روایت آماری ازنمای کلی تئاتر ایران

گروه فرهنگ و هنر: سی‌وسومین جشنواره تئاتر فجر از نیمه گذشته است. جشنواره‌ای که در سکوت و خستگی در حال برگزاری است. جشنواره‌ای که حتی در سطح اطلاع‌رسانی عمومی نیز جای خالی‌ زیادی دارد. بسیاری از مردم اصلا نمی‌دانند که در قلب پایتخت مهم‌ترین جشنواره تئاتر کشور در حال برگزاری است. جشنواره‌ای که به آن بین‌المللی هم می‌گویند، صدایش از دیوار چند تماشاخانه فراتر نرفته است. امسال تئاتر فجر سکوت غمباری دارد. امسال می‌توان مرکز اصلی برگزاری جشنواره را بوستان هنرمندان دانست؛ جایی که با داشتن سه سالن نسبتا منسجم ایرانشهر و خانه‌هنرمندان میزبان جشنواره سی‌وسوم است. سرسنگی در این دوره از جشنواره ۵۰ درصد حفظ شأن ظاهری جشنواره را به دوش کشیده است و سعی کرده با امکاناتی که در اختیار مخاطبان قرار می‌دهد، آنها را از فضای مشوش این روزهای تئاتر کشور دور کند.

کاهش سالن‌ها، کاهش تماشاگرانسی و سومین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر امسال با سالن‌های مجموعه‌های نمایشی مانند تماشاخانه ایرانشهر و خانه هنرمندان «استاد ناظرزاده کرمانی، استاد سمندریان و سالن انتظامی»؛ مجموعه تئاترشهر «سالن اصلی و چهارسو»، تالار «حافظ»، سالن «مهر» حوزه هنری، تماشاخانه خصوصی و تازه تاسیس «باران»، «تالار هنر» و تماشاخانه «سنگلج» به همراه تماشاخانه «واحه» که تنها میزبان یک نمایش بود؛ کار خود را آغاز کرد. گرچه تعداد سالن‌های درگیر در جشنواره سی‌وسوم نسبت به سال قبل کاهش داشت اما این اتفاق به‌دلیل آغاز بازسازی مجموعه تئاترشهر رخ داد که عملا سه سالن جشنواره را از دسترس دبیرخانه خارج کرد؛ رقمی که در جشنواره سی‌ویکم به

۱۴ سالن نیز می‌رسید. اما به هر حال مسائل دوره سی و سوم تنها به سالن‌ها محدود نشد و در ادامه مشکلات دیگری به میان آمد.

تناقض در ارقام اعلام شده

در این دوره ۱۰ سالن نمایشی پایتخت در برگزاری جشنواره تئاتر فجر سهیم شدند که به این ترتیب سالن‌های استاد ناظرزاده کرمانی با تعداد ۲۲۰ نفر، استاد سمندریان با ۹۴ نفر، سالن انتظامی خانه هنرمندان با حدود ۵۰ نفر، سالن اصلی مجموعه تئاترشهر با گنجایش ۵۷۹ نفر، سالن چهارسو با ۱۲۲ نفر، تالار حافظ با ۲۰۰ نفر یک سویه و ۴۰۰ نفر درصورت چیدمان سه سویه، سالن نمایش مهر حوزه هنری با ۱۳۰ صندلی، تالار هنر با ظرفیت ۲۵۰ نفر، تماشاخانه سنگلج با ۱۷۵ نفر (همکف) و تماشاخانه خصوصی باران با ۱۲۵ نفر گنجایش که در بیشترین تعداد ۱۷۰ علاقه‌مند به تئاتر را میزبانی کرد؛ بار تماشاگران این رویداد را بر دوش کشیدند. محاسبه مجموع این صندلی‌ها البته با در نظر گرفتن اندک درصدی خطا به‌دلیل آمار غیرموثق موجود رقم ۱۹۴۵ صندلی در یک نوبت اجرا و با در نظر گرفتن تعداد تماشاگران خارج از ظرفیت عدد تقریبی ۲۰۰۰ تا ۲۲۰۰ نفر را نشان می‌دهد.

