فرصت‌های جدید گازی ایران در پساتحریم

گروه نفت و پتروشیمی: نشست کشورهای عضو مجمع کشورهای صادرکننده گاز (GECF) در تهران برگزار خواهد شد که کشورمان در آستانه ورود سرمایه‌گذاران بزرگ در حوزه‌های نفت و گاز قرار دارد و به عقیده صاحبنظران فرصت‌های جدیدی در حوزه گازی در انتظار ایران است.

پروژه‌های متعدد گازی در کشور که به عقیده کارشناسان بین‌المللی از فرصت‌های بی‌نظیر برای کشورمان و سرمایه‌گذاران حوزه گاز محسوب می‌شوند در کنار اهمیت همگرایی کشورهای گازی برای گسترش ظرفیت‌های گاز در منطقه و ایجاد فرصت‌های جدید در این حوزه مواردی است که اهمیت این نشست را دوچندان می‌کند. در این بین دبیرکل مجمع کشورهای صادرکننده گاز با اشاره به اینکه مجمع کشورهای صادرکنندگان گاز، طی دو سال اخیر به مرحله جدیدی از فعالیت‌هایش قدم گذاشته و اکنون بسیار پویا و فعال است، از ایجاد یک تیم رصد بازار خبر داد که به‌صورت ماهانه و روزانه اطلاعات و تحولات خاص بازار را که در سیاست‌گذاری اعضا تاثیرگذار است، به اطلاع وزرا یا نمایندگان آنها می‌رساند. به گفته عادلی، در واقع تحولات مربوط به اقتصاد جهانی، تقاضای جهانی گاز و میزان تولید و عرضه آن هر روز ساعت ۱۰ به وقت قطر در اختیار اعضا قرار می‌گیرد. وی افزود:‌ علاوه بر این، کار دیگری به منظور تهیه مدل گازی جهانی انجام شده که امیدواریم پس از اجلاس آینده سران کشورهای عضو GECF ارائه شود؛ در واقع این مدل گازی جهانی می‌تواند بازار گاز را در میان‌مدت و بلند‌مدت پیش‌بینی کند و ابزار مهمی است که دید لازم را برای برنامه‌ریزی در زمینه مخازن و ذخایر گازی به سیاست‌گذاران می‌دهد.

