توسعه کاربری‌های مکمل با توسعه ریلی
ایده شهرسازی ریل‌پایه بر چه اصولی استوار است؟ آیا در ایده‌ای که از سوی وزیر راه و شهرسازی مطرح می‌شود اولویت با ایجاد ناوگان ریلی است یا شهرسازی؟
اساس ایده «شهرسازی ریل‌پایه» توسعه شهری بر مبنای توسعه حمل‌و‌نقلی است. به این معنا که در این چارچوب سیستم حملونقل ریلی نقش انتظام‌بخشی به نظام شهرنشینی و تنظیم شبکه سکونتگاهی کشور و استقرار جمعیت در پهنه‌های سرزمینی را بر عهده دارد. در الگوی شهرسازی ریل‌پایه بعد از شکل‌گیری زیرساخت‌های سیستم حملونقل، ایستگاه‌های نقل و انتقال مسافر می‌تواند محرک توسعه تلقی شود.
یعنی چه؟
یعنی در این ایده، ایستگاه‌های ریلی صرفا به نقل و انتقال مسافر تکیه ندارد بلکه همراه با شکل‌گیری هر ایستگاه مجموعه‌ای از کاربری‌های فرهنگی، آموزشی، تجاری و تفریحی نیز ایجاد می‌شود. به این ترتیب مسافران در زمان توقف در هر ایستگاه با مجموعه‌ای از کاربری‌های متنوع مواجه می‌شوند که همین کاربری‌ها می‌تواند اساس توسعه سکونتگاه‌ها تلقی شود.
یعنی دقیقا برخلاف شکل و فرم فعلی ایستگاه‌های قطار حومه‌ای یا مترو.
بله. از این رو در ایده شهرسازی ریل‌پایه که در بسیاری شهرهای دنیا از جمله توکیو در ژاپن تجربه و اجرایی شده است توسعه حملونقل مبنای توسعه شهری قرار می‌گیرد. توسعه ایستگاه‌های حملونقل ریلی در این الگو به گونه‌ای است که مسافران در هنگام پیاده و سوار شدن به قطارها فقط حس ورود به یک ایستگاه را ندارند بلکه به دلیل استقرار مجموعه‌ای از کاربری‌ها در این ایستگاه‌ها، مجموعه‌ای از تعاملات اجتماعی میان شهروندان شکل می‌گیرد. نکته جالبی که جا دارد در اینجا توضیح دهم این است که این نوع توسعه سیستم حملونقل فقط درخصوص حملونقل ریلی مشاهده نمی‌شود بلکه درخصوص پایانه‌های اتوبوسرانی نیز قابل‌مشاهده است.
به چه صورت؟
طوری که طراحی پایانه‌های اتوبوس به جای آنکه به محلی آلوده و مملو از مسافران تبدیل شوند به شکلی است که با تعبیه کاربری‌های فرهنگی، تفریحی و حتی آموزشی به مرکز جذب توریست در شهرها تبدیل شده‌اند. به بیان دیگر در الگوی شهرسازی ریل پایه در مرحله اول توسعه شبکه حملونقل، دوم توسعه فرهنگی و تجاری و سوم توسعه کاربری‌های مسکونی مورد توجه قرار می‌گیرد. در قالب چنین الگویی نیز شبکه ریلی درون شهری به حومه شهر متصل می‌شوند و از آنجا که سیستم این دو شبکه ریلی از نظر سرعت، تعداد ایستگاه‌ها، ساختار ریلی و... متفاوت است شرکت‌های مختلف عهده‌دار ایجاد هماهنگی میان دو شبکه ریلی می‌شوند.
اما در شهرهای ایران همچون تهران به جای آنکه سیستم حملونقل توسعه پیدا کند ابتدا مناطق شهری شکل می‌گیرند.
بله. همین‌طور است و سپس در مورد چگونگی ایجاد و توسعه سیستم حملونقل آن اندیشیده می‌شود. به‌عنوان مثال منطقه ۲۲ شهر تهران نیز دقیقا با همین مکانیزم شکل گرفت و توسعه پیدا کرد. به همین دلیل است که هم‌اکنون به‌رغم شکل‌گیری کاربری‌های مسکونی گسترده، همچنان سکونت برای بخش زیادی از شهروندان در این منطقه جذابیت ندارد. همین موضوع باعث شده حجم زیادی از ساخت وساز‌های مسکونی در قالب برج‌های چند طبقه در این منطقه خالی از سکونت باقی بمانند و اشتیاق زیادی به سکونت در این منطقه وجود نداشته باشد. وزیر راه و شهرسازی نیز با بهره‌گیری از چنین ایده‌ای در قانون برنامه ششم، اجرای طرح شهرسازی ریل‌پایه را مطرح کرده است و در همین روند بحث حملونقل حومه‌ای را در قالب رویکردهای دولتی پیش‌بینی کرده است تا از این طریق کمبود منابع و اعتباراتی را که مدیریت شهری در حوزه حملونقل حومه‌ای طی سال‌های گذشته با آن مواجه بوده‌اند برطرف کند و توسعه شبکه حملونقل ریلی حومه‌ای را سرعت بخشد.
آقای دکتر توسعه شبکه ریلی درون شهرها چه تاثیری می‌تواند در کاهش مشکلات مجموعه شهری تهران داشته باشد؟ چراکه آقای آخوندی تنها راه برون‌رفت مجموعه شهری تهران از طریق توسعه ریلی عنوان کرده‌اند.
پیش از پاسخ به این سوال ترجیح می‌دهم که یک نکته را توضیح دهم. اگرچه اینجانب دولتی شدن حملونقل حومه‌ای را به دلیل آنکه بر مدیریت شهری غیرمتمرکز باور دارم یک عقبگرد تلقی می‌کنم اما از نظر کارشناسی به دلیل آنکه ورود وزارت راه و شهرسازی می‌تواند توسعه شبکه حملونقل حومه‌ای و اتصال آن به شبکه درون شهری را تسریع کند، موافق هستم. چراکه به این ترتیب با ورود دولت و تزریق منابع برای توسعه شبکه ریلی در حومه شهرها می‌توان به تدریج کل سرزمین را به شبکه ریلی مجهز کرد. اما در پاسخ به سوال مطرح شده این‌طور باید توضیح داد که تردیدی وجود ندارد که توسعه حملونقل ریلی حومه‌ای می‌تواند نوعی توسعه قابل‌کنترل و هدایت شبکه سکونتگاهی را به‌وسیله برنامه‌ریزی دقیق برای محل ایستگاه‌های راه‌آهن رقم زند. چنانکه تجربه سایر کشورها در این زمینه نشان می‌دهد توسعه شبکه ریلی داخل شهرها یا مترو نیز علاوه بر کاهش ترافیک به ویژه در مراکز شهری پرتردد و کاهش آلودگی هوای ناشی از سوخت‌های فسیلی، بر شیوه توسعه شهر و شکل‌گیری مجموعه‌ای از سکونتگاه‌های حومه‌ای در اطراف شهرها اثر قابل‌توجهی گذاشته و گسترش شهر را قابل‌مدیریت می‌کند.
ارسال نظر