از دستیاری بندر تا وزارت امور خارجه
آسمان تهران-ریاض با انتصاب‌های تازه ابری‌تر شده است. گویی قرار نیست که این ابرهای به‌وجود آمده به این زودی‌ها ناپدید شود. این را تحولات اخیر و خانه تکانی پادشاه در ساختار حکومت آل‌سعود به‌خصوص با انتخاب عادل الجبیر به‌عنوان وزیر خارجه جدید نشان می‌دهد. بامداد چهارشنبه گذشته در اقدامی غیرمنتظره، پادشاه عربستان ترکیب حاکمیت این کشور را تغییر داد و ولیعهد، ولی‌ولیعهد، وزیرخارجه و شماری از وزرا و مقامات کابینه را تغییر داد. سلمان ابتدا در حکمی «مقرن بن عبدالعزیز» را از ولیعهدی و نایب‌رئیسی شورای وزیران (کابینه) کنار گذاشت و «محمد بن‌نایف» را به‌عنوان ولیعهد جدید معرفی کرد. سلمان در حکم خود مدعی شده است که مقرن به درخواست خود از ولیعهدی انصراف داده است. پادشاه عربستان در حکمی دیگر پسر جوان خود و وزیر دفاع و فرمانده عملیات عربستان علیه یمن «محمد بن‌سلمان» را به‌عنوان «جانشین ولیعهد» معرفی کرد تا پیش‌بینی‌ها مبنی بر احتمال کودتای داخلی محمد بن‌سلمان برای قبضه قدرت، تحقق یابد. اما در مهم‌ترین تغییر که می‌تواند نقشی مستقیم در مناسبات تهران - ریاض ایفا کند، انتصاب وزیر خارجه جدید پس از 40 سال است. پادشاه عربستان «سعود الفیصل» را که به مدت 40 سال وزیر خارجه این کشور بود از سمت خود کنار گذاشت و «عادل الجبیر» سفیر عربستان در آمریکا را جایگزین او کرد. فردی که حداقل در داخل ایران با مواضع ضدایرانی‌اش معروف شده است.
عادل الجبیر کیست؟
عادل بن‌احمد الجبیر، اول فوریه سال 1962 میلادی، در یک خانواده از استان مجمعه در روستای «حرمه» در منطقه «سدیر» و در خانه‌ای که نه آب داشت و نه برق متولد شد.
از میان بستگان خانواده جبیری جز شیخ محمد بن‌ابراهیم جبیر که مشاغل مختلفی همچون رئیس دیوان مظالم، رئیس مجلس شورا و وزارت عدلیه برعهده داشت، بقیه در عربستان سمت‌های مهمی نداشتند، به همین دلیل این خانواده در مجموع جزو خانواده‌های سر‌شناس عربستان محسوب نمی‌شوند. با این حال پدرش کارمند بخش رایزنی فرهنگی عربستان سعودی در آلمان بود و به واسطه شغل پدر او از کودکی در غرب زندگی و بعد تحصیل کرد. عادل پس از آنکه تحصیلات پایه خود را در آلمان گذراند، به آمریکا رفت و مدرک کارشناسی‌اش را در دو رشته اقتصاد و علوم‌سیاسی از دانشگاه شمال تگزاس و مدرک کار‌شناسی‌ارشد را در رشته روابط بین‌الملل از دانشگاه جورج تاون واشنگتن دریافت کرد. شاید همین حضور طولانی در غرب سبب شده است که عادل‌الجبیر خوی و خصلت غربی‌اش بر عربی‌اش چیرگی پیدا کند که اتفاقا این غلبه خصلت غربی بر عربی بعد‌ها به سکوی پرتابی برای رسیدن به سمت وزیر خارجه تبدیل شد. اساسا ورود او به دستگاه سیاست خارجی آمریکا به مدد تسلطش به زبان انگلیسی و آشنایی به فرهنگ غربی و آمریکایی امکان‌پذیر شد. در سال ۱۹۸۶ به‌خاطر آنکه الجبیر به راحتی انگلیسی حرف می‌زد، توانست اعتماد سفیر وقت عربستان سعودی در واشنگتن (بندر بن سلطان) را به خود جلب کند و ابتدا به‌عنوان یک کارمند محلی در دفتر نمایندگی عربستان سعودی در سازمان ملل استخدام شد و بعد از طرف بندر بن سلطان به سمت دستیار مخصوص او منصوب شد. الجبیر در سال ۱۹۹۹ رئیس بخش رسانه‌های سفارت شد. وقوع حادثه ۱۱ سپتامبر اگرچه در ابتدا برای عربستان به دلیل تابعیت مظنون درجه اول واقعه یعنی بن‌لادن دردسرساز شد اما برای الجبیر فرصتی دوباره برای ترقی شد چرا که او باز به دلیل تسلط به زبان انگلیسی و آشنایی‌ کامل به رسانه‌های آمریکایی، سخنگوی سفارت عربستان شد. عادل الجبیر پس از استعفای پیچیده و نامعلوم شاهزاده «ترکی فیصل» (که ۱۵ ماه سفیر عربستان در آمریکا بود) در سال ۲۰۰۷ در برابر چشمان بهت‌زده بسیاری از شاهزادگان سعودی، به‌عنوان سفیر جدید عربستان به وزارت خارجه آمریکا معرفی شد. سفارت عربستان در آمریکا یکی از مهم‌ترین مناصب عربستانی‌ها به شمار می‌آید.
