کارنامه نمایشگاه در چند پرده

علی‌رضا رئیس دانا مدیر نشر نگاه بیست و هشتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برگزار شد، به روال همه سال‌های گذشته، پس از 10 سال مدیریت بخش ناشران ایرانی مجددا به اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران واگذار شد و با جلسات مثبتی در باب مسائلِ مبتلابه نشر، تجلیل از پیشکسوتان و درگذشتگان نشر و چالش‌های در برابر نشر برگزار کرد که جا دارد به آنها خسته نباشید گفت و امید اینکه در سال‌های آتی حضور مراکز مردم‌نهاد نشر در نمایشگاه پررنگ‌تر و پربارتر شود. نمایشگاه بیست و هشتم چند ویژگی و دستاورد خاص داشت که می‌تواند نقطه تمایز آن با سالیان گذشته باشد. اکثر ناشران حرفه‌ای و کاربلد در حوزه کتاب‌های عمومی عناوین جدید و زیادی را توانستند به نمایشگاه برسانند که در بین آنها آثار قابل اعتنا نیز بسیار بود و همین گرمی و رونق خاصی به نمایشگاه بخشید.
نشر چشمه پس از چند سال غیبت مجددا امکان حضور پیدا کرد، و اقبال مردم از غرفه این انتشارات نشان داد که عدم حضور این نشر از دلبستگی جوانان به آن کم نکرده است.
به‌طور واضح مرزبندی میان ناشران حرفه‌ای و غیرحرفه‌ای مشخص بود. ناشران کاربلد توانستند مخاطبان زیادی را جلب کنند، در حالی که بسیاری از غرفه‌داران در طول مدت برگزاری نتوانستند مشتری چندانی داشته باشند و اندوخته مالی مناسبی نیز کسب نکردند.
برخی غرفه‌داران متاسفانه فضای نمایشگاه بین‌المللی کتاب را با بازار مکاره یا حراجی‌های فصلی اشتباه گرفته بودند، حتی برخی جارچی هم استخدام کرده تا مردم را به سمت آنها رهنمون شود.
ارائه تخفیف در نمایشگاه می‌تواند یک امتیاز باشد و باید هم ناشران آن را به‌عنوان یارانه‌ای برای مشتریان قائل شوند، اما تخفیف به‌قاعده باید از ضوابطی برخوردار باشد. گروهی از دوستان نشر تخفیف‌های 50، 60 و حتی 80 درصدی را با پلاکارد و تابلو بر غرفه‌های خود نصب کرده بودند. این راه خوبی نیست و اعتبار نشر و کتاب را به‌شدت پایین می‌آورد، البته با تعدادی از این دوستان برخورد شد و امید داریم که در آینده شاهد اینگونه هرج و مرج‌ها نباشیم.

طبق معمول نکاتی هم دیده شد، اعلام عدم فروش برخی کتاب‌ها که دست بر قضا مجوز انتشار رسمی دارند. سال‌هاست این رویه اعمال می‌شود در حالی که جایگاه قانونی آن به‌شدت سوال‌برانگیز است، حق است ارگان مسوول در این زمینه معرفی شود و به شکل کتبی و از قبل از نمایشگاه چنین شوک‌هایی رابه ناشر وارد کنند.

حضور جمعیت بازدیدکننده که میانگین سنی آنها بین 15 تا 25 سال بود، بسیار چشمگیر می‌نمود. اینها سرمایه‌های آینده برای کتابخوانی در ایران هستند و همین گروه نیز بیشترین خریدار کتاب در نمایشگاه بودند.

پیش از شروع کار نمایشگاه صحبت بر سر عرضه رقم قابل توجهی بن برای خرید کتاب بود، اما در طول برگزاری، بن چشمگیری در نمایشگاه عرضه نشد و همین شبهاتی را دامن زد. به هر حال لازم است اگر چنین بن‌هایی توزیع می‌شود، طریقه مصرف آن نیز تعریف شود.

در سالیان گذشته، برخی ناشران از افراد صاحب‌نام (نویسنده و هنرمند)، برای حضور در غرفه دعوت می‌کردند و با اطلاع‌رسانی روابط عمومی نمایشگاه دوستداران آن فرد می‌توانستند لحظاتی را با نویسنده و هنرمند مورد علاقه خود بگذرانند، اما امسال ثابت شد که دیگر چنین امری در نمایشگاه امکان‌پذیر نیست، هرگاه آدم صاحبنامی بدون خبر قبلی می‌آمد، وضع غرفه مورد بازدید او به‌هم می‌ریخت و حضور جمعیت هر چیز را به تعطیلی می‌کشاند، گویا عشق و دلبستگی جوانان به نویسندگان و هنرمندان روز به روز رو به افزایش است.

امسال تقریبا تمام بلندپایگان مملکت از نمایشگاه بازدید کردند و شائبه‌های دلگیری از وضعیت فرهنگی را زدودند، قدوم همگی آنان مبارک و امید که این توجهات باعث کاهش مشکلات نشر شود.

بررسی آماری بین ناشران صاحب‌نام حوزه عمومی نشان از رشد اقبال مردم به کتاب می‌دهد، این رشد 15 تا 25 درصدی در شرایطی که تیراژ کتاب به رقم زیر 500‌نسخه رسیده خوشایند و امیدبخش است، اما از یاد نبریم که کل فروش نمایشگاه در بهترین حالت بین 5 تا 6 درصد گردش سالانه کتاب را در ایران پوشش می‌دهد.
به هر حال امید است که در سال‌های آینده نمایشگاه کتاب پربارتر شود.