امیدواری کلینتون نسبت به حصول توافق هسته‌ای

گروه دیپلماسی- کامران کرمی: وین در آستانه تکرار توافق بزرگ دیگری است. اگرچه دو قرن پیش در چنین تاریخی کنگره وین تکلیف جنگ‌های ناپلئون بناپارت را مشخص کرد و یک صلح 100 ساله را بر سر اروپا گسترانید، اما تاریخ مجددا می‌تواند این‌بار در هتل کوبورگ رقم بخورد. جایی که این روزها بیش از هر زمان دیگری شاهد حضور انبوه دیپلمات‌ها و خبرنگارانی است که برای پوشش این رویداد جهانی روانه محل مذاکرات شده‌اند.

سه روز مانده به ضرب‌الاجل 7 ژوئیه (16 تیر) که به گفته مقامات روسی غیرقابل تمدید است، همه چیز سرعت گرفته است؛ از تعدد دیدار تیم‌های هسته‌ای تا افزایش تدابیر امنیتی. دیروز وزرای خارجه ایران و آمریکا برای نهمین بار با یکدیگر دیدار کردند. پیش‌تر طرفین از پیشرفت در مذاکرات خبر داده بودند. فضای مذاکرات حداقل به میزانی پیشرفت کرده است که برخی از چهره‌هایی که پیش‌تر نسبت به این توافق روی خوش نشان نمی‌دادند، به جمع امیدواران بپیوندند. هیلاری کلینتون، وزیر امور خارجه پیشین آمریکا یکی از این مقاماتی است که ابراز امیدواری کرده است که مذاکرات ایران و گروه 1+5 طی روزهای آینده به نتیجه برسد.

به گزارش خبرگزاری رویترز، هیلاری کلینتون، وزیر امور خارجه پیشین آمریکا و کاندیدای انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۱۶ در این کشور روز جمعه گفت: «امیدوارم ۱۸ ماه مذاکرات هسته‌ای میان ایران و قدرت‌های جهانی در روزهای آینده به یک توافق منجر شود.» کلینتون در ادامه با تکیه بر ادعای غرب مبنی بر تلاش ایران برای دستیابی به ظرفیت تولید سلاح هسته‌ای بیان کرد: «من کاملا امیدوارم که ما می‌توانیم در هفته پیش رو به توافقی برسیم که به برنامه‌ هسته‌ای تسلیحاتی ایران پایان می‌دهد. حتی اگر این توافق حاصل شود، باز هم کارهای بیشتری باید انجام شود.»

او همچنین گفت که حتی درصورت موفقیت مذاکرات هسته‌ای و حصول یک توافق باز هم مشکلات اساسی کشورش با ایران باقی خواهد ماند. به گزارش رویترز، زیربنای مذاکرات هسته‌ای میان ایران و قدرت‌های جهانی در دوران فعالیت هیلاری کلینتون به‌عنوان وزیر امور خارجه آمریکا بنا نهاده شد. اکنون این کشورها پس از نزدیک به دو سال رایزنی‌های سخت و بی‌وقفه تلاش می‌کنند تا ضرب‌الاجل 7 جولای (16 تیر) به یک راه‌حل جامع نهایی درخصوص برنامه هسته‌ای تهران و چگونگی لغو تحریم‌های بین‌المللی علیه این کشور دست یابد.

کلینتون پیش از این گفته بود یک توافق خوب توافقی است که به‌صورت راستی‌آزمایی تمام مسیرهای ایران برای دستیابی به سلاح هسته‌ای را مسدود و بازرسی‌های سرزده را به تمامی تاسیسات ایران تضمین کند. او در ماه آوریل (سه ماه پیش)، قبل از آغاز کارزار انتخاباتی‌اش، گفته بود «پیمودن بقیه راه، برای رسیدن به توافق، در ماه ژوئن (تیر) آسان نخواهد بود ولی قطعا حیاتی‌ است.» او پیش‌تر نیز تاکید کرده بود که نرسیدن به توافق، بهتر از رسیدن به توافق بد است. رقیبان جمهوری‌خواه برای انتخابات ریاست‌جمهوری، به‌طور عمده از مخالفان مذاکرات به‌شمار می‌روند و در مواردی نیز مخالفت شدید خود را بیان کرده‌اند.

