استراتژی نفتی ایـران در عصر پساتحریم

گروه نفت و پتروشیمی، نسیم علایی: به نظر می‌رسد اعضای اوپک کمتر از قبل به نگه داشتن سقف تولید ۳۰ میلیون بشکه‌ای تولید این سازمان اصرار دارند؛ چراکه روز پیش وزیر نفت کشورمان بدون نام بردن از کشور خاصی اعلام کرد که موافقان این سیاست از ۸ کشور به ۱۰ کشور رسیده‌اند.

در نخستین نشست خبری وزیر نفت تشریح شد

برنامه نفت ایران در پسا تحریم

به گزارش «دنیای اقتصاد»، روز گذشته وزیر نفت با حضور در بین خبرنگاران، به تشریح برخی سیاست‌های خود در حوزه نفت و گاز پرداخت و به برخی سوالات پاسخ داد. این اولین نشست خبری بیژن زنگنه طی ۲۰ ماهی است که سکان وزارتخانه نفت را به دست گرفته است. وی علاوه بر اینکه به تبیین سیاست‌های وزارت نفت در حوزه‌های مختلف در داخل کشور پرداخت؛ برخی سیاست‌های کشورمان در نشست پیشین و نشست آتی اوپک در پنجم ژوئن را تشریح کرد.

مهم‌ترین‌ بخش سخنان وزیر در سیاست خارجی مربوط به تغییر نگرش برخی اعضای این سازمان می‌شد؛ چراکه نشست پیشین اوپک به صحنه تقابل دو گروه از اعضای این سازمان تبدیل شده بود. در یک جناح عربستان با سه کشور کویت، امارات و قطر قرار داشت و در سوی دیگر ایران به همراه ۷ عضو دیگر این سازمان بودند. عربستان و هم‌پیمانانش معتقد به تثبیت سقف ۳۰ میلیون بشکه‌ای تولید اوپک بودند؛ در حالی‌که گروه مقابل بر این باور بودند که برای افزایش قیمت نفت و به تعادل رسیدن بازار اوپک باید حداقل ۵/ ۱ میلیون بشکه از تولید نفت خود بکاهد. حال بعد از گذشت حدود ۵ ماه و بالا نرفتن قیمت‌ها و کم نشدن تولید نفت شیل به گفته وزیر نفت برخی از اعضای این گروه که مخالف کاهش تولید اوپک بودند، تغییر رویکرد داده‌اند.

زنگنه با بیان اینکه هم‌اکنون بیش از ١٠ کشور عضو سازمان کشورهای صادر کننده نفت در یک طرف قرار دارند، گفت: در اوپک اگر یک مخالف هم وجودداشته باشد، نمی‌توان تصمیم گرفت؛ چون اوپک نیاز به اجماع دارد. به گفته وی، اوپک اگرچه شبیه یک تعاونی اداره می‌شود و هر یک از اعضا تنها یک رای دارند اما میزان تولید، ظرفیت تولید و مازاد ظرفیت در قدرت رای هر کشور اثر گذار است.

وی در خصوص قیمت نفت در بازار گفت: کشورهایی که می‌خواستند قیمت نفت پایین بیاید و همه تلاش خود را برای ضربه زدن به ما کردند بیش از این در بازار کاری نمی‌توانند کنند و بازار کنونی ماحصل فعالیت این کشورها است. وزیر نفت در ادامه تاکید کرد بااین حال نمی‌توان اطمینان داشت که قیمت‌ها به کف رسیده و بیش از این کاهش نمی‌یابد.

زنگنه در خصوص رویکرد ایران بعد از لغو تحریم‌ها در اوپک گفت: ما رویکردمان همواره تعاملی است و دنیا جای تهاجم نیست؛ اوپک سازمانی است که همه تصمیم‌ها با رای یکسان همه اعضای این سازمان اجرا خواهد شد.

برنامه‌های وزارت نفت در پسا تحریم

وزیر نفت همان‌طور که طی یک ماه اخیر بارها اعلام کرده بود، همچنان به بازگشت میزان تولید نفت ایران ظرف چند ماه بعد از لغو تحریم‌ها به چند سال پیش یعنی دوران پیش از تحریم‌ها تاکید کرد. وی در پاسخ به منتقدان که گفته بودند ایران زمان نیاز دارد که به سقف تولید پیش از تحریم‌ها برگردد، گفت: کسانی که معتقدند این از توان ایران خارج است باید چند ماهی منتظر باشند. وی افزود: سال گذشته آزمایش تولید میدان‌ها را انجام داده‌ایم و میدان‌های ما همچنان ظرفیت تولید پیش از تحریم‌ها را دارند.

