واگذاری ۱۰۰ بنای تاریخی تا پایان امسال

گروه گردشگری- نرگس لطیف‌پور: مدیرعامل صندوق احیا و بهره‌برداری از بناها و اماکن تاریخی از واگذاری ۱۰۰ خانه و بنای تاریخی تا پایان امسال خبر داده و می‌گوید: «سیاست‌ها و ساز و کار صندوق احیا بر تسریع واگذاری بناهای تاریخی است.»

محمدرضا پوینده در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» با بیان این مطلب می‌افزاید: «به‌دلیل اطلاع‌رسانی صحیح، شفا‌ف‌سازی اطلاعات برای جامعه هدف و برداشته شدن برخی موانع برای سرمایه‌گذاران، این روند تسهیل و تسریع شده است.»درحالی‌که به گفته او در ۱۰ سال گذشته تنها ۱۵ خانه و بنای تاریخی به سرمایه‌گذار بخش خصوصی واگذار شده، تنها در کمتر از ۶ ماه گذشته ۱۶ بنای تاریخی از طریق صندوق احیا به سرمایه‌گذار واگذار شده است.با توجه به این روند رشد، طی کمتر از ۳ سال آینده تمام ۳۳۰ بنای تاریخی در تملک سازمان میراث فرهنگی برای تغییر کاربری به سرمایه‌گذار بخش خصوصی واگذار خواهند شد. مدیرعامل صندوق احیا و بهره‌برداری از بناها و اماکن تاریخی همچنین درباره دلایل سرعت یافتن روند واگذاری‌ها نیز می‌گوید: «ایجاد تغییراتی در متن مزایده‌ها، برداشتن برخی موانع همچون برداشتن برخی ضمانت‌نامه‌ها، اصلاح برخی از فرآیندها، برداشتن بخشی از هزینه‌ها در جریان مرمت و ارائه تسهیلات بیشتر از جمله اقداماتی بوده که روند واگذاری‌ها را سرعت بخشیده است.»

جنبش بازگشت به بافت‌های تاریخی

مدیرعامل موسسه مطالعات اندیشه شهر و اقتصاد نیز درباره واگذاری بناهای تاریخی به بخش خصوصی و تغییر کاربری آنها به خبرنگار ما می‌گوید: «سبک زندگی به سمتی می‌رود که اشتیاق مردم برای استفاده از خدماتی که در خانه‌ها و بناهای تاریخی ارائه می‌شوند، بیشتر شده و این سبک را جنبش بازگشت به بافت‌های تاریخی نام‌گذاری کرده‌اند؛ چیزی که از سال‌های دور در اروپا وجود داشته.»علی‌اصغر بدری ادامه می‌دهد: «در ایران نیز از یکی، دو سال گذشته، فرار از زندگی در آپارتمان‌ها و تمایل به زیستن در خانه‌های قدیمی این روند را طی کرده و تبدیل به ارزشی در میان مردم شده است یا دست‌کم مردم به ارزش این خانه‌ها، بناها و بافت‌ها بیشتر پی برده‌اند.»

به گفته او، دو راهبرد جدی در زمینه ارزشمند کردن بافت‌های تاریخی و به جریان انداختن زندگی و کار در آنها اهمیت دارد که راه‌اندازی جنبش بازگشت به بافت‌های تاریخی و ساماندهی بازار از طریق مجموعه‌ای از عوامل همچون تسهیل قوانین، مشخص شدن فرآیندها و کمک رسانه‌ها امکان‌پذیر خواهد بود.بدری خاطرنشان می‌کند که شواهد بسیاری وجود دارد که بهره‌برداری از بناهای تاریخی از سوی سرمایه‌گذار بخش خصوصی در شهرهای یزد، اصفهان، کاشان و اخیرا در تهران بسیار مورد استقبال قرار گرفته است.رئیس مرکز احیا و توانمندسازی اماکن تاریخی با تاکید بر اینکه مردم به ارزش بناهای تاریخی پی‌برده‌اند، یادآور می‌شود: «در شرایطی که با افزایش ورود تورهای اروپایی به کشور تقاضا به وجود آمده، باید عرضه را نیز پا به پای تقاضا افزایش دهیم و در چنین شرایطی است که تقاضا و عرضه یکدیگر را پیدا می‌کنند و در یک نقطه واقعی و قابل درک به تعادل می‌رسند.»

