سال سیاه برای طلای سیاه

گروه نفت و پتروشیمی، نسیم علایی: درحالی آخرین روز کاری سال به پایان می‌رسد که نفت در بازارهای جهانی در کمترین قیمت ظرف ۶ سال گذشته معامله می‌شود. روز گذشته تا لحظه تنظیم این گزارش (ساعت ۱۴ به وقت تهران)، بهای نفت خام آمریکا با ۳/ ۱ دلار کاهش به ۱٦/ ۴۲ دلار در هر بشکه رسید. نفت برنت نیز در مسیر کاهشی قرار دارد و با افت ۵۵ سنتی در هر بشکه، ۹۷/ ۵۲ دلار معامله شد. در عین حال بر اساس آخرین به روز‌رسانی سایت رسمی اوپک، بهای نفتی این سازمان روز سه‌شنبه با ۷۰ سنت کاهش به ۷۷/ ۴۸ دلار رسیده است. نفت طی دو هفته اخیر بیش از ۱۵ درصد کاهش قیمت داشته است. این در حالی است که از ژانویه سال جاری روند صعودی به خود گرفته بود. برخی کارشناسان بر این باور بودند که قیمت‌های معامله شده در ژانویه کف قیمتی نفت خام آمریکا است اما طی دو هفته اخیر با شروع دوباره روند کاهشی، قیمت نفت کف ۶ ساله خود را شکست. مهم‌ترین‌ دلایل شروع دوباره افت نفت، نگرانی از افزایش عرضه نفت خام آمریکا و لیبی، نگرانی از پرشدن ذخایر نفتی جهان، تقویت احتمال توافق ایران و غرب و افزایش ارزش دلار و رسیدن آن به بیشترین مقدار ظرف ۱۲ سال اخیر عنوان می‌شود. بر این اساس طی یک سال گذشته نفت خام آمریکا حدود ۵۸ درصد از ارزش خود را از دست داده و برنت نیز بیش از ۵۱ درصد افت قیمتی داشته است.سالی که گذشت سالی پر از اتفاق برای نفت بود به‌طوری‌که این کالای استراتژیک در این سال با افت و خیز زیادی همراه شد که نهایتا افت سالانه تاریخی را رقم زد. سال گذشته برای نفت را می‌توان به ۴ دوره تقسیم کرد. یکی از اول سال تا پایان خرداد که نفت صعودی بود. دوم، از اول تابستان تا ۸ بهمن ماه یعنی زمانی که نزول نفت بعد از یک دوره ۷ ماهه متوقف شد به اولین کف قیمتی خود، یعنی ۴۴ دلار رسید. دوره سوم از ۸ بهمن تا ۱۳ اسفند که نفت روند صعودی گرفت و دوره پایانی همین دو هفته اخیر است که باز کاهشی شده و به کف قیمتی ۶ سال اخیر رسیده است.

دوره اول: صعود در میان بحران‌های ژئوپلیتیک

آغاز سال ۹۳ با افزایش بحران‌های ژئوپلیتیک همراه بود. از سویی گروه تروریستی داعش در عراق ظهور کرد که بسیاری از فعالان احتمال می‌دادند به تاسیسات نفتی این کشور حمله کرده و عرضه نفت عراق با اخلال همراه شود. از سوی دیگر تنش روسیه و غرب بر سر مسائل اوکراین به اوج خود رسید که گمانه وقوع جنگ بین آمریکا و روسیه را تقویت کرد. روسیه و عراق جزو بزرگ‌ترین صادر‌کنندگان نفت در جهان به حساب می‌آیند و احتمال وقوع بحران در این کشورها رشد قیمت نفت را به دنبال داشت و نفت خام آمریکا را از ۹۷/ ۹۹ دلار در هربشکه در پایان خرداد ماه به حدود ۱۰۸ دلار رساند.

دوره دوم: هفت ماه نزول پیاپی

اولین روزهای تابستان سال ۹۳ با شروع روند کاهشی قیمت نفت همراه شد.

