چرا ترکیه به ائتلاف علیه داعش پیوست؟
هشدار خصوصی اوباما به اردوغان
حسین موسوی: پس از سال‌ها عدم تفاهم بین ترکیه و آمریکا حالا این دو کشور توافق کرده‌اند که به اتفاق یکدیگر علیه داعش وارد عمل شوند. در هفته‌ای که گذشت، ترکیه اعلام کرد که پایگاه هوایی خود را موسوم به اینجرلیک در اختیار نیروهای آمریکایی قرار خواهد داد تا آمریکا از این نقطه مواضع داعش را هدف قرار دهد. نیروهای ترکیه نیز از طریق هوا، حملات خود را علیه نیروهای داعش آغاز کردند. ترکیه می‌گوید در پی این حمله سه نقطه مهمی را که در دستان داعش است مورد هدف قرار داده است. واشنگتن و آنکارا قصد کرده‌اند داعش را از بین ببرند و منطقه‌ای را به وجود بیاورند که در آن نیروهای مخالف اسد حضور پیدا کنند.
حسین موسوی: پس از سال‌ها عدم تفاهم بین ترکیه و آمریکا حالا این دو کشور توافق کرده‌اند که به اتفاق یکدیگر علیه داعش وارد عمل شوند. در هفته‌ای که گذشت، ترکیه اعلام کرد که پایگاه هوایی خود را موسوم به اینجرلیک در اختیار نیروهای آمریکایی قرار خواهد داد تا آمریکا از این نقطه مواضع داعش را هدف قرار دهد. نیروهای ترکیه نیز از طریق هوا، حملات خود را علیه نیروهای داعش آغاز کردند. ترکیه می‌گوید در پی این حمله سه نقطه مهمی را که در دستان داعش است مورد هدف قرار داده است. واشنگتن و آنکارا قصد کرده‌اند داعش را از بین ببرند و منطقه‌ای را به وجود بیاورند که در آن نیروهای مخالف اسد حضور پیدا کنند. ترکیه از این منطقه به‌عنوان «منطقه امن» یاد می‌کند.
این اقدام ترکیه حکایت از یک چرخش بزرگ دارد، درحالی‌که ترکیه برای سالیان سال بود که به‌عنوان یک شریک بی‌تفاوت مطرح شده بود. حتی کار به جایی رسیده بود که آنکارا در مقام منتقد سیاست‌های باراک اوباما قرار گرفته بود. ترک‌ها و آمریکایی‌ها به شدت در مورد تهدید موجود در سوریه اختلاف نظر داشتند: برای واشنگتن دولت خودخوانده اسلامی بزرگ‌ترین تهدید به حساب می‌آید و برای آنکارا دولت بشار اسد در دمشق.
اگرچه در ظاهر، تغییر بازی در ۲۰ ژوئیه کلید خورد. در این روز یک عملیات انتحاری در شهر مرزی سوروچ موجب کشته شدن ۳۱ تن از کردهای چپ‌گرا در این کشور شد و همین عملیات موجب شد تا ترکیه متوجه شود دیگر نمی‌تواند پای خود را از میدان جنگ بیرون بکشد و از این رو به گروه ائتلاف پیوست. ترکیه بلافاصله پس از این حمله، جنگنده‌های خود را برای حمله به مواضع داعش در سوریه از آشیان بیرون کشید و در سه نوبت به این گروه تروریستی حمله کرد. در داخل نیز این کشور سایت‌های مربوط به گروه‌های رادیکال را مسدود و اقدام به دستگیری طرفداران داعش کرد. تصمیمی که آنکارا اتخاذ کرد، به این معنی بود که ترکیه به‌طور رسمی به جنگ علیه داعش پیوسته است. این تصمیم پس از دیدار کریستین ورتموث، معاون وزیر دفاع آمریکا وارد مرحله عمل شد و آنکارا در توافقی که با آمریکا داشت، پایگاه هوایی اینچرلیک را در اختیار آمریکا و گروه ائتلاف قرار داد.
