گروه فرهنگ و هنر: اوایل سال 1385 بود که موضوع حراج کریستی به‌طور گسترده در برخی رسانه‌های ایران بازتاب پیدا کرد و لایه‌های اجتماعی جامعه با پدیده فروش آثار تجسمی در بازارهای جهانی بیش از پیش آشنا شدند. فروش برندهای معتبری از ایران از جمله کارهای فرهاد مشیری، محمد احصایی، بهمن محصص و... در حراج‌های معتبر هنری در چند سال گذشته، موضوع فروش آثار هنری تجسمی را در بازارهای جهانی به یک موضوع مورد علاقه رسانه‌ها و بیشتر هنردوستان تبدیل کرد. امسال نیز به‌طور مشخص سه حراج کریستی، بونامز و ساتبی، ۵۰ اثر ایرانی را چکش زد که معادل ۳ میلیون دلار را نصیب هنر ایران کرد.
با گذشت بیشتر از یک دهه از حضور حراجی‌های معتبر بین‌المللی در منطقه حالا دیگر می‌شود گفت این رخداد‌ها به مرور جای خود را در بازار هنرهای تجسمی خاورمیانه باز کرده‌اند. آنها هم که اخبار مرتبط با رویدادهای بین‌المللی را دنبال می‌کنند، می‌دانند که کار حراج‌های مختص به هنر قاره بزرگ به دو نوبت در سال رسیده و بهار و پاییز هرسال باید منتظر چکش خوردن آثار هنری منطقه باشیم که حقیقتا هم رقابت تنگاتنگی است هم نفس‌گیر. بهار امسال هم طبق روال این سال‌ها سه حراج خانه کریستیز، بونامز و ساتبی آثار هنرمندانی را روی میز حراج بردند و به این ترتیب ظرفیت هنری خاورمیانه محکی دیگر خورد. در این میان آنچه شاید می‌تواند برای ما بیشتر حائز اهمیت باشد ارزیابی آثار ایرانی در مارکت جهانی است که رویدادهای یاد شده باید یکی از مترهای این ارزیابی در نظر گرفته شود.

درآمد ۳ میلیون دلاری آثار تجسمی ایران در بهار
بهار امسال سه حراج کریستی، بونامز و ساتبی ۵۰ اثر ایرانی را چکش زد که معادل ۳ میلیون دلار را نصیب هنر ایران کرد. مجموعه فروش آثار هنرمندان ایرانی در کریستیز یک میلیون و ۴۵۷ هزار دلار، درحراج بونامز ۷۴۴ هزار دلار و در ساتبی ۷۹۲ هزار دلار به ثبت رسیده است. اما آثاری که توانستند این جایگاه را در بازار هنر برای ایران رقم بزنند متعلق به کدام هنرمندان بود. به گزارش خبرگزاری هنرآنلاین، در هجدهمین حراج کریستی علاوه‌بر فروش ١٠٠ درصدى، کسب رکوردهاى سوم و چهارم این حراج از جمله موفقیت‌هاى چشمگیر ایرانیان بود. در این حراج اثر آیینه کارى منیر فرمانفرماییان با عنوان «تصویر زهرا» با رقم ٣٩۵ هزار دلار به فروش رسید و رکورد سوم را به‌دست آورد و اثرى از دوره سقاخانه اى حسین زنده رودى نیز با فروش ٢٩٣ هزار دلارى حائز رتبه چهارم شد. سه اثر از فرهاد مشیرى هنرمند ۵٢ ساله هم در این حراجى عرضه شد که همگى آنها با قیمت هاى خوبى به فروش رسیدند: یک نقاشى از مجموعه کوزه‌ها ٢٢١ هزار دلار، نقاشى دیگرى از همین مجموعه ١٢۵ هزار دلار و یک پرتره ١٠۶ هزار دلار چکش خورد؛ اثر شاخص دیگر به فروش رسیده در این حراجى به نقاشى بهمن محصص اختصاص داشت که ١٧٣ هزار دلار چکش خورد. نقاشى انتزاعى از سهراب سپهرى و یک نقاشى خط از سیدمحمد احصایى هر یک ١۶١ هزار دلار، اثرى از کوروش شیشه‌گران ١٣٧ هزار دلار، نقاشى از مجموعه «شب و روز» رضا درخشانى ١٢۵ هزار دلار، نقاشى از سرى آلومینیومى هاى مسعود عربشاهى ١٠٠ هزار دلار، نقاشى‌هایى از منوچهر یکتایى،
حسین زنده رودى و بهجت صدر هر یک ۶٩ هزار دلار، نقاشى انتزاعى از سونیا بالاسانیان، بانوى ٧٣ ساله ایرانى ارمنى تبار در اولین حضورش در این حراجى ۵٣ هزار دلار و سه کتیبه کوچک از پرویز تناولى که در قالب یک اثر ارائه شده بود و نیز یک نقاشى از قاسم حاجى‌زاده هر یک ۵٠ هزار دلار چکش خوردند. اما اثر جوان‌ترین هنرمند ایرانى حاضر در هجدهمین حراج کریستی، حامد صدرارحامى، ٣٨ هزار دلار فروخته شد؛ آثار «پسته» مارکو گریگوریان و اثر دیگرى از زنده رودى هم به همین قیمت به فروش رسیدند. اثر دیگرى از زنده رودى و نقاشى اردشیر محصص ٣٣ هزار دلار، مجسمه فیگوراتیو و خاص بهمن دادخواه هنرمند ٧۴ ساله ایرانى
٣٠ هزار دلار، نقاشى از زنده‌یاد حسین کاظمى هم به همین قیمت به فروش رسیدند.