از جمله منتقدان فاتح بیرول، یکی از اقتصاددانان ارشد و رئیس آتی آژانس بین‌المللی انرژی است که روز گذشته اعلام کرده بود، بازگشت تولید نفت ایران به سطح تولید پیش از تحریم‌ها ۳ تا ۵ سال زمان می‌برد چراکه میدان‌های نفتی ایران علاوه بر اینکه بسیار پیچیده هستند طی مدت تحریم‌ها فرسوده شده و توان تولید پیش را ندارند‌. اداره اطلاعات انرژی آمریکا نیز در آخرین گزارش خود اعلام کرده بود که تولید نفت ایران تا پایان ۲۰۱۶ تنها حدود ۷۰۰ هزار بشکه افزایش خواهد داشت.

زنگنه همچنین تاکید کرد که با بازگشت نفت ایران به بازارهای جهانی دیگر اعضای اوپک از میزان تولید نفت خود خواهند کاست چراکه حتی محافظه‌کارترین اعضای این سازمان نمی‌خواهند تولید اوپک به بیش از ۳۰ میلیون بشکه در روز برسد، هرچند که ما معتقدیم این مقدار حداقل باید پنج درصد کاهش یابد. وی همچنین با اشاره به تحولات یمن تاکید کرد که نشست آتی اوپک(۵ ژوئن) نشست سختی خواهد بود چراکه نشست اوپک صرفا یک نشست اقتصادی نیست و هر نماینده‌ای که در این نشست حاضر می‌شود سیاست‌های کشورش در منطقه را دنبال می‌کند.

زنگنه در بخش دیگری از سخنانش برنامه‌های وزارت نفت را در داخل کشور در حوزه‌های مختلف تشریح کرد. به گفته وی اولین اولویت وزارت نفت توسعه میادین مشترک چه در حوزه نفت و چه در حوزه گاز است.

زنگنه اولویت وزارت نفت را توسعه میادین غرب کارون از جمله میدان آزادگان، یاران و یادآوران عنوان کرد و گفت: از این میادین در طول ۳ سال ۷۰۰ هزار بشکه افزایش تولید خواهیم داشت و مجوزهای لازم را برای امضای قراردادهای بیع متقابل از طریق بند «ق» از شورای اقتصاد دریافت کرده‌ایم و برای این میدان‌ها ٢٠ میلیارد دلار اعتبار طبق اعلام مسوولان‌ مربوطه تخصیص قطعی داده شده است.

وی در بخش دیگری از سخنان خود به قراردادهای بالادستی در صنعت نفت و گاز اشاره کرد که به گفته وی در مراحل پایانی تدوین(مراحل حقوقی) آن هستیم و به زودی آن را به دولت ارسال خواهیم کرد. زنگنه اعلام کرد هر شرکتی که علاقه‌مند به حضور در صنعت نفت ایران باشد باید یک شرکت معتبر در داخل کشور داشته باشد یا یک شرکت ایرانی در کشور به ثبت برساند و با استفاده از آن با ما همکاری کند تا از این طریق علاوه بر بالا رفتن سطح تکنولوژی و فناوری، ظرفیت مدیریتی شرکت‌های صنعت نفت بالاتر ‌رود.

به گفته وی، سرمایه مورد نیاز برای توسعه طرح‌های نفتی در هر یک از بخش‌ها متفاوت است اما در مجموع می‌توان گفت امسال تنها بخش بالا‌دستی به ۲۰ میلیارد دلار سرمایه نیاز دارد اما در نهایت ۱۲ تا ۱۳ میلیارد دلار آن تامین خواهد شد.

