عوامل انتظاری در بازار نفت

بانک جهانی

روند کاهشی قیمت نفت خام که از ماه ژوئن ۲۰۱۴ میلادی شروع شده بود پس از اجلاس ۱۶۶ اوپک و تصمیم این سازمان مبنی بر حفظ سقف تولید تشدید شد، به طوری که در هفته سوم ژانویه سال ۲۰۱۵ میلادی قیمت سبد نفتی اوپک به کف قیمتی ۷/ ۴۲ دلار در هر بشکه رسید. از ماه فوریه ۲۰۱۵ میلادی، قیمت نفت خام سبد نفتی اوپک روند افزایشی داشت و تا سطح ۵۷/ ۶۳ دلار هر بشکه در هفته دوم ماه مه افزایش یافت. سپس باوجود پیش‌بینی موسسات بین‌المللی، وارد مرحله جدیدی از روند کاهش قیمت شد. به گونه‌ای که در روزهای پایانی ماه اوت قیمت سبد نفتی اوپک به مرز ۴۰ دلار نزدیک شد. این روند قیمتی برای نفت خام برنت و وست تگزاس اینترمدییت نیز در سال ۲۰۱۵ میلادی با اندکی اختلاف قیمتی چنانچه در نمودار ۱ مشاهده می‌شود، صادق است.

اهم دلایل کاهش قیمت نفت

از مهم‌ترین دلایل مطرح شده در خصوص کاهش قیمت نفت از اواسط سال ۲۰۱۴ میلادی و به ویژه نیمه ماه مه ۲۰۱۵ میلادی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

افزایش عرضه نفت خام کشورهای غیر عضو اوپک به ویژه تولید نفت شیل ایالات متحده آ‌مریکا

مطابق پیش‌بینی سازمان اوپک، عرضه نفت کشورهای غیراوپک با ۷/ ۱ درصد افزایش به ۴۶/ ۵۷ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۱۵ میلادی خواهد رسید. در این میان منطقه آ‌مریکای شمالی با افزایش تولید ۸۲۰ هزار بشکه در روز (۹/ ۵ درصد) در سال ۲۰۱۵ میلادی نسبت به سال قبل بیشترین سهم را در افزایش تولید غیر اوپک دارد. موضوع افزایش تولید نفت ایالات متحده ‌آمریکا به عنوان عامل اصلی افزایش تولید نفت منطقه آمریکای شمالی در ادامه گزارش بررسی شده است.

تولید نفت آمریکا از حدود ۱/ ۵ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۰۷ میلادی با ۸۴ درصد افزایش به ۴/ ۹ میلیون بشکه در روز طی شش ماهه نخست سال ۲۰۱۵ میلادی بالغ شده است. تولید نفت شیل طی این مدت بیش از ۵/ ۳ برابر شده و سهم نفت شیل از کل تولید نفت آمریکا از ۵/ ۲۳ درصد در سال ۲۰۰۷ به ۵/ ۵۸ درصد در نیمه نخست سال ۲۰۱۵ میلادی رسیده است.

بنابراین افزایش تولید نفت آمریکا طی دوره ۲۰۱۵-۲۰۰۷میلادی به طور کامل تحت‌تاثیر افزایش تولید نفت شیل بوده است. ارتقا فناوری تولید نفت شیل و به‌تبع آن کاهش قیمت تمام شده تولید این نوع ازنفت به همراه افزایش قابل‌توجه قیمت نفت خام تا سال ۲۰۱۴ میلادی عامل اساسی در افزایش تولید نفت شیل در آمریکا می‌باشد.

افزایش عرضه نفت خام کشورهای اوپک

مطابق آخرین آمار اوپک، میزان تولید کشورهای عضو اوپک طی فصل دوم سال ۲۰۱۵ میلادی ۸۱۹ هزار بشکه در روز افزایش یافته که بیش از ۹۵ درصد آن به علت افزایش تولید کشورهای عربستان سعودی و عراق می‌باشد. این امر در واقع بیانگر ادامه پافشاری عربستان سعودی بر سیاست حفظ سهم بازار نفت و حمایت عراق از این سیاست است.