حراج بونامز لندن نیز که طی سال‌های اخیر توجه ویژه‌ای به هنر ایران داشته در آخرین روزهای فروردین ماه حراج هنر مدرن و معاصر خاورمیانه را برگزار کرد که طی آن ۷۷ اثر ارائه کرد که ۲۴ اثر برای هنرمندان ایرانی بود. اما بونامز لندن نیز با کامیابى هنر ایران به پایان رسید: کسب رکوردهاى اول، دوم و سوم توسط زنده رودى، سهراب سپهرى، از دستاوردهاى هنر ایران در این حراج بین‌المللی بود. در بونامز لندن ١۶ اثر ایرانى، به فروش رفت که رکورد این شب از آن نقاشى خط رنگینى از حسین زنده رودی شد که با فروش ١۴٧ هزار دلاری در رتبه نخست ایستاد. جایگاه دوم فروش به‌طور مشترک به دو اثر تعلق گرفت: یک اثر از سری آبستره‌های سهراب سپهری وهمچنین تابلوی «الف» از فرهاد مشیری با فروش ١٢٩ هزار دلار در این ردیف جای گرفتند. بلافاصله و با تفاوتی ناچیز هم اثری دیگر از سری انتزاعى‌هاى سهراب سپهری با رقم ١٢٠هزار دلار به فروش رسید و جایگاه سوم را نیز به نام هنر ایران ثبت کرد. دیگر رکوردهای ایرانی این حراج متعلق به اثر على شیرازى ۴٧ هزار دلار، فریده لاشایى
۴۶ هزار دلار، مسعود عربشاهى ٣٣ هزار دلار، اثر سرخ و سیاه عین الدین صادق‌زاده ٣٠ هزار دلار، اثر رضا درخشانى ٢۴ هزار دلار، شکسته نستعلیق بابک حنفى ٩ هزار دلار، نقاشى ناصر اویسى ٩ هزار دلار، اثر عذرا عقیق بخشایشى ٩ هزار دلار، اثر سید محمد احصایى از سرى الله هاى رنگى ٨ هزار دلار و اثر شادى قدیریان ۴ هزار دلار به فروش رسیدند.
