های بازاریابی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به‌طور عام و کمیته ملی طبیعت‌گردی به‌طور خاص بر اساس سیاست‌های سند ملی طبیعت‌گردی ایران می‌توان دریافت که با پتانسیل‌های موجود در مناطق کویری ایران، هنوز هم فعالیت‌های کافی براى شناسایى دقیق بیابان‌ها و کویرهای ایران و معرفى جاذبه‌هاى گردشگری آنها به عمل نیامده است؛ گرچه به گزارش «دنیای اقتصاد»، مسوولان سازمان میراث فرهنگی و گردشگری طی یک سال اخیر، رونق بخشیدن به اکوتوریسم کویری را در دستور کار خود قرار داده است و برای بوم‌گردی در این نواحی با بخش خصوصی همکاری می‌کند.

اما کشور امارات در بازاریابی و تبلیغات اکوتوریسم کویر در سال‌های اخیر فعال عمل کرده است. راه‌اندازی وب‌سایت‌های مختلف و ارائه پکیج‌های متنوع تورهای کویر و از همه مهم‌تر فعالیت‌های گسترده تبلیغاتی، تاثیر زیادی بر جذب اکوتوریست‌ها داشته است. تبلیغات مجازی یکی از روش‌های اصلی ترویج اکوتوریسم بیابانی در امارات است. شاهد این موضوع وجود وب‌سایت‌های متعددی است که جاذبه‌ها و برنامه‌های تورهای کویرگردی و سافاری‌های کویر در این کشور را تبلیغ می‌کنند.

این وب‌سایت‌ها اکثرا به زبان انگلیسی هستند و در سطحی وسیع به تبلیغ جاذبه‌های اکوتوریستی کویرها و بیابان‌های این کشور می‌پردازند.

توجه به ظرفیت تحمل محیط نکته مهم دیگری است که در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته است.

برای اینکه اکوتوریسم پایدار باشد، کشورها باید به دنبال تدوین استراتژی‌هایی برای کنترل تعداد گردشگران در مقاصد و مناطق اکوتوریستی باشند. این مساله در مورد کویرها و نواحی بیابانی به علت حساسیت و شکنندگی اکوسیستم‌های موجود در این مناطق اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. از آنجا که ایران هنوز بخش‌های دارای پتانسیل گردشگری بیابانی را به صورت سازماندهی‌شده به سایت اکوتوریستی تبدیل نکرده است، مدیریت اصولی نیز برای ورود و شناسایی ظرفیت این مناطق صورت نگرفته است.

تاکنون ظرفیت تحمل مناطق کویری ایران برای ورود گردشگر شناسایی نشده است تا بتوان بر اساس تاثیر احتمالی آنها بر اکوسیستم قانون خاصی برای تعداد گردشگران وضع کرد. اما در امارات متحده طبق برآورد کارشناسان رشد سالانه بازدیدکنندگان کویر و سافاری‌های کویر که از ۱۰۰هزار نفر در سال ۲۰۰۰ به ۸۰۰هزار نفر در سال ۲۰۱۰ رسید، آنها متوجه شدند که نواحی کویری ظرفیت تحمل این تراکم جمعیت را ندارد؛ بنابراین، نواحی مورد پیشنهاد برای حفاظت، سریعا در قانون اساسی امارات مورد توجه قرار گرفتند. در نهایت این پژوهش نتیجه می‌گیرد در برنامه‌های مبارزه با بیابان‌زایی در کشور امارات به توسعه اکوتوریسم در این نواحی توجه ویژه شده است؛ در حالی که در سیاست‌های بیابان‌زدایی ایران به اکوتوریسم توجه زیادی نشده است.