کارنامه صنایع پیشرو در بورس تهران

گروه بورس: تولید صنایع عضو سازمان بورس در سال‌های ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۰ در حال افزایش بوده است تا اینکه پس از تشدید تحریم‌های اعمال شده به ویژه بر مبادلات خارجی، تولید صنعتی کشور از جمله شرکت‌های عضو سازمان بورس در سال‌های ۱۳۹۱ و ۱۳۹۲ با افت شدیدی مواجه شد. در پی توافق اولیه در مذاکرات ژنو و بروز گشایش در تجارت خارجی کشور، از فصل دوم سال ۱۳۹۲، از قدر مطلق نرخ‌های رشد منفی تولید محصولات صنعتی بنگاه‌های بورسی کاسته شد و با ادامه روند بهبود، در ۹ ماه اول سال ۱۳۹۳، صنایع بورسی، نرخ‌های رشد با مقادیر مثبت قابل توجهی را تجربه کردند. با وجود این، باید خاطرنشان کرد بخش قابل توجهی از بهبودی که در آمار صنایع بورسی مشاهده می‌شود، ناشی از نرخ‌های رشد بسیار بالا در صنعت خودرو است. موسسه نیاوران در گزارشی به بررسی کارنامه صنایع مهم بورسی در فصل سوم سال گذشته پرداخته است. بر اساس این گزارش، در فصل سوم ۹۳، علاوه بر صنعت خودرو، رشد بسیار بالای شرکت ملی صنایع مس نیز در افزایش نرخ رشد کل صنایع بورسی موثر بوده است. بر‌‌اساس آمارهای بنگاه‌های بورسی کشور، نرخ رشد ارزش تولید کل صنایع بورسی به قیمت ثابت در فصل اول، دوم و سوم سال‌های ۱۳۹۱ و ۱۳۹۲، تحت تاثیر صنعت خودرو نسبت به مدت مشابه سال قبل منفی است. این در حالی است که در فصل‌های اول، دوم و سوم سال ۹۳، نرخ رشد این بنگاه‌ها از منفی به مثبت تغییر علامت داده و بار دیگر تحت تاثیر تحولات صنعت خودرو به ترتیب به ۲/ ۱۵، ۱/ ۱۹ و ۲۶ درصد رسیده است. در صورتی که نرخ‌های رشد را برای صنایع بورسی بدون خودرو مورد توجه قرار دهیم تغییرات بسیار ملایم‌تر است. بر اساس این گزارش نرخ تغییرات این صنایع از ۲/ ۴، ۹/ ۱- و ۶/ ۳- درصد (۹/ ۴، ۳/ ۱، ۱/ ۰ بدون خودرو و شرکت ملی صنایع مس) در فصل‌های اول، دوم و سوم ۱۳۹۲ به ۲/ ۰-، ۱/ ۱ و ۶/ ۱۱ (۴/ ۰-، ۲/ ۰ و ۴/ ۵ بدون خودرو و شرکت ملی صنایع مس) در سه فصل سال ۱۳۹۳ رسیده است. فروش صنایع عضو سازمان بورس در فصل‌های اول، دوم و سوم سال ۱۳۹۳ به ترتیب ۷/ ۳ و ۱/ ۲۱ و ۸/ ۲۴ درصد رشد داشته است. این رشد مثبت، همان‌گونه که درباره تولید اشاره شد، بر اثر رشد قابل توجه در فروش صنعت خودرو حاصل شده است. نرخ رشد فروش صنعت خودرو در دوره مورد نظر به ترتیب ۲/ ۳۳ و ۴/ ۸۷ و ۹/ ۷۶ درصد بوده که در پی رشدهای منفی قابل توجه در فصل اول سال ۱۳۹۱ تا فصل سوم سال ۱۳۹۲، که بیشتر باید آن را ناشی از شوک منفی طرف عرضه تلقی کرد، دور از انتظار نبوده است. اطلاعات صنایع بورسی نشان می‌دهد که در فصل سوم سال ۱۳۹۳، در اثر رشد بیش از ۷۰ درصدی در فروش صنعت خودرو، رقم نرخ رشد ارزش فروش کل صنایع بورسی به بالای ۲۰ درصد رسیده است و این در شرایطی است که رشد ارزش فروش در صنایع بورسی به ‌جز خودرو تنها ۸/ ۳ درصد (۴/ ۰- بدون خودرو و شرکت ملی صنایع مس) بوده است. این گزارش می‌افزاید؛ همچنین نسبت موجودی انبار به تولید صنایع عضو سازمان بورس، در ۹ ماه اول سال ۱۳۹۳ مقادیر بزرگ مثبتی را تجربه کرده است، به نحوی که این نسبت برای کل صنایع بورسی در فصل اول، دوم و سوم سال ۱۳۹۳ به ترتیب ۸/ ۷، ۸/ ۶ و ۶/ ۱۲ درصد بوده است.