مواضع ضدایرانی عادل الجبیر
چندی پس از این انتصاب عادل الجبیر مواضع ضدایرانی خود را علنی کرد. بر اساس یکی از اسناد ویکی‌لیکس، در ۲۰ نوامبر سال ۲۰۰۷ عادل الجبیر در ضیافت ناهاری میزبان سفیر جدید آمریکا در عربستان بود که در این ضیافت او موضع تندی علیه ایران اتخاد کرد. الجبیر ساخت سلاح هسته‌ای توسط ایران را برای عربستان یک فاجعه خواند و به جانشین سفیر (آمریکا) گفت: حالا زمان مقابله با ایران است. او مدعی شد که ایران عامل مشکلاتی است که آمریکا و عربستان در سال‌های اخیر با آن در منطقه مواجه شده‌اند و هیچ کس تا حالا جلوی آنها نایستاده است. در ادامه این سند آمده است که عادل الجبیر خواستار یک نمایش قدرت از سوی آمریکا، برای توقف آنچه سیاست‌های توسعه‌طلبانه ایران و برنامه هسته‌ای‌اش خواند شد. اما اوج مواضع ضدایرانی عادل الجبیر در سناریو ساختگی طرح ترورش توسط جمهوری اسلامی ایران به نمایش در آمد. سناریویی که با پایانی باز و بدون مشخص شدن نتیجه‌اش خاتمه یافت. در سال ۲۰۱۱ و در اوج تنش در خاورمیانه به واسطه بروز جنگ داخلی در سوریه و ناکامی آمریکا در صدور قطعنامه مورد نظر خود در شورای امنیت و عدم توانایی در مهار جمهوری اسلامی ایران برای عدم ایفای نقش در کنار حکومت بشار اسد در اقدامی به نظر هماهنگ شده میان واشنگتن و ریاض، جمهوری اسلامی ایران متهم به ترور عادل الجبیر سفیر عربستان در آمریکا شد. ۱۱ اکتبر ۲۰۱۱ میلادی اریک هولدر وزیر دادگستری آمریکا با حضور در جمع خبرنگاران یک شهروند ایرانی-آمریکایی به نام «منصور ارباب‌سیر»، را که به ادعای وزیر در حال ارتباط‌گیری، طراحی و پرداخت پول به کارتل لوس زتاس- یک کارتل مواد مخدر اهل مکزیک- بود به ترور عادل الجبیر، سفیر ریاض در واشنگتن متهم کرد. این سناریوی ساختگی موجی تازه علیه جمهوری اسلامی ایران از سوی سعودی‌ها و آمریکایی‌ها به راه انداخت. ادعایی که به شدت از سوی مقامات ایران تکذیب شد. در ‌‌نهایت هم تلاش آمریکا و عربستان برای محکوم کردن ایران در مجامع بین‌المللی به خصوص سازمان ملل متحد راه به جایی نبرد و عملا سناریوی ساختگی شکست خورد. در تجاوز اخیر عربستان به یمن هم عادل الجبیر از نخستین مقامات سعودی بود که آن را عملیات «توفان قاطعیت» خواند و مدعی شد که دخالت ریاض در یمن تنها برای برقراری امنیت در این کشور و جلوگیری از نقشی ایران در روند سیاسی یمن است. بر این اساس نگاهی به مواضع این دیپلمات سعودی که به تازگی جانشین سعود الفیصل شده است نشان می‌دهد که قرار است‌‌ همان راهی در روابط با جمهوری اسلامی ایران پیش گرفته شود که در گذشته سلف عادل الجبیر پیش گرفته بود و همچنان تنش در روابط با ایران از طرف سعودی‌ها
حکمفرما باشد.