«دنیای اقتصاد» موضوع ادغام مجتمع‌های پتروشیمی و پالایشی را بررسی کرد
مدل جدید توسعه صنعت پتروشیمی
این در حالی است که در ایران توسعه پتروشیمی‌های خوراک مایع در اولویت قرار گرفته اما برنامه جامعی برای آنها وجود نداشته و به نظر می‌رسد با توجه به روندهای بین‌المللی بازنگری در توسعه این صنایع ضروری است.طی چند سال گذشته، جهان شاهد رشد قابل توجه ظرفیت‌های تولید پایین دست در صنعت پتروشیمی بوده که اکثر این رشد در آسیا، اقیانوسیه، خاورمیانه و ایالات متحده رخ داده است. بر اساس پیش‌بینی نهادهای معتبر بین‌المللی، این سه منطقه همچنان به سرمایه‌گذاری‌های میلیارد دلاری برای افزایش تولیدات پالایشگاهی و پتروشیمی تا سال ۲۰۲۰ میلادی ادامه خواهند داد.بسیاری از کشورها تمرکز خود را بر تلفیق عملیات پالایش و پتروشیمی قرارداده‌اند. این سرمایه‌گذاری‌های انبوه، کشورها را قادر می‌سازد تا از صرفه‌های مقیاس استفاده کرده و مواد اولیه را با هزینه کمتری به اشتراک بگذارند.
همچنین و در همین راستا پژوهش دیگری از اداره اطلاعات انرژی آمریکا نشان‌دهنده ادغام‌ها و ائتلاف‌های معنادار شرکت‌های فعال در صنایع پالایش و پتروشیمی با یکدیگر است. این گزارش نشان می‌دهد در طول دو دهه گذشته بسیاری از شرکت‌های پالایش نفت به منظور افزایش توان رقابتی خود در زنجیره تامین، تولید و حتی فروش و توزیع و استفاده از صرفه‌های مقیاس، اقدام به یکپارچگی کرده‌اند و در این میان موضوع درصد یکپارچگی صنعت پالایش و پتروشیمی یا به اصطلاح پتروپالایش در صدر ادغام‌ها قرار دارد. به‌عنوان نمونه در ژاپن تقریبا تمامی واحدهای پالایشی این کشور در کنار فرآورده‌های سوختی اقدام به تولید محصولات پایه صنعت پتروشیمی کرده‌اند.وب‌سایت معتبر «هیدروکربن پروسس» نیز در گزارش ماه سپتامبر خود به بررسی روند توسعه صنایع پتروشیمی در جهان پرداخته و نوشته است: افزایش ادغام عملیات پالایش و پتروشیمی یک روند مهم جهانی در سال‌های اخیر بوده و پیش‌بینی می‌شود در آینده نیز سهم بالایی از سرمایه‌گذاری‌های این صنعت معطوف به این حوزه باشد. اکثر چنین پروژه‌هایی ادغامی در مناطق آسیا و خاورمیانه در حال اجرا هستند. بر‌اساس گزارش‌های منابع بین‌المللی بزرگ‌ترین پروژه‌های پتروپالایشی آینده جهان عبارتند از:
سرمایه‌گذاری ۹ میلیارد دلاری شرکت چند ملیتی دانگوت در نیجریه، سرمایه‌گذاری مشترک ۱۰ میلیارد دلاری شرکت چینی نورینکو و شرکت آرامکو عربستان، سرمایه‌گذاری ۲۵ میلیارد دلاری در استان ژجیانگ در شرق چین و همچنین ساخت مجتمع ۲۴ میلیارد دلاری در جزیره چوسان، پروژه ۴۰ میلیاردی شرکت ملی نفت هند در استان بهاران، پروژه ادغامی پتروپالایشی پتروناس مالزی به مبلغ ۲۷ میلیارد دلار، پروژه ۱۳ میلیاردی شرق دور روسیه، پروژه ۱۶ میلیاردی الزور امارات، سرمایه‌گذاری پترو پالایشی ۸ میلیاردی در کویت و همچنین پروژه ۶ میلیاردی مشابه در منطقه الدقم عمان.در این خصوص محمد‌جواد ساکت از پژوهشگران سیستم‌های انرژی دانشگاه شریف در پژوهشی به این موضوع پرداخته و می‌نویسد: برای تولید محصولات شیمیایی از نفت مسیرهای مختلفی وجود دارد و انتخاب مسیر مناسب برای تولید به عوامل مختلفی نظیر نوع خوراک در دسترس، فناوری‌های موجود، بازارهای هدف و حاشیه سود مناسب بستگی دارد.
