«ذهن زیبا» ابدی شد

دنیای اقتصاد: جان فوربز نش، ریاضیدان دانشگاه پرینستون و برنده جایزه نوبل اقتصاد که زندگی وی الهام‌‌بخش فیلم «ذهن زیبا» بود، روز شنبه دوم خرداد طی یک حادثه رانندگی به همراه همسرش در نیوجرسی درگذشت. به گزارش وال استریت ژورنال جان نش ماه دیگر ۸۷ ساله می‌شد و همسرش آلیسیا ۸۲ سال داشت. راننده تاکسی حامل آنها در حال سبقت گرفتن از ماشین دیگری بود که کنترل خودرو را از دست داد و با گاردریل‌های محافظ بزرگراه برخورد کرد. نش و همسرش که به نظر می‌رسد کمربند ایمنی نبسته بودند از خودرو به بیرون پرتاب شدند و این امر باعث مرگ آنها شد.

تعادل نش از اقتصاد تا علوم زیستی

نظریه تعادل که به نام وی ثبت شد و «تعادل نش» نام گرفت، کاربرد فراوانی در علوم مختلف پیدا کرد. مفهوم تعادل نش برای تجزیه و تحلیل نتایج آثار تصمیمات چند بازیگر استفاده شده است. به عبارت دیگر، این نظریه راهی برای پیش‌بینی آن است که اگر چند فرد در حال تصمیم‌گیری‌ هستند و پیامدهای تصمیم آنها وابسته به تصمیم‌های دیگران است چه نتایج تعادلی خواهد داشت. نگرش ساده و ایده اساسی جان نش این است که اگر ما تصمیم‌های تصمیم‌گیرندگان مختلف را به‌صورت جداگانه تحلیل کنیم نمی‌توانیم نتیجه انتخاب‌های آنان را پیش‌بینی کنیم. در عوض، ما باید بدانیم آنچه هر کدام از بازیکنان انجام می‌دهند، با در نظر گرفتن تصمیمات دیگران است. همین امر در بلندمدت باعث یک تعادل می‌شود که طرفین بازی از آن منحرف نمی‌شوند.

این تعادل لزوما با باخت یکی از طرفین همراه نیست و ممکن است به صورت برد- برد، به نفع یکی از طرفین یا حتی در مواردی باخت- باخت باشد.در اواخر دهه ۴۰ یعنی عصر جنگ سرد تعادل نش برای تجزیه و تحلیل شرایط خصمانه مسابقه تسلیحاتی به کار گرفته شده است. این نظریه هم اکنون در بسیاری از علوم از اقتصاد و رایانه گرفته تا علوم زیستی و جانوری و سیاست کاربرد دارد.

این مرد نابغه است

کارهای او در زمینه نظریه‌ بازی‌ها، هندسه دیفرانسیل و معادلات دیفرانسیل با مشتقات پاره‌ای، به درکی عمیق‌تر از اتفاقات پیچیده زندگی روزمره منجر شده بود. در توصیه‌نامه‌ای که برای دانشگاه داشت فقط یک جمله نوشته شده بود: «این مرد نابغه است.» او از دانشگاه هاروارد پذیرش داشت اما پرینستون با بورسیه‌ای بیشتر ثابت کرد، قدر او را می‌داند. چندی پیش جان نش به همراه لوئیز نیرنبرگ، ریاضیدان دانشگاه نیویورک برای دریافت جایزه ریاضی ۵۰۰ هزار دلاری Abel به نروژ سفر کردند که برای کار آنها در زمینه معادلات دیفرانسیل با مشتقات جزئی توسط آکادمی علوم و مقالات نروژ به آنها اعطا شد.

