ظرفیت‌های استانی شدن انتخابات مجلس شورای اسلامی

سیدمحمدرضا میرتاج‌الدینی نماینده دوره هفتم و هشتم مجلس شورای اسلامی و معاون پارلمانی دولت دهم طرح استانی شدن انتخابات مجلس شورای اسلامی که سابقه طولانی حداقل از دوره هفتم مجلس دارد، این بار با رای قاطع نمایندگان ملت شکل جدی به خود گرفته است و با آسیب‌شناسی در طرح‌های گذشته برخی ایرادهای احتمالی را هم برطرف کرده‌اند. قطع نظر از اینکه چنین طرحی به سامان برسد یا در روند قانونی متوقف شود نگاه کارشناسی و نظرات خود را تقدیم می‌کنم. در بدو سخن به حکایت علامه حلی(ره) اشاره می‌کنم که معروف است وی می‌خواست حکم فقهی چاه را استنباط کند. در حیاط خانه‌اش هم چاهی داشت اول گفت چاه خانه را پر کردند، سپس حکم فقهی را بررسی و صادر کرد. از آن پس این مثل مشهور شد «اول چاه خانه را پر کن سپس نظر بده.» اکنون نیز کسانی که در این خصوص اظهارنظر می‌کنند باید فراتر از علائق گروهی یا فردی و اینکه در صورت تغییر انتخابات چه کسی یا چه گروهی رای بیشتری می‌آورد، اظهارنظر کنند. یعنی براساس مصالح کشور و ملت در این چنین مساله مهم باید نظر دهیم خود را از منافع فردی و گروهی تجرید کرده و بیرون آییم که البته کار سختی است- شاید در بررسی‌ها به دیدگاه‌های روشنی برسیم. موافقان و مخالفان استانی شدن هر کدام ادله و استدلال‌هایی برای خود دارند که برخی از آنها خالی از وجه نیست، اینجانب تغییر در شیوه انتخابات موجود را مناسب ارزیابی کرده و امتیازهای استانی شدن انتخابات مجلس را بیشتر از وضعیت موجود می‌دانم، با بیان این ظرفیت‌ها به اشکالات و ایرادهای مخالفان هم پاسخ گفته می‌شود.

۱- سطح نمایندگان مجلس شورای اسلامی از جهت حضور افراد کلان‌نگر، صاحب‌نظر و تاثیرگذار ارتقا پیدا می‌کند، زیرا در طرح استانی شدن به صورت طبیعی کسانی بالا می‌آیند که در سطح استانی شناخته شده باشند و کسانی در سطح استان شناخته‌ترند که از برجستگی‌‌های علمی یا سیاسی، یا مدیریتی و اجرایی برخوردار باشند و چنین افرادی هم در میان جناح‌های سیاسی جامعه و هم افراد مستقل وجود دارند که بالمآل در صورت استانی شدن انتخابات افراد نخبه و برجسته از هر گرایش سیاسی یا مستقل عموما به مجلس راه پیدا می‌کنند.

۲- قدرت انتخاب مردم انگیزه و مشارکت به صورت مشخص بالا می‌رود، چون در شرایط فعلی بسیاری از مردم در شهرستان‌ها، شهرها و روستاها حق انتخاب یک نفر را دارند، ولی در صورت استانی شدن به تعداد نمایندگان استان حق انتخاب مردم بیشتر می‌شود. مردم شهرها و روستاها در استان‌های مختلف همچون مردم تهران، تعداد زیادی را می‌توانند انتخاب کنند و با انتخاب آنها هم احساس رضایت و هم مشارکت بیشتر در اداره کشور می‌کنند و هم تک‌تک نمایندگان استان را نماینده خود به حساب می‌آورند.

برخلاف نظر مخالفان که اظهار می‌‌کنند شهرهای کوچک و روستاها نماینده حقیقی خود را از دست می‌دهند و تنها پل ارتباطی آنها با نظام که نماینده شهرستان است از بین می‌رود، در حالی که همین مساله اگر از زاویه دیگر نگاه شود نه تنها کاهش نمی‌یابد بلکه تقویت هم می‌شود، زیرا آحاد هر شهر و روستا در میان نمایندگان استان حداقل چند نفر را مستقیم یا غیرمستقیم شناخته و رابطه برقرار می‌کنند و در نتیجه کارهای خود را نه از طریق یک نفر بلکه از طریق چندین نماینده پیگیری می‌کنند.