گزارش پی‌ام‌دی تا پایان سال

همزمان با اظهارات کلینتون، یوکیا آمانو، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که از سفر دو روزه به تهران مجددا راهی وین شده است، گفت که این نهاد تا پایان سال گزارش مربوط به «پی‌ام‌دی» را منتشر خواهد کرد. آمانو پیش از ورود به هتل کوبورگ در جمع خبرنگاران به سفرش به تهران و دیدارش با حسن روحانی و علی شمخانی اشاره کرد و گفت: «هدف از این سفر حل و فصل موضوعات باقی‌مانده است که در این زمینه ما پیشرفت‌هایی داشته‌ایم ولی همچنان کار بیشتری باقی مانده است.» آمانو افزود: «معتقدم که با همکاری ایران می‌توانیم تا پایان سال گزارشی درباره ارزیابی مسائل مربوط به پی‌ام‌دی بدهیم.» مدیرکل آژانس در پاسخ به این سوال که آیا ایران اجازه داده است به مکان‌هایی که قبلا مجاز نبودید دسترسی داشته باشید، گفت: «همان‌طور که گفتم حرکتمان رو به جلو و همراه با پیشرفت بود ولی نمی‌توانم وارد جزئیات شوم.» او در پاسخ به سوال یکی از خبرنگاران آمریکایی که از او پرسید: انتظاراتتان برآورده شد؟ پاسخ داد: «پیشرفت داشتیم.» مدیرکل آژانس پنج‌شنبه هفته گذشته در سفری دو روزه به تهران سفر کرد و با رئیس‌جمهوری و دبیر شورای امنیت ملی ایران درخصوص موضوع «پی‌ام‌دی» به گفت‌وگو نشست. ادعای «ابعاد احتمالی نظامی» که مربوط به فعالیت‌های گذشته ایران است، یکی از موارد اختلاف برانگیز طرفین به‌شمار می‌رود.

مذاکرات در نقطه تاریخی

از سوی دیگر، وزیر امور خارجه چین با تاکید بر «تاریخی بودن» شرایط کنونی مذاکرات هسته‌ای خواستار توجه همه طرف‌های مذاکره به این مساله و استفاده از این فرصت برای دستیابی به توافق جامع شد. «وانگ یی» در گفت‌وگو با خبرنگاران چینی حاضر در ژنو گفت: «در حال حاضر «ماراتن مذاکرات» وارد مرحله نهایی شده و ما تاکید داریم که در این مرحله حساس همه طرف‌ها باید به مسوولیت تاریخی و واقعی خود برای رسیدن به توافق جامع پی‌ببرند.» این دیپلمات چینی گفت که طرف چینی امیدوار است در این مرحله از مذاکرات و با حذف موانع نهایی، توافقی کلی، عادلانه و متوازن به دست‌ آید. «وانگ یی» تاکید کرد: «پکن معتقد است که در حال حاضر عناصر اصلی یک توافق جامع مهیا است و زمان حل نهایی مساله هسته‌ای ایران فرا رسیده است.»

او درباره مسائل باقی‌مانده نیز گفت: «به اعتقاد ما مسائل باقی‌مانده نیاز به یک «بسته راهکاری» دارد. ما تاکید داریم امروز طرفین مذاکرات باید خود را برای اتخاذ یک تصمیم تاریخی آماده کنند. «یی» با تاکید بر اینکه جامعه بین‌الملل ناظر بر این مذاکرات است، گفت: «امروز دیگر هیچ یک از طرفین گفت‌وگو، بهانه‌ای برای توقف ناگهانی این ماراتن تاریخی که تنها چند گام دیگر به پایان آن باقی مانده، ندارند.»

تمدید نمی‌شود

همزمان معاون وزیر خارجه و مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای روسیه تاکید کرد که مذاکرات در مورد برنامه هسته‌ای ایران بار دیگر تمدید نخواهد شد. به گزارش خبرگزاری تسنیم، سرگئی ریابکوف روز جمعه در مصاحبه با نشریه روسی «ایندکس بزآپاسنستی» گفت: «امکان ندارد مذاکرات هسته‌ای به تعویق بیفتد یا تاریخ آن تمدید شود.» این مقام روس تاکید کرد: «طرف‌های مذاکره‌کننده بر این باورند که هر قدر روند مذاکرات طول بکشد، مخالفان آن برای افزایش فشار و ایجاد مسائل بیشتر وسوسه می‌شوند و تفاهم آنها در این مورد بسیار مهم است.» او افزود: «در مذاکرات هسته‌ای مسائل معدودی باقی‌مانده و کاملا ممکن است این مباحث را تا روز هفتم ماه جولای - موعد مقرر برای دستیابی به توافق جامع- حل و فصل و برطرف کرد.» ریابکوف افزود: «بر این باورم که هیچ ناکامی در مذاکرات رخ نخواهد داد و طرف‌های مذاکره‌کننده می‌توانند در مورد مسائل باقی‌مانده مورد اختلاف به توافق برسند.»

مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای روسیه با بیان اینکه هیچ طرح «ب» وجود ندارد، افزود: «ایران و 1+5 احتمالات دیگر را در مذاکرات مطرح نمی‌کنند؛ تمام طرف‌های شرکت‌کننده در مذاکرات معتقدند که ما موفق می‌شویم تا موعد مقرر به توافق دست بیابیم.» او تاکید کرد: «هر چند این اصل که «هیچ‌گاه نباید امکان رویدادی را کاملا نفی کرد» همچنان معتبر است اما در پشت پرده مذاکرات وین هیچ‌کس از طرح دیگری در صورت ناکامی دور کنونی مذاکرات سخن نمی‌گوید؛ اطمینان دارم تا روز هفتم جولای به توافق دست خواهیم یافت.» ریابکوف پیش‌تر از پیشرفت 91 درصدی مذاکرات خبر داده بود.

او همچنین در مورد لغو تحریم‌ها نیز گفت: «ساز و کار و شیوه لغو تحریم‌ها در مورد ایران با بازرسی‌های آژانس مرتبط است، اما مکانیسم لغو تحریم‌ها هنوز در حال بررسی است.» ریابکوف تاکید کرد: «تعلیق یا لغو تحریم‌ها به اقدامات مشخص ایران در عرصه انرژی هسته‌ای بستگی دارد که آژانس باید آن را تایید کند.» مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای روسیه گفت: «به دقت با تمام طرف‌های شرکت‌کننده در مذاکرات رایزنی کردیم تا در مکانیسم طرح شده برای لغو تحریم‌های یکجانبه غرب، اختیارات شورای امنیت سازمان ملل نقض نشود و بر فعالیت آژانس در مورد ایران تاثیر منفی نگذارد.»

اختلافات باقی است

هر چند همه دیپلمات‌های حاضر در وین از پیشرفت مذاکرات و روبه جلو بودن آن می‌گویند ولی ترجیع‌بند همه سخنان آنها این است: «همه یا هیچ.» خبرنگاران ایرانی این جمله را بارها از زبان سیدعباس عراقچی و محمدجواد ظریف شنیده‌اند که تا وقتی بر سر همه موضوعات توافق حاصل نشود، به منزله آن است که اصلا توافقی در کار نخواهد بود. یک منبع نزدیک به تیم مذاکره‌کننده ایران روز شنبه در گفت‌وگو با «ایرنا» بار دیگر با تکرار این جمله گفت: «مطالبی که مطرح می‌شود دال بر اینکه در بخش خاصی توافق شده است، با توجه به اصل اساسی «هیچ چیز مورد توافق نیست تا زمانی که همه چیز مورد توافق قرار گیرد»، از پایه نادرست است.» این منبع افزود: «مشخصا در بحث تحریم‌ها برخی اختلافات مهم هنوز پابرجا و در دست مذاکره است.» اشاره این منبع به خبر برخی رسانه‌های آمریکایی از جمله آسوشیتدپرس است که در خبری گفته بود ایران و 1+5 درباره تحریم‌ها به توافقی آزمایشی رسیده‌اند. منابع غربی، مورد اختلافی را بحث همزمانی مطرح می‌کنند.