زندگی شخصی پر فراز و نشیب

جان نش در ۱۳ ژوئن ۱۹۸۲ در بلوفیلد در ویرجینیای غربی به دنیا آمد. پدر وی مهندس برق و مادرش معلم بود. وی در مقاله شرح حال خود برای کمیته نوبل از کنجکاوی خود در مورد مسائل ریاضی در نوجوانی گفته بود. دانشگاه هاروارد، نش را دعوت کرد تا به‌عنوان دانشجوی دکترا به دپارتمان ریاضی آن بپیوندد. وی به دلیل شرایط پیشنهادی بهتر دانشگاه پرینستون در سال ۱۹۴۸ به آنجا رفت. او تنها پس از دو سال توانست کار بر روی بازی‌های غیرمشارکتی را تکمیل کند که ۴۰ سال بعد، جایزه نوبل را در اقتصاد برای وی به ارمغان آورد. جان نش که در سال ۱۹۹۴ موفق به دریافت جایزه نوبل اقتصاد شده بود به‌عنوان یک ریاضیدان ارشد در دانشگاه پرینستون کار می‌کرد. او پس از انتشار چند مقاله بسیار مهم و تاثیرگذار، در سال ۱۹۵۷ با آلیسیا لارد ازدواج کرد. ابتلای نش به بیماری اسکیزوفرنی پارانوئید در سال ۱۹۵۹ دستاوردهای زودهنگام وی را متوقف کرد. در اوایل سال ۱۹۵۹ علائم اسکیزوفرنی در وی ظاهر شد و مجبور شد چندبار در بیمارستان بستری شود. فشار بیماری او بر زندگی آنها به‌جایی رسید که آلیسیا در سال ۱۹۶۲ از جان نش جدا شد. با این حال آلیسیا او را در سال ۱۹۷۰ به خانه خود آورد و مراقبت از او را بر عهده گرفت. زحمات آلیسیا و ثباتی که ایجاد شد باعث شد جان نش به‌تدریج راه کنار آمدن با بیماری را یاد بگیرد و حتی توانست دوباره امکان تدریس پیدا کند. روابط جان و آلیسیا از دهه هشتاد میلادی بهتر شد و این دو در سال ۲۰۰۱، سالی که فیلم ذهن زیبا ساخته شد دوباره با هم ازدواج کردند.

چهار اسکار برای ذهن زیبا

داستان زندگی این دانشمند از جمله مبارزه وی با اسکیزوفرنی پارانوئید توسط راسل کرو، بازیگر آمریکایی در فیلم «ذهن زیبا» در سال ۲۰۰۱ به نمایش درآمد که موفق به کسب چهار جایزه اسکار شد. فیلم «ذهن زیبا»، که در آن، «ران هاوارد»، کارگردان آمریکایی، با بازی «راسل کرو»، زندگی جان نش را به تصویر کشید، در سال ۲۰۰۱ میلادی در سینماهای آمریکا و سپس سراسر جهان اکران شد و به فروش جهانی ۳۱۳ میلیون دلار دست‌یافت. این فیلم همچنین جایزه اسکار بهترین تصویربرداری، بهترین کارگردان، بهترین فیلم‌نامه اقتباسی و بهترین بازیگر نقش دوم زن را از آن خود کرد. فیلم ذهن زیبا همچنین نامزد دریافت جایزه بهترین بازیگر، بهترین تدوینگر فیلم و بهترین گریم شد.

واکنش‌ها به خبر درگذشت جان‌نش

راسل کرو (بازیگر نقش جان نش در فیلم ذهن زیبا) پس از شنیدن این خبر گفت: « بهت‌زده‌ام. دلم با جان و آلیسیا و خانواده‌شان است. به یاد آن خاطره‌های شگفت‌انگیز؛ ذهن‌های زیبا، دل‌‎های زیبا.»کریستوفر ایگروبر(رئیس دانشگاه پرینستون) نیز در واکنش به این خبر اعلام کرد ما از خبر درگذشت نابهنگام جان نش و همسرش آلیسیا مبهوت و ناراحت شدیم. هر دو از اعضای بسیار ویژه جامعه دانشگاهی پرینستون بودند. دستاوردهای چشمگیر جان الهام‌بخش نسل‌های ریاضیدانان، اقتصاددانان و دانشمندانی شده که از کار درخشان و پیشگامانه وی در زمینه نظریه بازی تاثیر گرفته‌اند.اونیش دیکسیت (پروفسور ممتاز پرینستون و دوست قدیمی جان نش) نیز پس از شنیدن این خبر گفت: تئوری او کاربردهای بسیاری دارد. روزی من گفتم اگر هربار که از نظریه تعادل نش در علوم مختلف استفاده می‌شود یک دلار به حساب نش واریز شود او به سرعت ثروتمند خواهد شد.

«ذهن زیبا» ابدی شد