حساسیتها به رعایتکپی رایت افزایش یافت
نشانه‌های مبارزه با قاچاق آثار هنری
نخستین‌بار در سال ۱۸۸۶ یعنی بیش از ۱۳۰سال پیش بود که ۱۶۵کشور جهان در معاهده‌ای که با نام کنوانسیون برن مشهور شد، حقوق مادی و معنوی آثار فرهنگی را به رسمیت شناختند. جالب آنکه نام کشورمان ایران و برخی کشورها همچون چین، عراق، افغانستان، ترکمنستان و... در میان اعضای این کنوانسیون وجود ندارد. چندین‌سال است که موضوع عضویت ایران در کنوانسیون برن محل اختلاف نظر برخی از کارشناسان ایرانی است. برخی عضویت در این کنوانسیون را به عنوان یک ضرورت تعامل با جهان معرفی می‌کنند و برخی دیگر تعارض اصول این معاهده با الگوهای فرهنگی-اجتماعی- دینی جامعه ایران را دلیلی بر مخالفت خود با آن عنوان می‌کنند.
حق نشر، حق تکثیر یا کپی رایت مجموعه‌ای از حقوق انحصاری است که به ناشر یا پدیدآورنده یک اثر تعلق می‌گیرد و حقوقی از قبیل نشر، تکثیر و الگوبرداری از آن را شامل می‌شود. دارندگان حق تکثیر برای کنترل تکثیر و دیگر بهره‌برداری‌ها از آثار خود در یک بازه زمانی مشخص و محدودی حقوق قانونی و انحصاری دارند و بعد از آن اثر وارد مالکیت عمومی می‌شود.
اگرچه اختلاف‌نظرها درباره عضویت ایران در کنوانسیون برن همچنان وجود دارد اما به نظر می‌رسد که در سال‌های اخیر تمایل کارشناسان و مسوولان این امر به رعایت کپی رایت بیشتر شده است. پیش از این ابوالحسن فیروزآبادی، دبیر شورای‌عالی فضای مجازی گفته بود: بزرگ کردن اقتصاد باید با اقداماتی مانند به رسمیت شناختن مالکیت معنوی یا همان کپی رایت انجام شود. قدرت ملی در شاخص‌های اجتماعی، اقتصادی و فناوری تعیین می‌شود اما در ایران چون مالکیت معنوی نداریم بخش بزرگی از دارایی‌های ما نرخ گذاری نمی‌شود. بنابراین اگر مالکیت معنوی یا کپی‌رایت به صورت قانونی در کشور اجرا شده و حکومت خود را موظف به حمایت از آن بداند باعث افزایش اندازه اقتصادی و در نهایت افزایش قدرت ما در دنیا می‌شود.
افزایش توجه به موضوع کپی‌رایت
سال گذشته اردلان سرفراز، ترانه‌سرا که ساکن خارج از ایران است از سینا سرلک، رضا صادقی و علی لهراسبی به‌دلیل استفاده بی‌اجازه از اشعارش و سرقت ادبی شکایت کرد. وکیل آقای سرفراز گفت که او معتقد است با پیگیری قانونی این پرونده می‌توان از اتفاقات مشابه در آینده جلوگیری کرد. جالب آنکه شکایت سرفراز به نتیجه رسید و دادگاه سه خواننده نام برده را احضار کرد.
نکته قابل توجه آن بود که در متن حکم دادگاه از عبارت «مشارکت در سرقت ادبی» به عنوان جرم ارتکابی این سه خواننده استفاده شده بود نکته دیگر آنکه دادگاه در حکم بدوی برای هر یک از این سه خواننده دو سال حبس تعزیری در نظر گرفت. این اتفاق به یکباره فضای فرهنگی و هنری کشور را تغییر داد. گزارش‌ها و یادداشت‌ها و تحلیل‌های متعددی در این باره منتشر شد و تقریبا همگان بر این نظر بودند که سازوکار حقوقی و اداری کشور نیز همراستا با مطالبات هنرمندان، موضوع حقوق مولف را با حساسیت بیشتری دنبال خواهد کرد.
