آغاز سفر کاشف استرالیا

گروه تاریخ و اقتصاد: جیمز کوک (James Cook)، دریانورد بریتانیایی ۲۵ اوت سال ۱۷۶۷ نخستین سفر مهم و تاریخی خود را آغاز کرد.

کوک مجموعا سه سفر اکتشافی را فرماندهی کرد که طی آنها، بسیاری از جزایر اصلی اقیانوس آرام - همچون استرالیا، زلاندنو و هاوایی- شناسایی و نقشه‌برداری شدند. جیمز کوک ۷ نوامبر ۱۷۲۸ در مارتون، کلیولند نزدیک شهرک میدلزبورو از توابع یورکشایر متولد شد اما از کودکی با خانواده‌اش در گریت آیتون اقامت کرده بود. او که از نوجوانی شیفته دریانوردی بود نقشه‌برداری را نزد خود آموخت؛ سپس به ویتبی رفت و در کشتی‌های حمل زغال سنگ آنجا مشغول به کار شد. در میانه جنگ‌های هفت ساله، کوک در نیروی دریایی سلطنتی خدمت می‌کرد و در محاصره شهر کبک در ۱۷۵۹ میلادی شرکت داشت. مقامات ارتش با مشاهده استعداد وی در مساحی، مسوولیت نقشه‌برداری از بیشتر ورودی‌های رودخانه سینت لارنس را در خلال جنگ به او سپردند. مهارت‌های کوک بار دیگر در نقشه‌برداری از سواحل نیوفوندلند در دهه ۱۷۶۰ میلادی به کار آمد و مورد توجه انجمن سلطنتی قرار گرفت.

در قرن هجدهم گزارش‌های پراکنده‌ای به اروپاییان رسیده بود حاکی از اینکه در نیمکره جنوبی قاره‌ای بزرگ قرار دارد به نام ( Terra Australisسرزمین جنوبی). انجمن سلطنتی و به‌ویژه یکی از اعضای آن الکساندر دالریمپل به وجود این سرزمین سخت باور داشتند و به کوک دستور داده بودند که پس از پایان عملیات رصد سیاره زهره، به سمت جنوب ادامه مسیر دهد و به جست‌وجوی قاره مذکور بپردازد. کوک یکی از اهالی تاهیتی به نام توپایا را که با آب‌های اقیانوس آرام آشنایی کامل داشت، به‌عنوان راهنما به کار گرفت. آنها با کمک وی به زلاند نو رسیدند و کوک برای اولین بار از تمام خطوط ساحلی جزایر زلاند نو نقشه برداشت. در نقشه او فقط چند اشتباه جزئی به چشم می‌خورد (مثلا شبه‌جزیره بنکس به جای جزیره گرفته شده و جزیره استوارت قسمتی از جزیره جنوبی به حساب آمده است). وی همچنین تنگه کوک را کشف کرد که جداکننده جزیره شمالی و جزیره جنوبی زلاند نو است و یک قرن پیشتر از چشم تاسمان دور مانده بود.

کوک سپس به سمت غرب راند تا به استرالیا رسید و کرانه‌های شرقی آن را کاوش کرد. کاشفان در ساحل خلیج کوچکی پا به خشکی گذاشتند و برای نخستین بار فرصتی یافتند تا نظری به گیاهان و جانوران استرالیا بیندازند و با بومیان ملاقات کنند. این محل که نخستین مستعمره‌نشین بریتانیا در استرالیا شد، پوشش گیاهی بسیار متنوعی داشت؛ از این رو کوک آن را خلیج گیاه‌شناسی نامید. کوک پس از ترک خلیج مسیر خود را در امتداد ساحل به سوی شمال ادامه داد. یک اتفاق هنگام سفر سبب شد تا کوک صخره‌های مرجانی بزرگ استرالیا را هم کشف کند؛ در ۱۱ ژوئن ۱۷۷۰ میلادی کشتی او به یکی از این صخره‌های زیرآبی برخورد و «به گِل نشست». ایندیوور از این تصادم آسیب فراوان دید و ناگزیر به دهانه‌ای رودخانه‌ای (که اکنون ایندیوور نامیده می‌شود) در شمال شرقی استرالیا هدایت شد.