عادلی که با «ایسنا» گفت‌وگوی مفصلی انجام داده در بخش دیگری از سخنان خود در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه چه تضمینی وجود دارد که این مجمع همانند اوپک کارآیی خود را از دست ندهد، به تفاوت بین این دو سازمان اشاره کرد و گفت: ما در جی‌ای سی اف به دنبال تعیین قیمت نیستیم و اگرچه هدف این سازمان تامین منافع عالی کشورها است اما این کار را از طریق تبادل اطلاعات و تجربیات انجام می‌دهد و با کنترل تولید، کاهش صادرات و ابزارهای مستقیم عمل نمی‌کند. به عقیده وی، تامین منافع یعنی اینکه اعضا بتوانند محصولشان که همان گاز است را در بازارهای جهانی به خوبی به فروش برسانند و منافع خوبی داشته باشند، به عبارت دیگر جی‌ای سی اف دنبال یک بخش خاص نیست و منافع کشور از طریق برجسته تر شدن نقش گاز در جهان و افزایش سهم آن در سبد انرژی تامین می‌شود؛ بنابراین اگر گاز به‌عنوان یک سوخت پاک در دنیا مطرح و مصرف آن نسبت به سایر حامل‌های انرژی بیشتر شود، منافع کشورها تامین می‌شود. به گفته دبیر‌کل مجمع کشورهای صادرکننده گاز با توجه به اینکه ما به دنبال ایجاد کارتل نیستیم، مقایسه این سازمان با اوپک درست نیست؛ البته این به معنای آن نیست که کشورهای عضو این سازمان علاقه‌مند نباشند که به تدریج بنابر شرایط بازار در مورد سیاست‌های گازی به هماهنگی برسند، فعلا شورای جدیدی که با عنوان شورای فنی و اقتصادی جی‌ای‌سی‌اف ایجاد شده و با حضور نمایندگان ملی‌ کشورها برگزار می‌شود، بحث‌های بسیار جدی مربوط به بازار گاز را با هم مطرح می‌کنند و ممکن است در آینده به این نتیجه برسند که برای روبه‌رو شدن با چالش‌های بازار گاز با هم هماهنگ شوند زیرا چالش‌های بازار گاز مشترک است و ممکن است باعث شود که با سیاست‌های مشترک و احیانا دسته‌جمعی با آن مقابله کنند، بنابراین به نظر می‌رسد که جی‌ای‌سی‌اف با یک مکانیزم و ساز و‌کار هوشمندانه‌تر با مسائل بازار گاز برخورد می‌کند تا نسبت به اینکه فقط به دنبال سهمیه‌بندی تولید باشد. عادلی با تاکید بر اینکه گاز قیمت جهانی ندارد و قیمت آن در مناطق مختلف متفاوت است، افزود: قیمت‌ها در مناطق مختلف متفاوت است مثلا در آمریکا مخازن و میادینی وجود دارد که قیمت تمام‌شده تولید در آنها بسیار بالا است (منابع غیر‌متعارف)، اما در حدی است که با قیمت زیر سه دلار برای هر میلیون بی‌تی‌یو قابل معامله است، اما تولید گاز در منطقه خلیج‌فارس به ویژه ایران و قطر از پایین‌ترین قیمت در جهان برخوردار است. وی در ادامه افزود: منابع غیر‌متعارف گاز و نفت تاثیر بسیار زیادی را در دنیا داشته‌اند؛ به گونه‌ای که کشوری بزرگ مانند آمریکا که وابسته به واردات انرژی بوده، در حال تبدیل شدن به کشور صادر‌کننده گاز است و پیش‌بینی شده که آمریکا از سال ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ به صادر‌کننده خالص گاز تبدیل خواهد شد که این امر تحولی بزرگ در حوزه انرژی و سیاست است که اثر خود را بر جای خواهد گذاشت اما این امر یک اثر مثبت دارد و یک اثر چالشی.

عادلی در ادامه گفت:‌ اثر مثبت این است که باعث می‌شود سهم گاز در سبد انرژی جهانی افزایش یابد و در نتیجه مصرف گاز افزایش یابد و چون گاز پاک‌ترین انرژی فسیلی است، میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای کاهش می‌یابد و وضعیت محیط‌زیست جهانی تا حدودی بهبود می‌یابد و شاید علت اصلی اینکه آمریکا به‌عنوان بزرگ‌ترین‌ کشورآلوده‌کننده جهان و مخالف پروتکل کیو‌تو اخیرا با این پروتکل موافقت کرده و به سردمدار مبارزه با آلودگی محیط زیست جهانی تبدیل شده و رئیس‌جمهور این کشور اخیرا تعهداتی را در این زمینه اعلام کرده، به دلیل تولید نفت و گاز شیل در آمریکا باشد. به گفته وی اثر چالشی که ارتباط چندانی با شیل‌ها ندارد این است که وقتی کشور جدیدی وارد عرصه تولید و صادرات می‌شود، صادرکنندگان سنتی با رقیب جدیدی روبه‌رو می‌شوند و در نتیجه باید خودشان را با شرایط جدید تطبیق بدهند.

دبیر‌کل کشورهای صادرکننده گاز در ادامه صحبت‌های خود در پاسخ به سوالی راجع به نقش ایران در بازار جهانی گاز و عدم موفقیت‌هایی در عرصه صادرات گاز به چند عامل اصلی اشاره کرد. به گفته وی، در گذشته به گاز به‌عنوان یک حامل انرژی داخلی نگاه ‌شده که البته این امر مختص ایران نیست و در سایر کشورها نیز چنین بوده است، اما بعدها که گاز به‌عنوان یک کالای صادراتی جای خود را در جهان باز کرد مشخص شد که ایران باید گاز هم صادر کند؛ اما زمانی که ایران خواست به این بخش وارد شود با تحریم‌ها روبه‌رو شد،‌ بنابراین علت اینکه ایران نتوانست در زمینه صادرات سهم متناسب با ذخایرش را داشته باشد سیاست اولیه ایران برای افزایش سهم گاز در سبد انرژی داخلی و دادن گاز به همه نقاط کشور و دیگری تحریم بوده است.