زمانی که در حوزه انتخابیه تبریز، آذرشهر، اسکو صحبت از مستقل شدن آذرشهر و اختصاص یک نفر به این شهرستان بود بعضی از افراد ترجیح می‌دادند انفکاک حاصل نشود؛ می‌گفتند به‌جای یک نماینده ۶ نفر کارهای شهرستان را پیگیری می‌کنند.

از سوی دیگر نمایندگان مجلس براساس اصل ۸۴ قانون اساسی در برابر کل ملت مسوول هستند و بنابراین در انتخاب استانی هم ارتباط مستقیم و تنگاتنگ با موکلان و مردم استمرار پیدا می‌کند مخصوصا روحیه عموم نمایندگان مجلس که با رای مردم بالا می‌آیند چنین مساله‌ای نهادینه شده است، دائما خود را مدیون و خادم مردم می‌انگارند و با توجه به توسعه و گسترش ارتباطات و فناوری‌های جدید درعرصه ارتباطات از قبیل تلفن همراه، پیامک، شبکه‌های اجتماعی، سایت‌ها ، وبلاگ‌ها و ... امکان ارتباط با نمایندگان استان سهل و آسان است.

۳- همگرایی در میان نمایندگان استان‌ شکل گرفته و برای توسعه و پیشرفت استان هم‌افزایی به وجود می‌آید و نمایندگان استان می‌توانند برای دوره ۴ ساله چند پروژه کلان که موجب پیشرفت استان شود تعریف کرده و مشترکا پیگیری کنند و این مساله در توسعه متوازن استان و کشور تاثیرگذار خواهد بود.

۴- زمینه برای شکل‌گیری جبهه‌های سیاسی و ظهور احزاب قدرتمند در چارچوب نظام اسلامی فراهم می‌شود. نظام پارلمانی در صورتی موفق‌تر است که جبهه‌های سیاسی منسجم وجود داشته باشد؛ وقتی مردم عده‌ای را انتخاب می‌کنند باید بتوانند شعارها،قول‌ها و وعده‌های آنها را در یک دوره ارزیابی کرده و به بوته نقد بسپارند. در وضعیت موجود گاهی بعضی از نمایندگان با شعارهایی وارد مجلس می‌شوند و در طول دوره به تدریج این شعارها به بوته فراموشی سپرده می‌شود و پاسخگو نیستند، چنین فردی چون با شعارهای فردی وارد مجلس شده با همه توان هم در راستای تحقق شعارهای خود تلاش کند باز هم توفیق کمتری خواهد یافت لیکن اگر به‌صورت گروهی و حزبی شعاری مطرح کرده و پیروز شوند امکان عینیت‌بخشی به شعارها وجود دارد و در این راستا تلاش انسجام‌یافته انجام می‌دهند و گرنه اعتماد مردم را از دست می‌دهند.

۵- انتخابات استانی در همگرایی ملی هم تاثیر مثبت دارد، رقابت‌های درون استانی بین شهرها و بخش‌ها گاهی به یک مشکل و معضل تبدیل می‌شود. توزیع نمایندگان بین شهرستان‌های یک استان از مشکلات دیگری است که در بسیاری از استان‌ها همچنان وجود دارد و شاهد آن معطل ماندن اصل ۶۴ قانون اساسی که برای هر ۱۰ سال افزایش ۲۰ نماینده را پیش‌بینی کرده است و لایحه و طرح آن به خاطر همین اختلاف‌ها و رقابت‌ها، دو دوره است که در مجلس به سرانجامی نرسیده است. در صورت استانی شدن انتخابات مجلس این نوع رقابت‌ها فروکش می‌کند و همگرایی ملی تقویت می‌شود.

۶- با همه این ظرفیت‌ها که به پاره‌ای از آنها اشاره شد همچنان بعضی ملاحظات و ابهامات طرح موجود که کلیات آن رای آورده است وجود دارد و با توجه به توضیحات مستدل رئیس مجلس و موافقت نمایندگان که طرح مذکور جهت بررسی بیشتر به کمیسیون تخصصی ارجاع داده شد، امکان رفع ابهامات و برخی اشکالات وجود دارد و اینجانب پیشنهادهایی به کمیسیون مربوط ارائه کرده‌ام.