ضرورت وجود تیم‌های تخصصی برای ارائه طرح احیا

بدری درباره کاستی‌هایی که در زمینه مرمت و احیای بافت‌های تاریخی وجود دارد نیز می‌گوید: «میان استادکاران یا مرمتگران تجربی و کارشناسان مرمت که تحصیلات دانشگاهی دارند یک شکاف نسلی به وجود آمده است اما با توجه به اینکه تعداد قابل توجهی کارشناس مرمت داریم، می‌توان با برنامه‌ریزی منظم تا دو سال آینده تجربه‌های استادکاران را با کار در کنار یکدیگر به آنها منتقل کرد تا این شکاف نیز جبران شود.»او یادآور می‌شود: «تاکنون معماران و مرمتگران نیز برای احیا نسخه می‌پیچیدند اما آن زمان که می‌شد به صورت شهودی برای احیا طرح داد، گذشته است.»به گفته مدیرعامل موسسه مطالعات اندیشه شهر و اقتصاد، ذائقه مردم و بازار تغییر کرده؛ بنابراین باید تیم‌های تخصصی متشکل از جامعه‌شناسان، شهرسازان، ‌معماران و اقتصاددانان طرح احیا و بهره‌برداری از بناهای تاریخی را ارائه کنند تا کمترین آسیب به بافت و بناهای تاریخی وارد شود. همچنین به باور بدری، مساله دیگری که در مورد بافت‌های تاریخی وجود دارد این است که تعداد افراد بومی در این بافت‌ها بسیار کم شده و اغلب از مهاجران روستاها و افراد طبقه پایین درآمدی، به‌دلیل ارزان بودن در این بافت‌ها ساکن شده‌اند و از این جهت می‌توان گفت که بافت‌های تاریخی در واقع مورد تهاجم قرار گرفته‌اند. وی در پایان تصریح می‌کند: «از آنجا که مشکلاتی همچون دسترسی، پارکینگ، برق، آب، گاز و امنیت اجتماعی در این بافت‌ها باید حل شود لازم است که زندگی را به بافت‌های تاریخی بازگردانیم و احیا و مرمت یک راه مهم در دستیابی به این هدف است.»

ضرورت توریستی حفظ بافت‌های تاریخی

به گزارش «دنیای اقتصاد»، چندی پیش حسین سبحانی‌نیا، نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی نیز گفته بود: «توسعه بسترهای لازم برای احیا و بهره‌برداری بناهایی که می‌تواند زمینه جذب گردشگر داخلی و خارجی را فراهم کند، یک راهبرد درازمدت برای تحقق چشم‌انداز اقتصاد مقاومتی در راستای کاهش اتکا به درآمدهای نفتی و اقتصاد بدون نفت است. بر همین اساس، حفظ و نگهداری از بناهای تاریخی یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر در توسعه صنعت گردشگری در شرایط پساتحریم است که با اثربخشی بیشتر صندوق احیا و بهره‌برداری از اماکن تاریخی و فرهنگی می‌توان از این ظرفیت به‌طور ویژه استفاده کرد.»

نماینده نیشابور تاکید کرده بود که بناهای تاریخی و فرهنگی کشور ظرفیت بالقوه‌ای برای رونق صنعت گردشگری در کشور مهیا کرده که تاکنون مغفول مانده بود. اما پس از رفع تحریم‌ها، بخشی از پول‌های بلوکه شده کشور وارد چرخه اقتصاد می‌شود که یکی از بهترین زمینه‌ها برای سرمایه‌‌گذاری این نقدینگی، احیای بناهای تاریخی و فرهنگی و وارد کردن آنها به چرخه بهره‌برداری است.او با اشاره به اینکه بازسازی زیرساخت‌های گردشگری، حلقه مفقوده این صنعت در کشور است نیز گفته بود: «صندوق احیای بناهای تاریخی و فرهنگی در مقطع کنونی می‌تواند با جهت‌دهی مناسب و جذب سرمایه بخش خصوصی داخلی و سرمایه‌گذاران خارجی در بناهای یاد شده، زیرساخت‌های لازم برای افزایش صرفه اقتصادی در زمینه حفظ میرات فرهنگی و تاریخی کشور را فراهم کند.»

با این همه، نباید فراموش کرد که برخی موانع ذهنی‌ مانند مفهوم سلب مالکیت، وجود چند مالک، عدم دسترسی به استادکار و مرمت‌کار با تجربه، گران‌بودن مرمت، عدم اجازه سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری به مرمت و سرمایه‌گذاری بناهای تاریخی در ذهن اقشار مختلف جامعه که علاقه‌مندی و امکان سرمایه‌گذاری در بافت تاریخی را دارند، وجود دارد. اما به اعتقاد کارشناسان و مسوولان این عرصه، این موانع در عمل واقعیت ندارند و با در نظر گرفتن مشوق برای سرمایه‌گذاران بخش خصوصی بسیار سریع‌تر از حد تصور می‌توان مساله احیای ابنیه تاریخی را حل کرد.همچنین به گفته کارشناسان میراث فرهنگی و گردشگری، اثربخشی طرح‌های حمایت از حفظ و احیای بافت‌ها و بناهای تاریخی زمانی خواهد بود که به درستی و به صورت دومینو وار در تمام شهرها انجام شود. اگر در مرحله نخست مردم و در مرحله بعد مسوولان به ارزش این بناها پی برده و صرفه‌های اقتصادی حاصل از احیای بناهای تاریخی را برای مردم و سرمایه‌گذاران بخش خصوصی روشن کنند می‌توان امیدوار بود که به صورت یک جریان مستمر، هرچند زمانبر، این حرکت ادامه داشته باشد.