تعاملات چین و اقتصاد جهان

تیم مولانی

خبرگزاری سی ان بی سی

تعداد کمی از سرمایه‌گذاران خارجی به داد و ستد در بورس شانگهای می‌پردازند با این حال، سقوط شدید شاخص این بورس در هفته‌های اخیر بر زندگی آنها تاثیر داشته و خواهد داشت. چالش اصلی این است که چین بزرگ‌ترین صادرکننده جهان (به ارزش ۲۲۰۰ میلیارد دلار) و دومین واردکننده بزرگ جهان (به ارزش ۲ هزار میلیارد دلار) است. بنابراین هنگامی که این کشور دچار مشکل می‌شود اقتصاد جهان به لرزه در می‌آید و عاملی که بر اهمیت تحولات اقتصادی چین می‌افزاید این است که دولت به ظاهر کمونیست آن بسیار کمتر از دولت‌ها در کشورهای توسعه‌یافته شفاف عمل می‌کند و نیز واکنش آن به سقوط بازار سهام این کشور نپخته بوده است.

بانک مرکزی چین هفته قبل در واکنش به شرایط بد اقتصادی این کشور، بار دیگر نرخ‌های بهره و سپرده قانونی بانک‌ها نزد بانک مرکزی را کاهش داد اما از دید سرمایه‌گذاران، این اقدام از روی ناچاری انجام شده است. چند هفته پیش هنگامی‌که شاخص بورس شانگهای سقوط کرد، دولت چین اقداماتی نظیر توقف خرید و فروش سهام و وادار کردن صندوق‌های بازنشستگی به خرید سهام انجام داد اما ثابت شد که این نوع مداخله‌ها موثر نیستند. این خطر وجود دارد که بانک مرکزی چین اعتبار خود را از دست بدهد. مشکلات اقتصادی چین به شکل‌های مختلف اقتصاد آمریکا و جهان را تهدید می‌کند. نکته بسیار نگران‌کننده این است که بسیاری از حوزه‌های نگران‌کننده کنونی تا چند هفته پیش نقاط قوت و سلامت بورس و اقتصاد چین به نظر می‌رسیدند.

هنوز خیلی زود است که بدانیم مشکلات موجود در بورس چین به سرعت به اقتصاد واقعی سرایت خواهد کرد، مانند آنچه در سال ۲۰۰۸ در غرب رخ داد، یا این مشکلات به بورس محدود باقی می‌مانند، نظیر آنچه در سال ۲۰۰۰ برای شرکت‌های فعال در حوزه فناوری اطلاعات در آمریکا مشاهده شد. در ادامه به علل اهمیت وضعیت اقتصادی و بورس چین اشاره می‌کنیم.

۱. صادرات آمریکا به چین در خطر است. سال گذشته میلادی آمریکا ۷/ ۱۲۳ میلیارد دلار کالا و خدمات به چین صادر کرد که نسبت به رقم مربوط به سال قبل از آن ۶/ ۱ درصد بالاتر بود. این رقم تنها ۷/ ۰ درصد تولید ناخالص داخلی آمریکا را تشکیل می‌دهد بنابراین مشکل بزرگی به نظر نمی‌رسد اما اگر میزان صادرات به شدت کاهش یابد، چند دهم درصد از نرخ رشد اقتصاد آمریکا کاسته می‌شود. سویا، هواپیما و قطعات آن و اتومبیل به ترتیب به ارزش ۵/ ۱۴ میلیارد دلار، ۹/ ۱۳ میلیارد دلار و ۲/ ۱۱ میلیارد دلار، مهم‌ترین صادرات آمریکا به چین هستند و یک‌سوم کل صادرات آمریکا به این کشور را تشکیل می‌دهند. اما بیش از ۲۶ صنعت دیگر هستند که حداقل یک میلیارد دلار کالا و خدمات به چین صادر می‌کنند: از ۵ میلیارد دلار نیمه هادی تا ۱/ ۱ میلیارد دلار پنبه.

در تصویر بزرگ‌تر، میزان صادرات آمریکا به چین زیاد نیست و تنها ۶ درصد کل واردات چین را تشکیل می‌دهد. سهم صادرات کالاها و خدمات از ژاپن، کره‌جنوبی و دیگر کشورهای آسیایی به چین بیش از سهم آمریکا در واردات چین است و نکته دیگر اینکه، نفت خام با ۱۴ درصد، بزرگ‌ترین کالای وارداتی چین است. از آنجا که میزان بسیار اندکی از نفت آمریکا صادر می‌شود، بزرگ‌ترین شریک تجاری چین در حوزه نفت عربستان است. تمام کشورهای صادرکننده نفت به چین به‌ویژه عربستان از ضعف اقتصاد چین لطمه می‌بینند.