در واقع کاهش تنش‌های ژئوپلیتیک شروعی بود برای افت بهای طلای سیاه؛ چراکه فعالان بازار نفت به این نتیجه رسیدند که جنگی بین غرب و روسیه در‌نمی‌گیرد و داعش به تاسیسات نفتی عراق دسترسی ندارد. با بی‌تاثیر شدن مسائل ژئوپلیتیک، این عوامل بنیادین بودند که نقش تعیین‌کننده‌ای در بازار نفت ایفا کردند. عوامل بنیادین در آن روزها به معنای افت تقاضا، به دلیل رکود در اروپا و ژاپن و افزایش عرضه به دلیل افزایش تولید نفت آمریکا و لیبی بود که مازاد عرضه در بازار نفت را رقم زد. تداوم روند کاهشی قیمت نفت این گمانه که اوپک دست به کار خواهد شد و از افت بیشتر قیمت‌ها جلوگیری خواهد کرد را تقویت کرد اما با مخالفت عربستان، امارات، کویت و قطر با کاهش سقف تولید اوپک، قیمت نفت با سرعت بیشتری کاهش یافت به‌طوری‌که نفت که طی ۵ ماه یعنی از اول تابستان تا ۷ آذر؛ (زمان برگزاری نشست اوپک) حدود ۳۴ درصد افت قیمتی را تجربه کرده بود از آن زمان تا ۸ بهمن نیز افت ۴۰ درصدی را تجربه کرد. در پایان قیمت‎ها به کف رسید یعنی نفت خام آمریکا حدود ۴۴ دلار و نفت برنت نزدیک به ۴۵ دلار در هر بشکه معامله شد.

دوره سوم: صعود موقتی نفت

در دوره سوم نفت در پی آمار کاهشی تعداد دکل‌های حفاری آمریکا و نگرانی از کاهش عرضه، صعودی شد. در واقع تداوم افت قیمت‌ها و رسیدن آنها به کف ۴۴ دلاری موجب کاهش سرمایه‌گذاری‌ در میادین نفتی شد، همچنین کاهش تعداد دکل‌های حفاری آمریکا که باعث رسیدن آن به کمترین تعداد از سال ۲۰۱۱ شد نگرانی از کاهش عرضه در آینده را به دنبال داشت. با تغییر مسیر روند قیمت نفت برخی کارشناسان بر این باور بودند که نفت به قیمت‌ کف رسیده و دیگر شاهد افت آن نخواهیم بود. در این دوران افزایش خطرهای ژئوپلیتیک در کشورهای نفت‌خیزی چون لیبی، عراق و نیجریه به افزایش قیمت‌ها به‌خصوص قیمت نفت برنت کمک کرد. در پایان این دوره نفت خام آمریکا به سقف مقاومتی ۵۲ دلار و نفت برنت به ٦۲ دلار رسید.

دوره چهارم: پایان تلخ بازار نفت

آمار افزایشی موجودی نفت آمریکا از تداوم روند افزایشی قیمت نفت جلوگیری کرد و افت قیمت نفت در روزهای پایانی سال را رقم زد. در این میان افزایش ارزش دلار به کاهش قیمت نفت کمک کرد، از طرفی برخی منابع اعلام کردند که کاهش تعداد دکل‌های حفاری آمریکا بر عرضه نفت آمریکا تاثیری نداشته و همچنان شاهد تداوم روند افزایشی عرضه نفت خواهیم بود. بر همین اساس شاهد افت ۱۵ درصدی قیمت‌ها بودیم.

سال پیش رو

بر اساس آخرین گزارش اداره اطلاعات انرژی آمریکا، قیمت نفت حداقل تا پایان خرداد ۹۴ نزولی خواهد بود، اما بعد از آن از سرعت رشد تولیدات نفت آمریکا کاسته شده و قیمت‌ها با شیب ملایمی صعودی خواهد شد. برخی منابع کف بعدی قیمت را ۳۷ دلار برآورد کرده‌اند. این در حالی است که در صورت توافق ایران و غرب باید منتظر سقوط قیمت نفت باشیم.بر اساس گزارش EIA قیمت نفت در سه ماه اول سال ۴٦ دلار، در سه ماه دوم ۵۲ دلار، در سه ماه سوم حدود ٦۱ دلار و در سه ماه چهارم سال ٦٦ دلار خواهد بود. در واقع میانگین قیمت نفت در سال ۱۳۹۴ حدود ۵٦ دلار برآورد می‌شود.