تعمیر کشتی حدود هفت هفته به طول انجامید. هیات اکتشافی این فرصت را برای بررسی وضعیت زندگی سکنه محلی و گیاهان و جانوران غنیمت دانستند. چنان‌که جوزف بنکس و دانیل سولاندر در مدت توقف در خشکی مجموعه بزرگی از نمونه گیاهان آن نواحی را جمع‌آوری کردند. پس از آماده شدن کشتی کوک راه بازگشت را در پیش گرفت و پس از عبور از تنگه تورس میان استرالیا و گینه نو، پیمودن مسیر غربی و دور زدن دماغه امید نیک، پس از دو سال و یازده ماه به بریتانیا مراجعت کرد.

یادداشت‌های کوک بلافاصله پس از بازگشتش منتشر شد اگرچه در محافل علمی او را همچون یک قهرمان بزرگ داشتند، اما در میان عامه مردم جوزف بنکس گیاه‌شناس اشراف‌زاده مقبولیت بیشتری یافت. وی حتی درصدد بود تا فرماندهی دومین سفر اکتشافی کوک را به دست آورد ولی پیش از شروع سفر منصرف شد و خود را کنار کشید.

سفر دوم کوک در ۱۳ ژوئیه ۱۷۷۲ میلادی از بندر پلیموت آغاز شد. حرکت کشتی به علت وجود یخکوه‌های عظیم بر سر راه با کندی بسیار صورت می‌گرفت. آنها در ۳۰ ژانویه از مدار جنوبگان گذشتند ولی این بار هم تلاششان برای دست یافتن به قاره فرضی بی‌نتیجه ماند؛ بنابراین کوک با موافقت یارانش ادامه سفر را رها کرد و راه بازگشت را در پیش گرفت.

آنها کریسمس را در جزیره تیرادل فوئگو (جنوب آمریکای جنوبی) گذراندند و با دور زدن دماغه هورن در ۲۸ سپتامبر وارد اقیانوس اطلس شدند، در ۲۱ مارس ۱۷۷۵ میلادی در ساحل دماغه امید نیک لنگر انداختند و سرانجام در ۳۰ ژوئیه ۱۷۷۵ میلادی به بریتانیا رسیدند. سفر سوم در ۱۲ ژوئیه ۱۷۷۶ آغاز شد. کوک و همراهانش در ۱۸ ژانویه ۱۷۷۸ میلادی جزایر هاوایی را کشف کردند و به‌عنوان اولین گروه اروپاییان بر آن پا گذاشتند.

جزیره‌نشینان ابتدا به گرمی از کوک و افرادش استقبال و پذیرایی کردند ولی چند هفته بعد به دلایل نامعلومی بین بریتانیایی‌ها و بومیان اختلاف افتاد تا اینکه در ۱۳ فوریه یکی از قایق‌های ناوگان به سرقت رفت. چنین دزدی‌هایی در تاهیتی و جزایر دیگر امری عادی بود و معمولا کوک تعدادی از بومیان را نگه می‌داشت تا اشیای مسروقه بازگردانده شود اما این بار وی بسیار خشمگین شده بود و فردای آن روز با ۱۰ ملوان به ساحل رفت و خواست تا سلطان را به گروگان بگیرد. بومیان دستور او را نپذیرفتند و جنگی شدید بین دو طرف درگرفت که طی آن کوک و پنج بریتانیایی کشته و بقیه مجبور به عقب‌نشینی شدند. چند روز بعد کشتی‌ها بدون فرمانده بزرگ خود هاوایی را ترک کردند.