رشد محدود تقاضای جهانی نفت و کندی رشد اقتصادی جهان

بر اساس آخرین پیش‌بینی سازمان اوپک، تقاضای نفت برای سال ۲۰۱۵ میلادی ۷/ ۹۲ میلیون بشکه در روز می‌باشد. این در حالی است که با توجه به میزان عرضه نفت‌خام طی دو فصل نخست سال ۲۰۱۵ میلادی بازار نفت با مازاد ۳۹/ ۲ و ۸۷/ ۲ میلیون بشکه در روز مواجه بوده است.

نرخ رشد اقتصادی یکی از عوامل تعیین‌کننده در برآورد میزان تقاضای نفت است. پیش‌بینی سازمان‌های بین‌المللی مانند بانک جهانی، صندوق بین‌المللی پول و سازمان ملل از نرخ رشد اقتصادی جهان در سال‌های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ میلادی نشان می‌دهد، نرخ رشد اقتصادی جهان در سال ۲۰۱۵ تنها به میزان محدودی افزایش خواهد یافت. بر همین اساس رشد اقتصادی چین در سال ۲۰۱۵ میلادی کاهش خواهد یافت. لیکن رشد اقتصادی کشورهای OECD، آمریکا و منطقه یورو با اندکی بهبود مواجه خواهد شد. بنابراین به نظر می‌رسد با توجه به پیش‌بینی رشد اقتصادی جهان و به ویژه چین به عنوان یکی از بزرگ‌ترین واردکنندگان نفت، تقاضای نفت خام به میزان محدودی در سال ۲۰۱۵ افزایش می‌یابد که این عامل اثر کاهشی بر قیمت نفت خام خواهد داشت. پیش‌بینی موسسات بین‌المللی از رشد اقتصادی در سال ۲۰۱۶ میلادی نیز حاکی از بهبود شرایط اقتصادی در کشورهای OECD، آمریکا، منطقه یورو، ژاپن و هند و کاهش رشد اقتصادی چین است.

تقویت ارزش دلار

مقایسه ارزش دلار در برابر یورو از ژوئن ۲۰۱۴ تا آگوست ۲۰۱۵ میلادی حاکی از تقویت آن به میزان ۱۷ درصد است؛ به طوری که متوسط ارزش دلار در برابر یورو از ۷/ ۰ در ماه ژوئن سال ۲۰۱۴ میلادی به ۹/ ۰ در ماه آگوست سال ۲۰۱۵ میلادی افزایش یافته است. با توجه به روند رو به بهبود اقتصاد ایالات متحده ‌آمریکا احتمال حفظ نسبت‌های کنونی یا حتی افزایش قدرت دلار در مقابل سایر ارزهای جهان دور از انتظار نیست. از این رو با عنایت به رابطه معکوس ارزش دلار با قیمت کالاهای اساسی انتظار می‌رود با افزایش قدرت دلار اثر کاهشی بر قیمت نفت خام تشدید شود.

عوامل انتظاری

یکی از عوامل موثر در کاهش قیمت طی دو ماه اخیر، توافق ایران و ۱+۵ و پیش‌بینی رفع تحریم‌ها و افزایش صادرات نفت خام ایران است که منجر به افزایش عرضه وکاهش قیمت‌ها خواهد شد.

کاهش ارزش یوآن چین از سوی بانک مرکزی این کشور یکی از دلایل مهم کاهش قیمت نفت از ۱۱ آگوست ۲۰۱۵ میلادی است، چراکه کاهش ارزش یوآن به معنای ضعف اقتصادی دومین اقتصاد بزرگ جهان است که علامت کاهش تقاضا را به بازار نفت ارسال می‌کند.

افت ۳۰ درصدی بازار سهام چین طی ماه‌های اخیر نیز یکی دیگر از عوامل کاهش قیمت نفت به‌شمار می‌آید چرا که این امر بیانگر وضعیت نامناسب اقتصادی کشور چین و متعاقب آن کاهش تقاضای نفت خام است.

کاهش شاخص خرید مدیران چین یکی از عوامل تاثیرگذار بر قیمت نفت است؛ چرا که به نوعی بیانگر وضعیت اقتصادی کشور چین به عنوان یکی از بزرگ‌ترین واردکنندگان نفت خام جهان خواهد بود. رسیدن شاخص خرید مدیران چین به ۵۰ به معنای کاهش خرید مواد اولیه از جمله نفت و افت تقاضای جهانی نفت است.