توافق بهتر از عدم توافق است

در شرایطی که در آمریکا انتقادات از مواضع کاخ سفید در قبال مذاکرات هسته‌ای به‌ویژه از سوی جمهوری‌خواهان مسلط بر کنگره افزایش یافته، مشاور امنیت ملی اسبق دولت آمریکا گفت که «توافق با ایران بهتر از عدم توافق است». «زبیگنیو برژینسکی» مشاور امنیتی ملی سی و نهمین رئیس‌جمهور (جیمی کارتر) از مذاکرات حمایت کرد و رسیدن به توافق را «هوشمندانه» خواند. برژینسکی که به‌عنوان عضو افتخاری مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی مشغول به کار است، در صفحه توییتر خود نوشت: «توافق با ایران بهتر از عدم توافق است.» مشاور امنیت ملی کارتر در توضیح علت گفته خود، این‌طور توضیح داد : «در حالی که خاورمیانه به طرز فزاینده‌ای در آشوب است، عاقلانه‌تر و هوشمندانه‌تر آن است که بر ثبات آن بیفزاییم و نه اینکه ثبات آن را بیشتر کاهش دهیم.»

توافق یا تحمیل

پس از دیدار روز جمعه ظریف و کری که هر دو از پیشرفت در مذاکرات خبر داده بودند، وزیر امور خارجه ایران در پیامی ویدئویی با بیان اینکه 1+5 باید یک تصمیم حساس و تاریخی از میان «توافق یا تحمیل» انتخاب کند، تاکید کرد: «دستیابی به توافق نیازمند شجاعت برای مصالحه، خودباوری برای انعطاف، پختگی برای تصمیمات منطقی، خردمندی برای کنار گذاشتن توهمات و جسارت برای عبور از عادت‌های کهنه است.»

ظریف با بیان اینکه من در وین هستم تا به یک بحران غیرضروری و طولانی که مدت‌ها قبل باید خاتمه می‌یافت پایان دهم، گفت: «به‌رغم برخی اختلافات باقی‌مانده در این ساعات آخرین، هیچ‌گاه به این اندازه به دستیابی به یک راه‌حل پایدار نزدیک نبوده‌ایم با این حال هنوز رسیدن به راه‌حل قطعی نیست.» او با اشاره به این موضوع که برخی لجوجانه معتقدند فشار اقتصادی و نظامی به تسلیم می‌انجامد، گفت که من امیدوار هستم؛ زیرا نشانه‌های غلبه منطق بر توهم را مشاهده می‌کنم.

محمد جواد ظریف گفت: «آنها متوجه شده‌اند که کورترین و ظالمانه‌ترین تحریم‌های اقتصادی علیه کشور من، آنها را به هیچ‌یک از اهداف اعلام شده‌شان نرسانده و در عوض باعث آسیب افراد بی‌گناه و خشم ملتی صلح‌طلب و با گذشت شده است. به همین دلیل آنها میز مذاکره را انتخاب کرده‌اند ولی هنوز باید یک تصمیم حساس و تاریخی بگیرند: توافق یا تحمیل.» او ادامه داد: «در سیاست - همچون زندگی- نمی‌توان به هزینه دیگران به اهداف خود رسید، چرا که عمر چنین دستاوردهایی همواره کوتاه خواهد بود. تنها توافقات متوازن هستند که می‌توانند از آزمون زمان سربلند بیرون آیند. ما آماده دستیابی به یک توافق خوب و متوازن و گشودن افق‌های جدیدی برای برخورد با چالش‌های مهم و مشترک هستیم.» وزیر خارجه ایران در ادامه با بیان اینکه امروز تهدید مشترک ما رشد سریع افراط‌گرایی خشن و بربریت افسارگسیخته در قالب مردانی نقاب‌دار نمود یافته است که مهد تمدن را هدف گرفته‌اند، افزود: «از «ما» صحبت می‌کنم چرا که هیچ‌کس از این خطر جهانی در امان نیست. برای مقابله با این چالش‌های جدید، روش‌های جدید هم به شدت مورد نیاز است. ایران همواره در خط مقدم مبارزه با افراط حاضر بوده است. امیدوارم همتایان من نیز توجه خود را به این موضوع متمرکز کرده و منابع خود را برای مقابله با این تهدید حیاتی متمرکز کنند.» ظریف در پایان با اشاره به شعری از فردوسی گفت: «بکوشید نیکی به کار آورید/ چو دیدید سرما بهار آورید»

پاسخ کری به ظریف

بلافاصله پس از انتشار پیام ظریف، جان کری وزیر امور خارجه آمریکا در جوابیه به این ویدئو گفت: «من قبل از این گفته‌ام تیم ما با دقت و با تلاش فراوان در حال کار است تا پیشرفت مذاکرات را به حداکثر برساند، کار ادامه دارد.»