در اینجا می‌توان سه دلیل عمده برای تغییر رویکرد آنکارا ارائه کرد. نخست اینکه رابطه آمریکا با ترکیه رو به وخامت گذاشته بود. آنکارا احساس کرد که همکاری کردهای سوریه با ایالات متحده به حد هشدار رسیده و شکاف بین دو کشور روز‌به روز در حال افزایش بود. سرآخر اینکه ترکیه به این نتیجه رسیده بود که داعش نیز در حال تبدیل شدن به یک تهدید برای آنکارا است.
پیش از این تصمیم، رابطه ترکیه با آمریکا به پایین‌ترین حد خود رسیده بود. پرزیدنت باراک اوباما، در میان سایر مقامات واشنگتن، از اینکه ترکیه در حل کردن معضل داعش با آنها همکاری نمی‌کند، به‌صورت پنهانی و آشکار گله و شکایت می‌کرد. این انتقادها زمانی افزایش یافته بود که آمریکا اعتقاد داشت ترکیه درهای خود را به روی افراطیون دنیا باز گذاشته است و ترکیه تبدیل به مسیری ترانزیت برای آنها شده است. یکی دیگر از مشکلاتی که آمریکا با ترکیه داشت، به عدم همکاری آنکارا برای استفاده از پایگاه هوایی اینچرلیک باز می‌گشت. این پایگاه تنها ۶۰ مایل با مرز سوریه فاصله دارد، ولی نیروهای آمریکایی به‌دلیل عدم همکاری ترکیه مجبور بودند از پایگاهی در خلیج‌فارس حملات علیه داعش را ترتیب بدهند.
رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه و رسانه‌های نزدیک به او چندین سال بود که سیاست‌های باراک اوباما را در قبال سوریه به باد انتقاد و استهزا گرفته بودند.
در اکتبر سال ۲۰۱۴، زمانی که آمریکا تصمیم داشت به کمک کردهای کوبانی بشتابد تا آنها داعش را از شهر خود دفع کنند، اردوغان بر سر اوباما غرید و گفت: «در کوبانی چه چیزی وجود دارد؟ نفت؟ طلا؟ الماس؟ »این سخنان یعنی اینکه آمریکا بر اساس این سه فاکتور سیاست خارجی خود را تنظیم و به پیش می‌برد.
در واقع این تصمیم که آمریکا گرفته، بر این مبنا استوار بود تا واشنگتن به‌طور آشکار از کردها در سوریه حمایت کند، زیرا این گروه توانسته بودند شکست‌های قابل توجهی به داعش وارد کنند. کردها در این کارزار به شریک قابل توجه برای آمریکا تبدیل شده بودند. این موضوع موجب شده است تا ترکیه به‌طور اساسی در مورد خط مشی خود در قبال سوریه تغییراتی لحاظ کند.
در واقع، کردهای سوریه با پشتیبانی هوایی جنگنده‌های آمریکایی توانسته بودند کمر داعش را در شمال سوریه بشکنند. ترک‌ها از نزدیک شاهد بودند که همکاری کردها با آمریکا هر روز در حال رشد است و در عمل در حال از دست دادن سه دهه جنگ با کردهاست.
حزب اتحادیه دموکراتیک کردها (PYD) رهبری کردهای سوریه را به عهده گرفته بود. این کردها بین 10 تا 12 درصد از جمعیت شهرهای مرزی ترکیه را تشکیل می‌دهند. حزب اتحادیه دموکراتیک ارتباط نزدیکی با کردهای پ.ک.ک دارد.