وی دربخش دیگر صحبت‌های خود مهم‌ترین‌ اولویت کاری خود را از شروع دوران وزارتش توسعه میدان گازی پارس‌جنوبی و رفع نیاز گازی کشور اعلام کرد و گفت: در ابتدای کار با کمبود روزانه ١٦٠ میلیون مترمکعب روبه‌رو بودیم و در عین حال فاز ۱۷ پارس جنوبی نیمه تمام مانده بود. وی افزود: در آن زمان با توجه به تحریم و کمبود منابع مالی شرکت ملی نفت سعی کردیم از منابع بانک مرکزی استفاده کنیم. البته وزارت نفت دولت گذشته از منابع بانک مرکزی و منابع شرکت نیکو حداکثر استفاده را کرده بود و بانک مرکزی دیگر پولی برای سرمایه‌‌گذاری در این خصوص نداشت. به همین دلیل مجبور به اولویت گذاری در توسعه ۷ فاز پارس جنوبی (فاز ١٢ (معادل ٣ فاز) و ١٥ و ١٦ و ١٧ و ١٨) شدیم. در مجموع با توسعه این هفت فاز حدود ١٧٠ میلیون مترمکعب گاز به تولید کشور افزوده می‌شود. وی گفت: سال گذشته با وارد مدار شدن ٦ ترین پالایشی فاز ١٢ و سه سکوی دریایی آن، همچنین ٢سکوی فازهای ١٥ و ١٦ و تثبیت گاز فاز ١٦و چهار ترین پالایشی فازهای ١٥ و ١٦توانستیم ١٢٥ میلیون مترمکعب گاز بر تولید گاز کشور بیفزاییم. وزیر نفت با بیان اینکه گاز فاز ١٨ نیز آماده بهره برداری است، اظهار امیدواری کرد که تولید فازهای ١٥ و ١٦ در سال ٩٤ تثبیت و تا زمستان ۴۰ تا ٥٠ میلیون مترمکعب گاز به شبکه سراسری ارسال شود. زنگنه تاکید کرد که همه این برنامه‌ها با فرض ادامه تحریم‌ها است.

وی با بیان اینکه این کار به‌خصوص در دوران تحریم کار بسیار سختی بود و از افتخارات کشور محسوب می‌شود، گفت: نه تنها شرکت‌های خارجی بلکه حتی دوستان ما در داخل کشور هم باور نمی‌کردند این برنامه تحقق یابد.

از بابک زنجانی چه خبر؟

وزیر نفت با اشاره به بدهی ۷/ ۲ میلیارد دلاری بابک زنجانی به شرکت ملی نفت اعلام کرد: هفته گذشته آخرین دستورها برای انتقال اموال بابک زنجانی داده شده است و هر زمان که اموال منتقل شود به قیمت روز قیمت‌گذاری خواهند شد. زنگنه با بیان اینکه اموال زنجانی متعلق به پیش از دوران همکاری وی با شرکت ملی نفت و تحویل گرفتن نفت کشور است، گفت: وی هنوز مشخص نکرده است که پول نفتی را که تحویل گرفته چه کرده است و نهایت ارزش اموال کنونی وی بالغ بر ۵۰۰ میلیون دلار است. بابک زنجانی همچنان در بازداشت به سر می‌برد. وی در دوران دولت قبل به بهانه دور زدن تحریم‌ها و فروش نفت ایران از کانالی غیر از شرکت ملی نفت مقدار زیادی از نفت کشور را گرفت اما هیچ‌گاه پول آن را باز‌نگرداند. وی با اشاره به اینکه پرونده بابک زنجانی هنوز از دادسرا خارج نشده است، افزود: برای تسویه بدهی، دادستانی وکالت دارد و دادستانی نیز به وزارت نفت وکالت داده است.

نکته جالب اینجاست که عمده این اموال به اسم افراد دیگر بوده است که آنها به ما وکالت داده‌اند. وزیر نفت تاکید کرد: بازگرداندن مابقی این مبلغ به این بستگی دارد که دستگاه‌های امنیتی و اطلاعاتی کار را چگونه پیش ببرند زیرا ما در این زمینه ابزاری نداریم. زنگنه همچنین درباره پرداخت باقیمانده بدهی نیروی انتظامی(ناجا) به وزارت نفت گفت: از سوی ناجا تاکنون حدود ٦٠ میلیون دلار به وزارت نفت پرداخت شده و حدود ٢٠٠ میلیون دلار آن باقی مانده است که در حال پیگیری آن هستیم.

نرخ خوراک ۱۳ سنت باقی می‌ماند

زنگنه با بیان اینکه همیشه با رانت مخالف بوده‌ام و معتقدم اگر کشور قرار است به سوی توسعه و پیشرفت برود باید جلوی رانت را گرفت، گفت: این بخش خصولتی است که همیشه به دنبال خوراک ارزان است و اگر قیمت خوراک واقعی باشد و این بخش نتواند به سودهای آنچنانی دست یابد از میدان خارج شده و رقابت را به بخش خصوصی واقعی واگذار خواهد کرد.