اما از حالا به بعد با توجه به اینکه شرایط بازار جهانی گاز در حال تغییر است و تحریم‌ها نیز در حال لغو شدن هستند، باید در انتظار تغییر سیاست‌ها باشیم،‌ اما باید به این نکته نیز توجه کرد که ایران همانند اغلب کشورهای صادر‌کننده گاز با این چالش روبه‌رو است که باید مصرف داخلی و یارانه‌های موجود دراین بخش را ساماندهی کند تا بتواند به‌صورت کارآمد در بازار جهانی گاز حضور داشته باشد.

وی در ادامه با تاکید بر اینکه باید سوبسید‌ها را تعدیل کرد و نه اینکه همه آنها را حذف کرد، افزود:‌ به اعتقاد من در کشوری که به یارانه عادت دارد باید به تدریج و با یک برنامه منظم قیمت‌ها به سمت منطقی شدن هدایت شوند و مهم این است که باید از اتلاف انرژی جلوگیری کرد و بهره‌وری و کارآیی در مصرف انرژی را ارتقا داد که البته در این راستا منطقی شدن قیمت‌ها تنها راه نیست، اما یکی از مهم‌ترین راهکارها است و شاید ۷۰ الی ۸۰ درصد اتلاف انرژی در کشورهای جهان به دلیل قیمت‌گذاری غلط بوده است.

عادلی در بخش دیگری از سخنان خود به بررسی فرصت‌های پیش روی ایران در حوزه گاز پرداخت. به عقیده وی هیچ بازاری آمادگی برای هیچ کشوری ایجاد نمی‌کند، کشورها خودشان باید بتوانند بازاریابی کنند در واقع بازار تحویل دادنی نیست، گرفتنی است و ما این نعمت را داریم که در اطرافمان مصرف‌کننده‌های بزرگ انرژی قرار دارند، همه کشورهای حاشیه خلیج فارس به غیر از‌ قطر و ایران یا دارای موازنه منفی گازی هستند یا در کوتاه مدت موازنه گازی‌شان منفی خواهد شد. وی افزود: در شرق نیز بزرگ‌ترین‌ مصرف‌کننده‌های جهان قرار دارند؛ از چین و هند تا کره جنوبی و ژاپن. پاکستان نیز تا حدودی مصرف‌کننده است، در بخش غربی نیز یکی از بزرگ‌ترین‌ مصرف‌کننده‌ها اروپا است بنابراین همه اینها می‌توانند منابع مصرفی خوبی برای بازار گاز ایران باشند که ایران می‌تواند با سیاست‌های مناسب انرژی و گاز این سهم را بگیرد و من نسبت به این مساله خوش‌بین هستم، به شرطی که ایران سیاست‌های لازم و مناسب را برای گرفتن بازار داشته باشد.

وی در پاسخ به این سوال که آیا ایران می‌تواند با روسیه برای صادرات گاز به اروپا رقابت کند و آیا این صادرات اقتصادی است گفت: من معتقد نیستم که صادرات گاز ایران به اروپا با خط لوله اقتصادی نیست و از نظر من صادرات گاز به اروپا باید هم از طریق خط لوله و هم از طریق ال ان جی صورت بگیرد و با هر دو روش اقتصادی است، به علاوه طبیعی‌ترین عرضه‌کننده عمده گاز به اروپا همچنان روسیه باقی خواهد ماند و نه ایران و نه کشور دیگری نمی‌تواند جای روسیه را بگیرد و اساسا فکر هم نمی‌کنم که ایران علاقه‌مند باشد که جای روسیه را بگیرد،‌ اما اگر اروپا خواستار متنوع کردن منابع تامین انرژی اش باشد می‌تواند تعدای از کشورها را وارد این چرخه کند، اما مهم‌ترین کشوری که می‌تواند این کار را انجام دهد ایران است که می‌تواند بخشی از تقاضای آینده را پوشش دهد.