۱۰۰۰ بلیت سرگردان فقط در دو روز

البته در این میان توجه به بعضی نکات ضروری است. نخست اینکه نمایش‌ خارجی بخش بین‌الملل جشنواره که روز دوم در سالن اصلی مجموعه تئاتر شهر به صحنه رفت به‌دلیل وجود اشکال اساسی - فقدان بالانویس و ترجمه برای مخاطب ایرانی- به هیچ وجه موفق نشد ظرفیت سالن را به‌طور کامل حفظ کند. نکته دیگر آنکه روز اول جشنواره بدون بعضی سالن‌های میزبان یعنی تالارهای نمایشی «سنگلج»، «هنر»، «ناظرزاده کرمانی» و «باران» آغاز شد که به این ترتیب ۷۷۰ صندلی یا به اضافه بلیت‌های خارج از ظرفیت حدود ۸۰۰ نفر از رقم ابتدایی اعلام شده کسر می‌شود. باتوجه به این نکته که آمار تعداد تماشاگران جشنواره معمولا براساس تعداد بلیت‌های صادره محاسبه و اعلام می‌شود. شائبه‌ای جدی وجود دارد که رقمی نزدیک به هزار بلیت خارج از ظرفیت صادر و فروخته شده است. البته بلیت‌های میهمان قطعا بخش زیادی از این رقم را به خود اختصاص می‌دهند.

چنانچه بر افرادی که تحرک‌های موجود در جشنواره تئاتر فجر را کنجکاوانه دنبال می‌کنند، پوشیده نیست هر سال تعداد زیادی کارت‌ vip و بلیت میهمان سهم افرادی می‌شود که نسبت چندانی با هنرهای نمایشی ندارند. تجربه نشان داده بعضا نمایندگان ارگان‌هایی که در طول سال از سالن‌های نمایشی فاصله می‌گیرند در روزهای برگزاری جشنواره مشتاقانه پی‌گیر تماشای آثار هستند..

جشنواره تئاتر فجر چه تعداد مخاطب دارد؟

جشنواره تئاتر فجر در گام سی و سوم روزانه موفق به جذب چه تعداد تماشاگر می‌شود؟ آیا مسوولان معاونت امور هنری و اداره کل هنرهای نمایشی در دوره جدید موفق شدند فضایی متفاوت نسبت به گذشته بر این رویداد حاکم کنند؟ سوالی که پاسخ به آن در مقایسه آمار تماشاگران هر روزه جشنواره (۲۰۰۰ نفر اعلام شده توسط ستاد خبری) با جمعیت بیش از ۱۲.۵ میلیون نفری پایتخت در طول روز نشان می‌دهد مهمترین رویداد تئاتری کشور که عنوان بین‌المللی را نیز یدک می‌کشد برای عده‌ای‌ معدود در جریان است. این محاسبه ساده نشان می‌دهد میزان استقبال از جشنواره تئاتر فجر در طول روز حتی به نیم درصد جمعیت پایتخت نیز نمی‌رسد. نسبت رقم اعلام شده توسط ستاد خبری جشنواره در مقایسه با جمعیت پایتخت در طول روز عددی معادل ۰۱۶/۰ را نشان می‌دهد. رویدادی که با گذشت نیمی از زمان برگزاری ضعف آن در تبلیغ و جذب تماشاگر به شدت نمایان است و اگر از پیاده‌روی مقابل چهار راه ولیعصر(عج) و از روبه‌روی مجموعه تئاتر شهر تهران عبور کنید متوجه هیچ اتفاق هنری مهمی نمی‌شوید؛ چراکه حتی در فاصله ۲۰۰ متری‌ از رویدادگاه اصلی نشانی از یک اتفاق مهم بین‌المللی حتی در پیاده‌روهای مجاور وجود ندارد. استان‌های کشور هم - جز چند گروه نمایشی- قبلا به‌دلیل کمبود بودجه از همراهی با این رویداد محروم شدند. به راستی سی و سومین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر چه گروه اجتماعی و چه تعداد از پایتخت نشینان را هدف گرفته است؟ جشنواره تئاتر فجر در گام سی و سوم به‌رغم تغییرات اتفاق افتاده در مدیریت فرهنگی کشور تفاوت چندانی با سال گذشته و دوره سی و دوم که در پایان راه دولت‌ دهم برگزار شد، ندارد. حتی بررسی رخدادهای اتفاق افتاده پیش و پس از جشنواره روندی نزولی نسبت به قبل را نشان می‌دهد. حرکت نزولی که هیچ برنامه‌ای برای جلوگیری از آن طی ۱۷ ماه گذشته وجود نداشته است.