این موضوع همچنان در حد گفتارهای رسانه‌ای ادامه پیدا کرد تا اینکه در چند روز گذشته، اتفاق تازه‌ای رخ داد. حدود ۴۰ شاعر و ترانه‌سرا در بیانیه‌ای به حمید هیراد، خواننده اعتراض کردند و او را به سرقت ادبی و عدم رعایت کپی‌رایت یا حقوق معنوی شاعران و ترانه‌سراها متهم کردند. بعد از آن تهیه‌کننده و صاحب حقوق آثار حمید هیراد از شعرا و ترانه‌سرایان عذرخواهی کرد و گفت که حقوق مادی و معنوی صاحبان آثار و کسانی که متضرر شده‌اند را می‌پردازد. موسسه آوازی نو، تهیه‌کننده و صاحب حقوق آثار آقای هیراد با انتشار یک متن نوشت به‌دنبال اعتراضات پیش‌آمده مبنی بر استفاده بدون مجوز یا تغییر و تحریف ابیات برخی شاعران در پنج ترانه اجرا شده حمید هیراد این موسسه که خود را مکلف به رعایت اخلاق و فرهنگ و قانون می‌داند ضمن دلجویی از شاعرانی که ابیات آنها بدون اخذ مجوز در آثار آقای حمید هیراد مورد استفاده قرار گرفته خود را مکلف به احقاق حقوق مادی و معنوی ایشان می‌داند. به‌نظر می‌رسد برخورد قضایی با سه خواننده نام آشنا در موضوع سرقت ادبی از ترانه اردلان سرفراز، توانسته بود تا شیوه رفع و رجوع مسائلی از این دست را تا حدی آسان‌تر کند و به همین دلیل بود که تهیه کننده هیراد بلافاصله برای جلب رضایت شاکیان و برای پیشگیری از ورود مساله به دادگاه، بیانیه صادر کرد و با پرداخت غرامت به صاحبان آثار، خود را از مهلکه برخورد قضایی رهاند.این موضوع یادآور اظهار نظر وکیل اردلان سرفراز بود که همچنان‌که پیش‌تر خواندید از پیگیری آن پرونده و پیشگیری از وقوع اتفاقات مشابه سخن گفته بود.
تاکید خانه موسیقی بر لزوم اجرای کپی رایت
پس از این ماجراها، روز گذشته حمیدرضا نوربخش، مدیرعامل خانه موسیقی در دیدار نوروزی با خبرنگاران گفت: رویکردی که ما به‌صورت جدی پیگیر آن هستیم موضوع جدی کپی‌رایت است که به شدت دنبال آن هستیم. به هر صورت اقتصاد مضمحل موسیقی به‌ویژه موسیقی سنتی ایرانی دچار مشکلات فراوانی است که باید برای آن چاره‌جویی کنیم. ما طی سال‌های اخیر در بخش فضای مجازی به شدت دچار مشکل هستیم به طوری که تعداد زیادی از آثار موسیقایی به راحتی برای مخاطبان عرضه می‌شود و هنرمندان این عرصه را دچار مشکل کرده است.
این گفته نوربخش در واقع اشاره به بازار بی‌مشتری آثار موسیقی است. انتشار آلبوم آثار موسیقی زیان‌ده شده و بیشتر دوست‌داران موسیقی از انتشار رایگان این آثار در شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند. زیان اقتصادی نشر آلبوم، فضای موسیقی کشور را وارد فضاهای تازه‌ای کرده است. بیشتر خوانندگان و گروه‌های موسیقی ترجیح می‌دهند به جای انتشار آلبوم با برگزاری تور کنسرت در شهرهای مختلف کشور درآمدزایی کنند.
با این حال کپی‌رایت تنها محدود به حوزه موسیقی نیست، سینما، تلویزیون، ادبیات و آثار تجسمی ازجمله تابلوهای نقاشی، عکاسی و مجسمه‌سازی نیازمند تدوین قوانین دقیق و راهگشا برای حمایت از حقوق مولف هستند. این درحالی است که در کشور ما غیر از انهدام سی‌دی‌های غیرمجاز تکثیر شده از آثار داخلی و خارجی و برخوردهایی که اخیرا با متخلفان و سارقان ادبی شده است، در دیگر حوزه‌ها فضای مشخص و شفافی وجود ندارد.
ارسال نظر