در ایران با توجه به دسترسی به منابع عظیم گاز طبیعی، تولید محصولات شیمیایی بیشتر ذیل زنجیره صنعت گاز و از طریق پتروشیمی‌های گازی توسعه یافته است. از همین رو صنعت پتروشیمی کشور با گذشت زمان، ارتباط خود را با صنعت نفت و زنجیره ارزش آن از دست داده و به‌صورت مجزا و نا‌متوازن رشد کرده است. این در حالی است که زنجیره ارزش نفت در حلقه پتروشیمی به محصولاتی نظیر اتیلن، پروپیلن و آروماتیک‌ها ختم می‌شود که اگرچه برای توازن صنایع پایین‌دست صنعت نفت لازم است، ولی در حال حاضر نیاز کشور به این محصولات از طریق واردات تامین می‌شود.وی در بخش دیگری از این پژوهش می‌نویسد: «راهکار پیش‌رو برای افزایش ظرفیت تولید موادی نظیر پروپیلن، اتیلن و ترکیبات آروماتیک، ایجاد پتروشیمی‌های با خوراک مایع در کشور است. البته این نوع از پتروشیمی‌ها در کشور تا حدودی توسعه یافته‌اند اما مدل توسعه آنها همانند توسعه پتروشیمی‌های گازی، جدا از صنعت پالایش بوده است در حالی که پتروشیمی‌های خوراک مایع، خوراک خود را از پالایشگاه‌ها تامین می‌کنند و از طرفی بعضی محصولات آنها قابل استفاده در پالایشگاه‌هاست. همچنین بسیاری از جریان‌های مواد و انرژی، واحدهای سرویس، ساختمان‌ها و حتی دفاتر می‌تواند بین یک پالایشگاه و پتروشیمی به اشتراک گذاشته شوند. از همین رو در سراسر جهان نه تنها توسعه صنعت پالایش و پتروشیمی‌های خوراک مایع به‌صورت متوازن و همزمان رخ داده است، بلکه طی سالیان گذشته مجتمع‌های پالایشی و پتروشیمی با مالکیت یکسان با یکدیگر ادغام شده و واحدهای پتروپالایشگاهی را ایجاد کرده‌اند.» نمودارهای یک‌تا ۳ نشان‌دهنده میزان تولید محصولات پایه پتروشیمی بر‌اساس مدل‌های جدید پتروپالایشگاهی است.چنانچه از نمودارها مشخص است شرق آسیا علاوه بر داشتن ظرفیت تولید بسیار بالا در محصولات پایه پتروشیمی دارای بیشترین ظرفیت پتروپالایشگاهی برای تولید هر یک از این مواد است. همچنین مشاهده می‌شود که در تولید اتیلن هنوز بیشتر از مدل‌های مبتنی بر تفکیک پالایشگاه و پتروشیمی استفاده می‌شود. این امر در مورد خاورمیانه و آمریکای شمالی مشهودتر از سایر مناطق دنیاست که دلیل آن ارزان و در دسترس بودن گاز اتان و در نتیجه سودآور بودن تولید اتیلن از طریق این خوراک گازی نسبت به تولید از خوراک مایع در این مناطق بوده است.
به نظر می‌رسد آینده صنعت پتروشیمی بر اساس مدل ادغام پالایشگاه و پتروشیمی ادامه خواهد یافت و این امر به دلیل مزایای متعدد این مدل است. مهم‌ترین مزیت ادغام، مدیریت یکپارچه پالایشگاه و پتروشیمی است که این فرصت را به وجود می‌آورد تا صاحبان آن بتوانند به‌طور بلندمدت برنامه‌ریزی کرده و خود را با بازارهای جهانی منطبق کنند. همچنین مالکیت یکسان می‌تواند در مقاطع مختلف زمانی انعطاف‌پذیری و چابکی کل مجموعه را فراهم آورد. مزیت دیگر ادغام پالایشگاه و پتروشیمی افزایش حاشیه سود با کاهش هزینه‌های ثابت و جاری است. این کاهش هزینه‌ها می‌تواند از محل اشتراک واحدهای برق و بخار، ساختمان‌های اداری و غیراداری، تعمیرات، ذخیره‌سازی، کنترل، آزمایشگاه و ایمنی و محیط زیست باشد. همچنین گردش جریان‌های مختلف مواد میان پالایشگاه و پتروشیمی می‌تواند به کاهش هزینه‌ها و افزایش کیفیت و ارزش افزوده محصولات نهایی کمک شایانی کند. از طرفی با توجه به اینکه یک واحد پتروپالایشگاهی در مقابل یک پتروشیمی و پالایشگاه جدا از هم نیاز به حمل و نقل، یوتیلیتی و ساختمان‌های کمتری دارد، آلودگی‌های حاصل از آن هم کمتر (۵۰ تا ۵۰۰ درصد کاهش آلاینده‌های کربن منوکسید و دی اکسید، نیتروژن اکسید و گوگرد دی اکسید و ذرات معلق، ۴۰ تا ۱۲۰ درصد کاهش اثرات سوء بر زیست بوم و ۱۰ تا ۶۰ درصد کاهش مصرف آب از مجموع آلودگی دو واحد جداگانه خواهد بود. همچنین افزایش کیفیت محصولاتی نظیر نفت کوره و بنزین اثرات مثبتی در آلودگی‌های زیست محیطی دارد.
ارسال نظر