ترکیه و آمریکا گروه دوم را سالیان سال است که به‌عنوان یک گروه تروریستی می‌شناسند و آنکارا از سال ۱۹۸۴ با این گروه وارد جنگ شده است. در مقابل، آمریکا گروه نخست را یک گروه تروریستی نمی‌داند، اما ترکیه حزب کردهای اتحادیه دموکراتیک را یک گروه تروریستی به حساب می‌آورد. واشنگتن به عکس آنکارا با این گروه همکاری وسیعی داشته و در نقاط مختلف سوریه برای مبارزه با داعش از این گروه حمایت به عمل آورده است. پارادوکس ماجرا اما در این نکته نهفته است که ترکیه در داخل به دنبال صلح پایدار با کردهای حزب اتحادیه دموکراتیک است. البته با افزایش درگیری‌ها در سوریه، ترکیه از کمک به کردها امتناع و تلخ‌تر اینکه ترکیه مذاکرات صلح با کردها را از ماه ژوئن قطع کرد. اوضاع اما در بحبوحه روابط تیره، با کشته شدن سه افسر مرزی توسط گروه پ.ک.ک پیچیده‌تر شد. پ.ک.ک کشتار این افسران پلیس را انتقام از حمله تروریستی به اجتماع کردها در شهر سوروچ اعلام کرد. آنها اردوغان را مسوول حادثه سوروچ اعلام کرده بودند. نتیجه افزایش درگیری‌ها بین دو طرف این شد که اردوغان اجازه داد تا صدها فعال کرد در ترکیه به اتهام همکاری با پ.ک.ک دستگیر شوند. داستان در ادامه نیز از این هم تلخ‌تر شد و اردوغان در ۲۸ ژوئیه اعلام کرد مذاکرات صلح با کردها دیگر ادامه نمی‌یابد. او گفت: «از حالا به بعد مذاکرات با کردها، درحالی‌که حملات آنها ادامه دارد، «غیرممکن» شد.»
مقامات ترکیه‌ای از مشکل داخلی که با کردها در داخل کشورشان دارند، به شدت نگران هستند. آنها نگران هستند، پیروزی‌های حزب اتحادیه دموکراتیک کردها در لب مرز با ترکیه موجب شود که آنها به فکر تاسیس یک منطقه خودمختار بیفتند. برای آنها از میدان به در کردن کردها از میدان جنگ حائز اهمیت است.
همکاری کردها با ایالات متحده در این اواخر از تصورات آنکارا هم فراتر شده بود. در این میان نیروهای کرد اتحادیه دموکراتیک در عمل تبدیل به نیروی زمینی آمریکا شده بودند و آمریکا نیز از طریق نیروی هوایی خود از این گروه حمایت می‌کند. کار به جایی رسیده بود که در هر عملیاتی نماینده‌ای از کردها در اتاق عملیات در اربیل در کنار آمریکایی‌ها قرار می‌گرفت و بر عملیات گروه ائتلاف علیه داعش نظارت می‌کرد. ترکیه نیز تنها به یک ناظر تحولات سوریه تبدیل شده بود.
در نهایت، حضور آزاد داعش و سایر افراطیون در ترکیه موجب شده بود آنها به‌طور عمیقی در ترکیه نفوذ پیدا کنند. سربازان خارجی داعش به راحتی به استانبول می‌آمدند و از این شهر خود را به مناطق مرزی این کشور می‌رساندند و بدون دغدغه نیز وارد سوریه می‌شدند. این اواخر نیز دیگر موضوعی برای کتمان حضور آنها در ترکیه باقی نمانده بود و آنها به‌طور آشکار در این کشور تجمع و رفت و آمد می‌کردند. نیروهای ترکیه‌ای در این ارتباط به ساختار داعش راه پیدا کرده بودند و برخی از آنها آماده بودند تا خود را در لب مرز منفجر کنند. این تحولات در درون ترکیه موجب شده تا این گروه تبدیل به یک خطر بالقوه شود.
اما بزرگ‌ترین علت تغییر در سیاست‌های ترکیه به واشنگتن مربوط می‌شود. این تغییر سیاست بر مبنای کاهش تنش با آمریکا بنا شده است. آنها قصد دارند با این تغییر سیاست مانع همکاری عمیق آمریکا با کردهای سوریه شوند. آنکارا می‌خواهد در محاسبات جدید، نقش پر‌رنگ‌تری نسبت به کردها ایفا کند و به آمریکا بقبولاند که آنها از کردها مهم‌ترند.
موضوع کردها و سوریه در داخل ترکیه مخالفان زیادی دارد. این کشور هم‌اینک با خطر حمله داعش نیز روبه‌روست. استراتژی پیچیده اردوغان از درگیر شدن با ایالات متحده درحالی‌که به تضعیف کردها در سوریه می‌اندیشد تا جای امنی در داخل خانه برای خود دست و پا کند، ممکن است در آینده‌ای نزدیک زنگ خشونت را در این کشور به صدا درآورد.
ارسال نظر