وی در خصوص خوراک مایع پتروشیمی‌ها گفت: قیمت این نوع خوراک در قانون مشخص شده و بر‌اساس آن پتروشیمی‌ها خوراک مایع را با تخفیف ۵ درصدی نسبت به قیمت فوب دریافت می‌کنند. البته همین ۵ درصد حدود ۴/ ۳ میلیارد دلار برای ما هزینه‌بر است. وزیر نفت در خصوص خوراک گازی نیز گفت: گاز طبیعی و خوراک گازی پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌ها نیز سال پیش در مجلس ١٣ سنت تصویب شد؛ برخی از دوستان پتروشیمی‌ها تعاملات و فعالیت‌هایی را برای قیمت ٦ تا ٧ سنت داشتند که البته نتوانستند این قیمت را تصویب کنند. به گفته وی تثبیت نرخ قیمت‌ها در بلند‌مدت عاقلانه نیست زیرا بازار در حال تغییر است و باید متناسب با آن تغییر کند. وی همچنین اعلام کرد دولت هنوز آماده افزایش نرخ خوراک نیست و فعلا همان ۱۳ سنت محاسبه می‌شود.

وزیر نفت افزود: نمی‌شود یک رقم برای این بازار اعلام کرد زیرا بازارهای جهانی به‌ویژه بازار گاز به سرعت در حال تغییر است و حتی کشورهایی مانند قطر و عربستان که قیمت اعلام می‌کنند این قیمت‌ها برای تعاملات داخلی آنها است و مساله‌ فراگیری نیست.

چین شریک راهبردی؛ مخالفت ترکیه با پیشنهاد ایران

زنگنه در ادامه به دو دیدار دیپلماتیک که هفته گذشته انجام شد، اشاره کرد و برخی زوایای مرتبط به حوزه انرژی این دیدارها را تشریح کرد. به گفته وی در دیدار اول که بین اردوغان، نخست وزیر ترکیه با رئیس‌جمهوری کشورمان انجام شد، ایران به ترکیه پیشنهاد داد در صورت افزایش واردات این کشور از گاز ایران و رساندن حجم آن به دو برابر مقدار کنونی، به ترکیه تخفیف گازی دهد؛ اما به گفته وی ترکیه این پیشنهاد را نپذیرفته است. وی در ادامه اعلام کرد که نتیجه دادگاه ایران با ترکیه دو ماه بعد اعلام خواهد شد. ترکیه از ایران شکایت کرده است که گاز را گران‌تر از نرخ آن در منطقه به این کشور می‌فروشد.

و اما دیدار دیگر مربوط به سفر دو روزه وزیر نفت به چین می‌شود. هفته پیش زنگنه سفر دو روزه‌ای به چین داشت که به نظر می‌رسد با این کشور بر سر خرید نفت بیشتر و تداوم حضور شرکت‌های چینی در توسعه میادین نفت و گاز کشورمان بعد از لغو تحریم‌ها به توافق‌هایی رسیده‌اند. از آنجا که طی چند سال اخیر حضور چینی‌ها در صنعت نفت کشورمان با کارنامه خوبی همراه نبوده است، تاکید زنگنه بر تداوم حضور چینی‌ها در ایران با انتقاداتی مواجه شد. روز گذشته زنگنه در این خصوص گفت: چینی‌ها درباره روابط اقتصادی و کاری ما بعد از تحریم‌ها نگران بودند و ما در این سفر به آنها اعلام کردیم که روابطمان با چین و روسیه ادامه خواهد داشت. وی افزود: چین به هر شکلی دوست و شریک راهبردی ما است زیرا این کشور بیشترین میزان خرید نفت را در سال‌های گذشته از ایران داشته و از طرفی مصرف نفت این کشور رو به افزایش است در حالی‌که کشورهایی مانند ژاپن و کشورهای اروپایی رشد مصرف چندانی ندارند و از این منظر ارتباط با چین اهمیت ویژه‌ای دارد. وزیر نفت تصریح کرد: در این سفر درباره تحقق فاینانس نیز مواردی مطرح شد و پیشرفت‌های خوبی نیز به دست آمد. وی در ادامه تاکید کرد که در فضای رقابتی که بعد از لغو تحریم‌ها در کشور به وجود آید شرکت‌های چینی مجبور خواهند بود با کیفیت و توان بالاتری به کار مشغول شوند تا بتوانند با شرکت‌های دیگر رقابت کنند و البته این گونه نیست که وقتی از کشوری به عنوان شریک راهبردی نام برده می‌شود یعنی منافع خودمان را لحاظ نکنیم؛ هر کشوری به دنبال حداکثر کردن منافع خود است و ایران نیز از این امر مستثنا نیست.