تولید صنایع بورسی بر مدار رشد

تولید صنایع عضو سازمان بورس و اوراق بهادار در همه فصل‌های سال‌های ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۰ روندی رو‌به رشد داشته است. اما همراه با تشدید تحریم‌های اعمال شده به ویژه بر مبادلات خارجی، تولید صنعتی کشور در سال‌های ۱۳۹۱ و ۱۳۹۲ با افت شدیدی مواجه شد که این وضعیت در آمار بنگاه‌های بورسی نیز منعکس شده است. در پی توافق اولیه در مذاکرات ژنو و بروز گشایش در تجارت خارجی کشور، از فصل دوم سال ۱۳۹۲ ، از قدر مطلق نرخ‌های رشد منفی تولید محصولات صنعتی بنگاه‌های بورسی کاسته شد. با ادامه روند بهبود، در فصل اول، دوم و سوم سال ۱۳۹۳، صنایع بورسی نرخ‌های رشد با مقادیر مثبت قابل توجهی را تجربه کردند. با وجود این، باید خاطرنشان کرد بخش قابل توجهی از بهبودی که در آمار صنایع بورسی مشاهده می‌شود، ناشی از نرخ‌های رشد بسیار بالا در صنعت خودرو است. در واقع، صنعت مذکور پس از طی یک دوره رشد مداوم که تا فصل سوم سال ۱۳۹۰ ادامه یافت، نخستین بار در فصل چهارم سال ۱۳۹۰ نرخ رشد منفی را تجربه کرد و پس از آن در فصل‌های مختلف سال‌های ۱۳۹۱ و ۱۳۹۲ با رشدهای منفی بسیار بالا روبه‌رو‌ شد. در ۹ ماه سال ۱۳۹۳ با ترمیم مقداری از این افت، تولید صنعت خودرو، در سطحی بالاتر از ۹ ماه اول سال ۱۳۹۱ ولی همچنان پایین‌تر از مدت مشابه سال ۱۳۹۰ قرار گرفت. در واقع، صنایع بورسی بدون خودرو، در طول دوره ۱۳۸۸ تا ۹ ماه ۱۳۹۳، تحولات توام با نوسان به مراتب کمتری را نسبت به صنعت خودرو تجربه کردند. انحراف معیار نرخ رشد کل صنایع بورسی، صنایع بورسی بدون خودرو و صنعت خودرو در دوره مورد بررسی به ترتیب ۵/ ۱۶، ۸/ ۵ و ۶/ ۳۸ درصد بوده است. همچنین حداکثر و حداقل نرخ رشد صنایع بورسی بدون خودرو در فصل‌های سال ۱۳۸۸ تا ۹ ماه ۱۳۹۳، به ترتیب ۲/ ۱۴ و ۳/ ۷- درصد بوده است، در حالی که این ارقام برای صنعت خودرو به ترتیب ۱/ ۷۳ و ۲/ ۵۷- درصد برآورد شده است. علت نوسان شدید نرخ رشد صنعت خودرو به وابستگی صنعت مذکور به واردات قطعات و سایر تجهیزات باز‌می‌گردد که واردات این کالاها در نتیجه اعمال تحریم‌های بین‌المللی در سال‌های ۱۳۹۱ و ۱۳۹۲ با مشکلات بسیاری روبه‌رو‌ شد. در واقع صنایع غیرخودرویی توانستند تا اندازه زیادی از شرایط ناگوار پیش آمده برای صنعت خودرو مصون بمانند که این پدیده را می‌توان با وابستگی کمتر این صنایع به واردات و همچنین نبود یا ضعف پیوندهای پیشین و پسین آنها با صنعت خودرو توضیح داد. مطابق با نتایج به‌دست آمده از اطلاعات بنگاه‌های بورسی کشور که در نمودار ۱ منعکس شده است، نرخ رشد ارزش تولید کل صنایع بورسی به قیمت ثابت در فصل اول، دوم و سوم سال‌های ۱۳۹۱ و ۱۳۹۲، تحت ‌تاثیر صنعت خودرو نسبت به مدت مشابه سال قبل منفی است. در فصل‌های اول، دوم و سوم سال ۱۳۹۳، نرخ رشد این بنگاه‌ها از منفی به مثبت تغییر علامت داده و بار دیگر تحت تاثیر تحولات صنعت خودرو به ترتیب به ۲/ ۱۵، ۱/ ۱۹ و ۲۶ درصد می‌رسد، در صورتی که نرخ‌های رشد را برای صنایع بورسی بدون خودرو مورد توجه قرار دهیم، تغییرات بسیار ملایم‌تر است. نرخ رشد این صنایع از ۴، ۱/ ۲-و ۶/ ۳- درصد در فصل‌های اول، دوم و سوم ۱۳۹۲ به ۲/ ۰- ، ۱/ ۱ و ۶/ ۱۱ در سال ۱۳۹۳ رسید. در نمودار ۲، سهم هریک از رشته فعالیت‌های صنعتی از رشد صنایع بورسی نشان داده شده است. نمودار مذکور بیان می‌کند که از رشد ۲۶ درصدی صنایع بورسی در فصل سوم ۱۳۹۳، معادل ۸/ ۴ درصد آن توسط صنعت فلزات اساسی، ۶/ ۲۲ درصد آن توسط صنعت خودرو، یک درصد آن توسط صنعت شیمیایی و... حاصل شده است.