۲. برخی شرکت‌های بزرگ آمریکایی لطمه می‌بینند. شرکت‌های جنرال موتورز، اپل، بوئینگ، کاترپیلار و... شرکت‌هایی هستند که تحت‌تاثیر ضعف اقتصاد چین و نگرانی سرمایه‌گذاران قرار گرفته‌اند. برای مثال، شرکت جنرال موتورز را در نظر بگیرید. این خودروساز سال گذشته از طریق سرمایه‌گذاری‌های مشترک با شرکت‌های چینی، بیش از ۵/ ۳ میلیون خودرو به چین فروخت. ماه پیش این شرکت اعلام کرد قصد دارد برای راه‌اندازی خطوط تولید جدید، ۵ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری کند. خودروهای تولید شده در این خطوط به بازار کشورهای در حال توسعه به‌ویژه چین و برزیل فروخته خواهد شد. جنرال موتورز ادعا می‌کند ۱۵ درصد بازار خودروی چین را در اختیار دارد و در سه ماه دوم امسال بر این سهم افزوده شده است. در سه ماه دوم امسال، خرده‌فروشی در چین ۴/ ۱ درصد کاهش یافت اما عمده‌فروشی ۷ درصد رشد کرده است زیرا برخی خودروهای تولید شده در چین صادر می‌شوند.

در مورد شرکت بوئینگ برخی متخصصان می‌گویند وضعیت کنونی اقتصاد چین برای مدتی به زیان این شرکت هواپیماسازی تمام می‌شود. هفته گذشته قیمت سهام شرکت بوئینگ ۱۰ درصد کاهش یافت و اکنون قیمت‌ها ۱۹ درصد پایین‌تر از اوج ۵۲ هفته‌ای آن است اما شرکت بوئینگ چشم‌انداز ۲۰ ساله فروش هواپیما به چین را مثبت ارزیابی کرده است و پیش‌بینی کرده در ۲ دهه آینده ۶۳۳۰ هواپیما به ارزش ۹۵۰ میلیارد دلار به چین خواهد فروخت.

معاون رئیس شرکت بوئینگ می‌گوید باوجود شرایط پرنوسان کنونی، در بلندمدت رونق قابل ملاحظه‌ای در بخش هوا فضای چین مشاهده خواهد شد. شرکت اپل نیز تلاش می‌کند سرمایه‌گذاران را متقاعد کند ضعف کنونی در اقتصاد چین سبب کاهش فروش محصولات این شرکت نخواهد شد. مدیر شرکت اپل می‌گوید، «هر روز بر عملکرد شرکت در چین و تحولات در بازار این کشور نظارت می‌کند و داده‌های آماری نشان می‌دهد در سه ماه اخیر فروش محصولات ما در چین رشد کرده است.» شرکت کاترپیلار اعلام کرده افزایش ارزش دلار بر فروش این شرکت تاثیر منفی داشته است و این نگرانی وجود دارد که کاهش ارزش یوآن تاثیر منفی بزرگ‌تری بر فروش داشته باشد.

۳. لطمه به بازار مواد خام. اگر نرخ رشد اقتصاد چین کند شود، تولیدکنندگان مواد خام بیش از هر شرکت دیگر زیان خواهند دید. چین تقریبا تمام زغال‌سنگ و نفت مورد نیاز خود را وارد می‌کند و هر سال ده‌ها میلیارد دلار صرف واردات مواد غذایی می‌کند. البته بخش بزرگی از این مواد خام از کشورهایی غیر از آمریکا به چین صادر می‌شود در نتیجه اقتصاد آمریکا لطمه مستقیم اندکی از کاهش واردات چین خواهد دید. به احتمال زیاد واردات نفت چین کاهش خواهد یافت. همچنین پیش‌بینی می‌شود خرید زغال سنگ چین نیز افول خواهد کرد. مشکلات اقتصادی چین یکی از دلایل افول قیمت نفت به پایین‌ترین میزان در چند سال اخیر است اما آمریکا نفتی به چین صادر نمی‌کند در نتیجه تولیدکنندگان نفت در آمریکا دچار مشکل نخواهند شد. همچنین کمتر از یک درصد واردات زغال سنگ چهار اقتصاد بزرگ آسیا از آمریکا است. سال پیش تنها ۴۰ میلیون دلار زغال‌سنگ از آمریکا به چین صادر شد. البته آمریکا ۶۵/ ۱ میلیارد دلار محصولات پتروشیمی به این کشور صادر کرد. مس و سویا مواد خام مهم‌تری هستند که از آمریکا به چین صادر می‌شوند. میزان صادرات مس از آمریکا به چین ۹/ ۲ میلیارد دلار بود. قیمت مس از دو ماه پیش ۱۷ درصد کاهش یافته است. قیمت سویا نیز ۱۴ درصد پایین آمده است.

۴. لطمه به اقتصادهای کوچک آسیایی. چین شریک بزرگ تجاری تقریبا تمام کشورهای آسیایی است. بیش از ۱۰ درصد صادرات ژاپن، کره‌جنوبی، سنگاپور، مالزی و اندونزی به چین صورت می‌گیرد. همچنین بیش از ۳۰ درصد صادرات استرالیا به چین انجام می‌شود. در ماه‌های اخیر لطمات زیادی به اقتصادهای یاد شده وارد شده است. لطماتی که از شرایط اقتصاد چین به اقتصاد آمریکا وارد می‌شود عموما غیر مستقیم هستند.