علی محمد بحرالعلوم طباطبایی

مدیرعامل شرکت کارگزاری بیمه انرژی

عواملی که زمینه‌ساز پیدایش و فراگیرشدن کپتیو شد

برخی بیمه‌گران بر این باور بودند که کپتیو‌ها با استفاده از نیروهای تخصصی خود نخواهند توانست به نحو مطلوب به ارائه خدمات مبادرت و این حرفه را مدیریت کنند.

کپتیو‌ها برای انجام کار و حضوری مستمر ناگزیرند از متخصصان شرکت‌های بیمه در رده‌های مختلف استفاده کنند. تجربه نشان داده کپتیو‌ها در کشور‌های پیشرفته که خدمات بیمه‌ای به‌صورت کیفی و در استانداردهای بالا ارائه می‌شود نیز موفق بوده و حضوری پررنگ و پربار داشته‌اند. شرکت‌های بزرگ و گروه‌ها که از استراتژی مدونی در عرصه مدیریت ریسک برخوردارند به اعتبار پول و سرمایه در سطوح بالا قرار نگرفته‌اند، موقعیت و اعتبار این سازمان‌ها ناشی از بهره‌وری از فناوری، تکنولوژی به‌خصوص تکنولوژی مدیریت و در محور آن مدیریت ریسک است. این قبیل شرکت‌ها مدیریت ریسک را با یک رویکرد جامع مورد توجه قرار می‌دهند از این رو حسب مورد شیوه انتقال ریسک با رویکردی تخصصی بعضا به‌صورت جمعی شامل مدیران فنی کپتیو و متخصصان گروه صورت می‌پذیرد. در شرکت‌های بزرگ با حضور کپتیو و منافع مشترک اهتمام بر این است که موضوع شناسایی، تبیین و مدیریت ریسک و تعیین بار مالی انتقال ریسک فرضی صورت نگیرد.در شرکت‌های بیمه سنتی از آنجا که استفاده از خدمات متخصصان حرفه‌ای به‌خصوص در تخصص‌های خاص پرهزینه است از این رو بهره‌جویی از این قبیل تخصص‌ها در رده برنامه‌های آنان کمرنگ یا عملا فاقد جایگاه است.

مزیت‌های کپتیو را به‌طور مختصر می‌توان به شرح زیر برشمرد:

از آنجا که منافع مشترک و تسهیل در تامین پوشش و خدمات خسارت را می‌توان به عنوان محور گرایش شرکت‌های بزرگ جهت تاسیس کپتیو‌های متعلقه برشمرد با این وصف برخی مزیت‌های قابل شناسایی را می‌توان به شرح زیر مورد اشاره قرار داد: عدم تحمیل هزینه‌های سربار، عدم تضاد بین بیمه‌گران و بیمه‌گذاران، امکان استفاده فوری از جریان نقدینگی از محل حق بیمه‌ها، استفاده از مزیت معافیت‌های مالیاتی، برخورداری از امکانات فنی و تخصصی شرکت مادر، برخورداری از یک سیستم کارآمد در امر شناسایی، مدیریت، تعریف، تبیین و کنترل ریسک، برخورداری از پوشش ریسک‌های خاص، عدم مواجهه با انواع استثنائات و محدودیت‌های تحمیلی، استفاده از توان فنی و تخصصی مدیران پروژه‌ها، مدیران ریسک، مدیران بخش اطمینان از کیفیت و کنترل کیفیت (QA/ QC) شرکت مادر در امر کارشناسی و برآورد خسارت، امکان استفاده از پوشش‌های اتکایی به‌صورت سریع و مستقیم، حذف کارمزد شرکت‌های بیمه‌گر در عملیات اتکایی، سرمایه‌گذاری از محل حق بیمه‌ها، برخورداری از برنامه مدون جهت رصد کردن، پیشگیری و کاهش خطر، امکان حضور حرفه‌ای‌ترین متخصصان در عملیات بیمه‌گری، تنظیم سهم نگهداری به‌صورت منطقی، تدوین برنامه کنترل، مدیریت و ترمیم خسارت، افزایش میزان تدریجی ظرفیت و در نتیجه نیاز کمتر به پوشش اتکایی.

مدیریت سرمایه‌گذاری

در کپتیو‌ها سرمایه‌گذاری به گونه‌ای صورت می‌پذیرد که بازده سرمایه مطلوب و ریسک بازده در شیب منفی قرار نگیرد و بر این اساس بین جریان ورودی، حق بیمه‌ها و جریان خروجی خسارت‌ها نسبت و تعادل منطقی برقرار شود. در کپتیو‌ها از آنجا که حجم قابل‌توجهی از منابع از محل حق بیمه‌ها حاصل می‌شود اهتمام بر این است که سرمایه‌گذاری‌ها از هر حیث به‌صورت اصولی انجام گیرد تا رابطه ریسک و بازده در شیب منفی قرار نگیرد. متخصصان حرفه‌ای در امور مالی و سرمایه‌گذاری شرکت‌های مادر می‌توانند مناسب‌ترین فرصت‌های سرمایه‌گذاری با بازدهی مطلوب و تضمین‌های لازمه را شناسایی کنند و در اختیار آنان قرار دهند.