جمع ارقام رشته فعالیت‌ها معادل ۴/ ۳۰ درصد خواهد بود. سهم غالب در رشد صنایع بورسی، در دوره‌های مختلف به ویژه در سال‌های ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۳ از آن صنعت خودرو است. در واقع صنعت خودرو از دو جهت بر رشد تولید بورسی اثرگذار بوده است: سهم بالایی که از تولید بورسی به خود اختصاص داده است و نرخ رشد بالا به ویژه در فصل‌های مختلف سال‌های اخیر و از جمله سال ۱۳۹۳. در صنایع بورسی غیرخودرویی، صنایع فلزات اساسی، شیمیایی، دارویی و مواد غذایی دارای بیشترین قدر مطلق سهم از رشد تولید هستند.

افت و خیزهای فروش در صنایع بورسی

نرخ رشد فروش صنایع بورسی در فصل‌های اول، دوم و سوم سال ۱۳۹۳، به ترتیب ۷/ ۳، ۱/ ۲۱و ۸/ ۲۴ درصد بوده که تحت تاثیر رشد قابل توجه در فروش صنعت خودرو حاصل شده است. نرخ رشد فروش صنعت خودرو در دوره مورد نظر به ترتیب ۲/ ۳۳، ۴/ ۸۷ و ۹/ ۷۶ درصد بوده که در پی رشدهای منفی قابل توجه در فصل اول سال ۱۳۹۱ تا فصل سوم سال ۱۳۹۲ که بیشتر باید آن را ناشی از شوک منفی عرضه دانست، دور از انتظار نبوده است.

بررسی‌های این گزارش نشان می‌دهد در فصل سوم ۱۳۹۳، تحت تاثیر رشد بیش از ۷۰ درصدی در فروش صنعت خودرو، رقم نرخ رشد ارزش فروش کل صنایع بورسی به بالای ۲۰ درصد رسیده است و این در شرایطی است که رشد ارزش افزوده در صنایع بورسی به‌جز خودرو برابر با ۸/ ۳ است.