اما حراج ساتبی که چند سالی است در دوحه‌ قطر برگزار می‌شود و به پیش‌بینی کار‌شناسان هنری و اقتصادی طی چند سال آینده اقتصاد هنر منطقه را از دبی به دوحه منتقل خواهد کرد رویه متفاوتی را برای برپایی حراجی در منطقه خاورمیانه در نظر گرفته و سعی می‌کند در این حراج آثار غول‌های هنری دنیا را نیز در این منطقه چکش بزند. در این دوره از حراج معاصر ساتبی که با آثاری از کریستوفر وول و آنیش کاپور همراه بود، هشت اثر هنرمندان ایرانی در این حراج عرضه و
۵ اثر هم به فروش رسید، اما با وجود این وول و انیش کاپور که رکوردهای میلیون دلاری در حراج‌های مختلف دنیا دارند باز هم رکوردهای پنجم و ششم حراج ساتبی به هنرمندان ایرانی تعلق گرفت. رکورد فروش این دوره از حراج ساتبیز دوحه، همانطور که از پیش انتظار می‌رفت به «کریستوفر وول» آمریکایی رسید که اثر بدون عنوان او با فروش یک میلیون و سیصدهزار دلاری در جایگاه نخست قرار گرفت. اثر بدون عنوان آنیش کاپور هم با رقم یک میلیون و سی هزار دلار به رتبه دوم دست پیدا کرد. مقام سوم در حراج هنر معاصر ساتبیز دوحه اما به اینستالیشن بازیافتی «ال آناتسوی» هنرمند غنایی با رقم ۹۱۰ هزار دلار رسید. تابلوی منیر فرمانفرماییان با عنوان «بهاری دیگر» با فروش ۲۷۴هزار دلاری جایگاه پنجم و علی بنی صدر با فروش ۲۳۷ هزار دلاری جایگاه ششم از منظر فروش را در این حراج از آن خود کردند. جایگاه هشتم این حراج با ۱۵۰ هزار دلار به اثر «من طلوع می‌کنم» از فرهاد مشیری هنرمند ایرانی رسید. طبیعت بیجان بدون عنوان بهمن محصص هم با فروش ۱۰۰ هزار دلاری روبه‌رو شد و بالاخره اثری از شیرازه هوشیاری دیگر هنرمند ایرانی در این حراج با رقم ۳۱ هزار دلار به فروش رسید تا مجموع فروش هنرمندان ایرانی در این حراج ۷۹۲ هزار دلار شود.

هنرمندان ایرانی رکورددار حراجی‌ها کدامند؟
با برگزاری این سه حراج حالا رکوردداران این فصل از هنر ایران که توانستند در این رخداد‌ها خوش بدرخشند هم مشخص شدند. فرهاد مشیری هنرمند ۵۲ ساله ایرانی با فروش ۵ اثر در سه حراج کریستیز، بونامز و ساتبیز با فروش ۷۳۱ هزار دلاری روبه‌رو بوده است که اگر این رقم را به معادل تومان در نظر بگیریم عددی معادل
۲ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان را نشان می‌دهد.
منیر فرمانفرماییان، بانوی ۹۱ ساله ایرانی که هنرش بازتاب هنرهای سنتی ایران همچون آیینه‌کاری‌ها است؛ با ارائه دو اثر در حراج کریستیز و ساتبیز به فروشی معادل ۶۶۹ هزار دلار رسید که در معادل تومانی آن به عددی بیش از ۲ میلیارد تومان می‌رسیم. حسین زنده رودی هنرمند ۷۸ ساله ایرانی که یکی از بنیان گذاران جریان هنر مدرن در ایران است با ارائه ۴ اثر در حراج‌های کریستیز، بونامز و ساتبیز، به فروش ۵۴۰ هزار دلاری رسید که معادل تومانی آن بیش از یک میلیارد و
۶۰۰ میلیون تومان می‌شود. اما سهراب سپهری شاعر و نقاش فقید ایرانی هم در این سه حراج با ارائه سه اثر به فروشی
۴۱۰ هزار دلاری رسید. عددی که معادل تومانی آن بیش از یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان می‌شود، اما آثار سهراب سپهری که در حراج‌های داخلی با رکوردهای بیشتری روبه‌رو است در این حراج‌ها آثار کوچکش ارائه شد. دو اثر از بهمن محصص دیگر هنرمند فقید ایرانی نیز در دو حراج کریستی و ساتبی به رکورد ۲۷۳ هزار دلاری به فروش رسید که معادل تومانی آن بیش از ۸۰۰ میلیون تومان است.

رویه‌ای برخلاف معمول بازار هنر جهان
نگاهی به رکورد داران و هنرمندانی ایرانی که آثار آنها در حراج بین‌المللی فروش رفته است نشان می‌دهد که در این حراج‌ها آثار هنرمندان در قید حیات ایرانی بیش از آثار هنرمندان فقید مورد توجه قرار گرفته است. این مساله که برخلاف رویه هنر در دنیا است، نشان‌دهنده این موضوع است که هنر مدرن و معاصر ایران طی سال‌های اخیر توانسته به خوبی خود را در مجامع بین‌المللی مطرح کند و اگر این رویه، با توجه بخش دولتی و بنگاه‌های اقتصادی همراه شود می‌تواند رونق بیش از گذشته را برای ایران به ارمغان بیاورد.