باید‌های حضور کپتیو در بازار ایران

به‌رغم قدمت ۸۰ ساله صنعت بیمه در ایران نفوذ بیمه و حق بیمه تولیدی به هیچ وجه تناسب و همخوانی با ظرفیت‌ها و امکانات بالقوه در این کشور پهناور ندارد. حضور پررنگ کپتیو‌ها در بازار بیمه نه‌تنها تهدیدی برای صنعت بیمه به‌شمار نمی‌رود بلکه با توجه به همانندی خدمات در جهت اعتلا و کیفی کردن صنعت بیمه می‌توانند بسیار موثر واقع شوند، از این حیث صنعت بیمه باید به حضور آنان در این بازار آشفته خوشامد گوید. برنامه‌های راهبردی کشور‌های همجوار همچنین دوکشور مالزی و سنگاپور درس‌آموز است، آنان با فراهم کردن زیرساخت‌ها و تسهیلات لازمه توانسته‌اند تعدادی از شرکت‌های بزرگ و چند ملیتی را به سوی خود جلب و خود را به‌عنوان مرکزی جهت ارائه این نوع خدمات به دنیا معرفی کنند، از این رو بهره‌وری از خدمات کپتیو در بازار ایران می‌بایست از دهه‌ها قبل رخ می‌داد، نگاهی به رخداد‌های زیر توجیه‌گر برخی باید‌ها جهت حضور کپتیو در بازار ایران است:

۱- بیش از ۵ هزار شرکت کپتیو در بازارجهانی حضوری فعال و پررنگ دارند آن‌هم در بازاری که حرفه‌ای‌ترین شرکت‌های بیمه‌گر به ارائه خدمات بیمه‌ای مبادرت می‌ورزند.

۲- دبی ازسال ۲۰۰۴ با دایر کردن مرکز مالی بین‌المللیDubai International Financial Centre (DIFC) وبا فراهم کردن زیرساخت‌های لازمه این مرکز را به‌عنوان قطب استراتژیک ارائه خدمات مالی، بانکی، بیمه و کپتیو در سطح جهانی معرفی کرده است. به گفته پیتر هادجین از موسسه شرکت حقوقی(Clyde & Co) که در امر کپتیو در دبی حضوری فعال دارد هم‌اکنون حدود ۲۰ از اموال بیمه شده در بازار جهانی از طریق کپتیو‌ها تحت پوشش قرار داده می‌شوند.

۳- از جمله استراتژی تاسیس مرکز مالی قطر (Qatar Financial Center) ارائه تسهیلات مناسب جهت جذب شرکت‌های بزرگ و چند ملیتی برای دایر کردن کپتیو‌های متعلقه در این مرکز است. قابل ذکر است درسال ۲۰۱۰ چهل درصد حق بیمه قطر در این مرکز تولید شده است.

۴-پترو ناس (Petronas) شرکت دولتی نفت و گاز مالزی یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های نفتی جهان است این شرکت مالک کپتیوی انرگاز (Energas) ثبت شده در جزیره لابوان (Labuan) مالزی است. موسسه A.M. Best Co این شرکت را از نظر توان مالی در رتبه عالی (A) معرفی کرده و مورد تایید قرار داده است. جزیره لابوان مالزی که به نام ویکتوریا نیز معروف است هم‌اکنون به‌عنوان مرکز مالی، بورس، بانک‌های بین‌المللی و شرکت‌های بیمه در جهان شناخته شده است.

۵- سنگاپور با مساحت ۷۱۸ کیلومتر مربع کمی کوچک‌تر از کشور بحرین است با این وصف سنگاپور به یکی از مراکز بزرگ تجاری داد و ستد کالا در جهان تبدیل شده. براساس گزارش Captive Insurance Times (CIT) سنگاپور اولین قدم جهت جذب کپتیو را در سال ۱۹۸۳ برداشت و در منطقه آزاد سنگاپور هم‌اکنون ۶۰ کپتیو به فعالیت مشغول هستند و بیش از ۵۰ درصد کپتیو‌های متعلق به استرالیا و ۶ کپتیو متعلق به ژاپن در این جزیره قرار دارند. مارش به‌علت مناسب بودن زیرساختار‌ها و مقررات مطلوب مدیریت برنامه‌های انتقال ریسک به شیوه کپتیو را به‌خصوص منطقه آسیا متوجه کشور سنگاپور کرده است.