براساس ارقام فصلی، نرخ رشد ارزش فروش در سال‌های ۱۳۹۱ و ۱۳۹۲ برای کل صنایع بورسی منفی و برای صنعت خودرو به جز فصل چهارم سال ۱۳۹۲، نیز منفی است. اما در صنایع بورسی غیرخودرویی این رقم در فصل‌های مختلف سال ۱۳۹۱ و ۱۳۹۲ به جز فصل اول ۱۳۹۲، منفی است. در فصل اول سال ۱۳۹۳ بر شدت کاهش فروش افزوده شده، اما در فصل سوم، فروش این صنایع، با ثبت رقم رشد ۸/ ۳ درصدی، اندکی افزایش نسبت به دوره مشابه سال قبل را تجربه کرده است.

سهم رشته فعالیت‌های مختلف صنایع بورسی از رشد فروش صنایع بورسی در سال‌های ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۳ به صورت فصلی نشان می‌دهد همانند تولید، سهم غالب به صنعت خودرو اختصاص دارد. در فصل دوم ۱۳۹۳، در شرایطی که سهم صنعت خودرو از رشد فروش صنایع بورسی بیش از ۲۰ واحد درصد است، قدر مطلق سهم هر یک از صنایع دیگر کمتر از ۵/ ۱ واحد درصد است.

بررسی سهم رشته فعالیت‌های مختلف صنایع بورسی از رشد فروش صنایع بورسی بدون خودرو در سال‌های ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۳ به صورت فصلی نشان می‌دهد که در این صنایع، رشته فعالیت‌های فلزات اساسی، کانی‌های فلزی، دارویی و مواد غذایی دارای سهم از رشد بیشتری نسبت به سایر صنایع در فروش کل صنایع بدون خودرو هستند. با وجود این، به نظر می‌رسد این صنایع، با مشکلاتی در زمینه فروش کالاهای تولید شده روبه‌رو هستند که تصویر دقیق‌تر آن در بخش موجودی انبار ارائه خواهد شد.

موجودی انبار

بررسی‌ها نشان می‌دهند صنعت خودرو از سال ۱۳۹۰ تاکنون به تناوب دارای تغییر در موجودی انبار مثبت و منفی بوده است. اما نسبت آن از تولید در فصل چهارم ۱۳۹۰، فصل دوم ۱۳۹۱، فصل اول ۱۳۹۲ و فصل چهارم ۱۳۹۲ قابل توجه است. بر اساس اطلاعات موجود از شرایط تولید صنعت خودرو که در بخش تولید نیز توضیح داده شد، می‌توان گفت که ارقام منفی سال‌های ۱۳۹۱ و ۱۳۹۲ در تغییر در موجودی انبار این صنعت ناشی از کاهش شدید تولید و وجود تقاضای بالا در بازار بوده است. در فصل‌های دیگر سال‌های ۱۳۹۱ و ۱۳۹۲ که ارقام تغییر در موجودی انبار مثبت است، بنا به شواهد موجود، بسیاری از خودروهایی که تا مرحله نهایی تولید به یک قطعه نیاز داشتند به انبار کالاهای ساخته شده فرستاده شده‌اند و مثبت بودن ارقام تغییر در موجودی انبار را در این دوره، می‌توان بر این اساس توضیح داد. نکته حائز اهمیت اینکه در فصل دوم و سوم سال ۱۳۹۳، نسبت تغییر در موجودی انبار از تولید به رقم ۸ و ۱/ ۷درصد رسیده است که می‌تواند حاکی از مازاد تقاضا در این صنعت باشد. در صنایع بورسی غیرخودرویی، به نظر می‌رسد که مشکل فروش بیشتر و پایدارتر است. ارقام تغییر در موجودی انبار این صنایع از فصل اول ۱۳۹۱ تا فصل سوم ۱۳۹۳، به جز فصل چهارم سال‌های ۱۳۹۱و ۱۳۹۲، مثبت بوده است. به ویژه اینکه در فصل سوم سال ۱۳۹۳ نسبت به فصل دوم نیز موجودی انبار افزایش چشمگیری داشته است، به طوری که نسبت موجودی انبار به تولید کل صنایع بورسی به جز خودرو از ۹/ ۵ درصد در فصل دوم به ۱/ ۱۶ درصد در فصل سوم رسیده است.