سه گزینه تامین مالی احزاب

حمیدرضا فولادگر عضو سابق کمیسیون ماده ۱۰ احزاب چگونگی تامین مالی احزاب در ایران یکی از مهم‌ترین دغدغه‌هایی است که برای فعالان سیاسی و حزبی وجود داشته است. ا اینکه یک حزب یا تشکل سیاسی چگونه به معاش خود ادامه می‌دهد و با چه روش‌هایی به درآمدزایی می‌پردازد پرسشی است که همواره پیش‌روی فعالان حزبی کشور قرار گرفته است. این موضوع سبب شده تا احزاب راهکارهای گوناگونی را برای تامین مالی خود در نظر بگیرند و اعضای آن از محل فعالیت‌های اقتصادی خود بخشی از نیازهای مالی حزب خود را برطرف کنند.

احزاب و گروه‌های مختلف سیاسی در سال‌های گذشته معمولا از سه طریق درآمدزایی داشته‌اند. نخست اینکه اعضای آن بخشی از سود فعالیت‌های اقتصادی خود را به حزب‌شان تزریق کرده‌اند تا از این طریق درآمد حزب را تامین کنند. بدیهی است این روش آسیب‌هایی را به همراه دارد و ممکن است وقتی که حزب مربوطه پیروز انتخابات می‌شود این شائبه به‌وجود آید که بنگاه مربوطه از رانت‌های مالی یا اطلاعاتی برخوردار خواهد شد.

راه دوم این است که حزب از طریق گرفتن حق عضویت امور خود را اداره کند که با توجه به مخارج بالایی که تشکیلات حزبی دارد و در هنگام انتخابات به اوج خود می‌رسد، حق عضویت کفاف هزینه‌هایش را نمی‌دهد.

سومین راه هم این است که از صاحبان ثروت یا خیرین تامین مالی شوند که به نظر می‌رسد حزب، وام‌دار این گروه‌ها خواهد شد و ممکن است وقتی قدرت را به دست می‌گیرد به مرکز توزیع برخی رانت‌ها تبدیل شود.

بنابراین لازم است که راهکاری قانونی و شفاف برای تامین مالی احزاب در ایران پیدا شود تا احزاب با سلامت بیشتری از منظر اقتصادی به کار خود ادامه دهند و هنگامی که پیروز انتخابات می‌شوند وامدار شخص یا گروهی نباشند.

یافتن راهی برای تامین مالی احزاب در ایران در شرایط کنونی که چهار انتخابات مهم در کشور برگزار می‌شود، یکی از مهم‌ترین مسائلی است که باید سیاستگذاران این عرصه به آن توجه داشته باشند چرا که مباحث مالی همواره احتمال ایجاد لغزش در اشخاص و گروه‌های سیاسی را بالا می‌برد و سبب‌ساز برخی تخلفات بزرگ در سطح کلان کشور می‌شود.

در مجلس هشتم که عضو کمیسیون ماده ۱۰ احزاب بودم، پیشنهاد شد که راهی بیابیم تا بودجه احزاب گوناگون کشور در بودجه‌های سالانه گنجانده شود و آنها به نسبت اعضا و شعبی که دارند، یارانه‌ای مشخص از دولت دریافت کنند. ۱۲ ماده این طرح در مجلس بررسی شد؛ اما دولت ناگهان اعلام کرد که قصد دارد لایحه‌ای در این خصوص تقدیم مجلس کند بنابراین طرح اصلاح قانون احزاب در ایران متوقف شد تا لایحه دولت در این زمینه ارائه شود.

اگر در لایحه‌ای که دولت به مجلس می‌دهد بحث تامین مالی احزاب با جزئیات مطرح شده باشد، آنگاه می‌توان امیدوار بود که یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های احزاب در ایران حل خواهد شد.

آخرین باری که احزاب از دولت یارانه گرفتند به سال‌های ابتدایی دهه ۸۰ برمی‌گردد که دولت وقت برای آنان یارانه‌ای تعریف و پرداخت کرد اما متاسفانه به دلیل افراط و تفریط‌های مختلف احزاب و ساختارشکنی برخی از آنان، انتقاداتی به‌وجود آمد که چرا به آنها یارانه داده می‌شود. بنابراین پرداخت یارانه به آنها قطع و از آن به بعد چگونگی تامین مالی‌شان با علامت سوال بزرگی مواجه شد. به نظر می‌رسد در چنین شرایطی احزاب مجبورند برای تامین معاش خود دست به اقداماتی بزنند که می‌تواند نتایج مثبت و منفی به بار داشته باشد. وجه منفی آن این است که احزاب وابستگی مالی به صاحبان ثروت پیدا می‌کنند که این موضوع سبب‌ساز فسادهایی بر خواسته از رانت خواهد بود و باعث می‌شود حقوق بخشی دیگر از فعالان اقتصادی ضایع شود.

یکی از راه‌های مرسوم این است که خیرین پا پیش بگذارند و بدون توقع و چشمداشت خاصی به احزاب و جریان‌های سیاسی مورد علاقه خود کمک کنند. راه دیگر نیز آن است که برخی افراد فعالیت‌های اقتصادی را شروع کنند و بخشی از سهام خود را در اختیار حزب قرار دهند تا از این طریق تامین مالی شوند.کشوری که در آن انتخابات برگزار می‌شود شکل‌گیری احزاب و فعالیت آنان اجتناب‌ناپذیر است، از این رو لازم است احزاب سه ویژگی داشته باشند. نخست آنکه از آفات مالی به دور باشند، دوم هم وابسته به خارج نباشند و در نهایت هم اینکه به دور از افراط و تفریط و اقدامات ساختارشکنانه و از نظر اخلاقی سرآمد افراد جامعه باشند.